ادعای دروغ وزیر بهداشت روسیه: واکسن روسی بهترین واکسن کووید ۱۹ است

در ماه مارچ گذشته، «ولادیمیر پوتین» واکسن کووید-۱۹به نام «اسپوتنیک‌وی»، ساخت روسیه را بهترین واکسن جهان نامید؛ ادعایی که از ریيس‌جمهوری ستیزه‌جوی روسیه چندان شگفت‌انگیز نیست؛ هر چند که کاملاً بی‌پایه و اساس است. در این میان، برخی رسانه‌ها هم مدعی شدند پوتین تنها رهبر سیاسی در جهان نیست که چنین نظری دارد. رسانه‌های روسی نوشتند که وزرای بهداشتِ برخی از بزرگ‌ترین کشورهای جهان نیز این نکته را تایید کرده‌اند.

شبکه خبری «آرتی» و وب‌سایت خبری «اسپوتنیک» در کانال‌های اسپانیایی‌زبانِ خود مدعی شدند که «گروه ۲۰» در نشست اخیر خود اعلام کرده واکسن اسپوتنیک‌وی بهترین واکسن برای جلوگیری از شیوع بیماری کووید-۱۹ است. منبع خبر هم «میخائیل موراشکو»، وزیر بهداشت روسیه است که گفته می‌شود این نکته را در یک نشست خبری در مسکو مطرح کرده است. 

اما هیچ سند رسمی دال بر این که او چنین اظهاراتی را مطرح کرده یا این که واکسن اسپوتنیک‌وی در جریان نشست گروه ۲۰ مورد تایید کشورهای عضو قرار گرفته باشد، وجود ندارد. 

علاوه بر این، با توجه به این که اکثر کشورهای گروه ۲۰ از واکسن اسپوتنیک‌وی استفاده نمی‌کنند، بسیار بعید به‌ نظر می‌رسد که آن‌ها بر سر این موضوع، حتی به‌صورت غیر رسمی، به توافق رسیده باشند.

بنابراین، به احتمال قوی این خبر نیز از جمله اخبار گمراه‌ کننده و غلطی است که رسانه‌های هوادار کرملین مدت‌ها است با هدف تبلیغ واکسن اسپوتنیک‌وی تولید و منتشر می‌کنند. مقامات روسیه همواره می‌کوشند این واکسن را در خارج از این کشور ترویج و تبلیغ کنند، در حالی که میزان واکسیناسیون در داخل کشور هم‌چنان پایین است و تنها حدود ۳۲ درصد کل جامعه کاملاً واکسینه شده‌اند.

رسانه‌های هوادار روسیه به منظور رسیدن به این هدف، بیش از یک سال است علیه واکسن‌های ساخت غرب تبلیغ می‌کنند. آن‌ها هم‌زمان با انتقاد از واکسن‌هایی مثل «فایزر بیون‌تک» و «مدرنا»، مدعی می‌شوند که اسپوتنیک‌وی بهترین واکسن موجود در بازار است و استدلال می‌کنند که سازمان‌های ناظر اروپایی نسبت به این واکسن، موضعی جانب‌دارانه اتخاذ کرده‌اند. 

واقعیت اما این است که دانشمندان به دلیل کمبود داده‌های آزمایشگاهی، قادر نیستند اسپوتنیک‌وی را با سایر واکسن‌ها مقایسه‌ کنند. مدتی است که کارشناسان می‌گویند داده‌های کافی برای تبیین میزان اثربخشی این واکسن در اختیار ندارند. 

کانال اسپانیایی‌زبان شبکه خبری آرتی (راشاتودی)، وابسته به دولت روسیه به غلط مدعی شده است که کشورهای عضو گروه ۲۰ واکسن اسپوتنیک‌وی را بهترین واکسن علیه بیماری کووید-۱۹ نامیده‌اند.

دانشمندان روسی در پاییز گذشته نتایج مثبتی را از مراحل اولیه آزمایشات بالینیِ این واکسن در هفته‌نامه‌ «لنست» (The Lancet) منتشر کردند. اما به آن‌ها این انتقاد وارد شد که در آزمایشات خود از تعداد بسیار اندکی بیمار استفاده کرده‌اند. در ماه فوریه ۲۰۲۱، یک پژوهش از مرحله سوم آزمایشات بالینی منتشر شد که نشان می‌داد این واکسن بر روی افراد بیشتری، حدود ۲۲ هزار نفر، آزمایش شده و نتایج خیلی خوبی داشته است. اما مشکل این بود که داده‌های اولیه این پژوهش منتشر نشدند و این عملاً موجب شد که دانشمندان مستقل نتوانند نتایج این پژوهش را مورد بررسی قرار دهند.

