دروغ پراکنی به هفت زبان؛ شبکه‌های هوادارچین و بیماری کووید ۱۹

پروپاگاندای حامیان حکومت چین پدیده‌ تازه‌ای نیست. از پوسترهای هنریِ دوره‌ جنگ گرفته تا روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی حکومتیِ دوران معاصر، «حزب کمونیست» چین نزدیک به یک قرن است که با تهیه و ترویج اخبار جعلی و اطلاعات گمراه‌ کننده‌، می‌کوشد منافع خود را تامین و تضمین کند. 

حزب کمونیست وظیفه این مهم را نیز بر عهده‌ نهادی به‌ نام «اداره تبلیغات» گذاشته است. با وجود این، دایره‌ فعالیت‌های آن‌لاین این نهاد، دست‌کم خارج از محدوده‌ اینترنت ملی چین که به شدت تحت کنترل است، در مقایسه با دیگر حکومت‌های پروپاگانداچی مثل روسیه، کمتر شناخته شده است. 

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که در دوران همه‌گیری کرونا، رسانه‌های حامی پکن موفق شده‌اند سیطره نفوذ خود را در فضای مجازی گسترش دهند.

در گزارشِ اخیر شرکت «مندیانت» (Mandiant) که در حوزه امنیت سایبری فعالیت می‌کند، آمده است که فعالان هوادار حکومت چین در ۷۰ پلتفرم، فروم و وب‌سایت، به دست‌کم هفت زبان مطلب منتشر می‌کنند. این مطالب که اکثراً اخباری جعلی‌ درباره کووید-۱۹ هستند، فضای مجازی، از «فیس‌بوک» و «تیک‌تاک» گرفته تا «لایوژورنال»، «تامبلر» و «ف-کُنتاکته» را فراگرفته‌اند.

یافته‌های این شرکت با نتیجه تحقیقات «گروه تحلیل تهدیدها» (TAG) هم‌خوانی دارند. این شرکت وابسته به «گوگل» اخیراً اعلام کرده که تنها در ماه جولای و آگوست، حدود دو هزار کانال «یوتیوب» را مسدود کرده است؛ کانال‌هایی که به‌صورت هماهنگ، مطالبِ هواداران حکومت چین را