بنابر نوشته هفته‌نامه علمی «نیچر» (Nature)، اکنون که این واکسن در سطح وسیع‌تری مورد استفاده قرار گرفته است، کارشناسان نسبت به اثربخشی و ایمنی آن اطمینان بیشتری پیدا کرده‌اند. 

چندین پژوهش بین‌المللی از جمله در آرژانتین، ترکیه و ونزوئلا در جریان است که می‌توانند اطلاعات و داده‌های بیشتری درباره این واکسن به‌دست دهند. اما هنوز سازمان‌های ناظر در اروپا و امریکا مجوز استفاده از واکسن اسپوتنیک‌وی را صادر نکرده‌اند. 

هفته گذشته، «سازمان جهانی بهداشت» پرونده‌ بررسی این واکسن را به حالت تعلیق درآورد. کارشناسانِ این سازمان نسبت به استانداردهای بهداشتیِ یکی از کارخانه‌هایی که این واکسن را تولید می‌کند، ابزار نگرانی کرده‌اند. 

هم‌چنین دانشمندان نسبت به کیفیت اطلاعاتی که از حوادثِ نامطلوب واکسن اسپوتنیک‌وی گزارش می‌شود، اطمینان خاطر ندارند. گزارش‌های حوادث نامطلوب واکسن‌ها که معمولاً توسط افراد واکسینه شده و یا پزشکان ارایه می‌شوند، به سازمان‌های ناظر کمک می‌کنند که عوارض جانبیِ واکسن‌ها را (که بالقوه می‌توانند خطرناک باشند) شناسایی کنند و با توجه به آن، تدابیر لازم را در نظر بگیرند. از همین طریق بود که کارشناسان متوجه عارضه بسیار نادر لختگیِ خون شدند که در پی تزریق واکسن «آسترازنکا» و «جانسون‌ اند جانسون» رخ می‌داد.

شناساییِ به موقع این عارضه به دولت‌ها امکان داد که تزریق این واکسن‌ها را به حالت تعلیق درآورند و استفاده از آن‌ها را بازتعریف کنند. این روش به پزشکان نیز کمک کرد که روش‌های درمانِ مؤثر این عارضه‌ بسیار نادر را تعریف کنند و توسعه بدهند و خطرات ناشی از آن را به حداقل برسانند.

به نوشته هفته‌نامه‌ نیچر، گرچه واکسن اسپوتنیک‌وی شبیه به واکسن‌های آسترازنکا و جانسون‌ اند جانسون است اما به دلیل نبودِ داده‌های کافی، کارشناسان نمی‌توانند با قطعیت بگویند که این واکسن‌ها هم همان عوارض جانبی را خواهد داشت یا نه.

فرای بحث درباره داده‌ها، باید گفت این واکسن از همان اولین باری که در ماه آگوست سال گذشته در روسیه به‌ کار گرفته شد، همواره جنجال‌آفرین بوده است. روسیه در حالی شروع به توزیع اسپوتنیک‌وی کرد که هنوز نه نتایج آزمایشات بالینی اولیه منتشر و نه آخرین مرحله از آزمایشات بالینی آغاز شده بود. به این معنی که واکسن اسپوتنیک‌وی در حالی به مردم تزریق می‌شد که ایمنی و اثربخشی آن بر اساس استانداردهای معمول، تضمین و تبیین نشده بود.

بیش از یک سال بعد، پرسش‌های بی‌پاسخ درباره داده‌های این واکسن هم‌چنان جنجال برانگیزند. گرچه ممکن است در آینده تصویر واضح‌تری از عملکرد این واکسن به‌دست آید اما تا امروز ابهامات در مورد آن بسیار است و این ادعا که اسپوتنیک‌وی بهترین واکسن جهان است، آن‌هم بدون ارایه سند و مدرک، اصلاً قابل دفاع نیست.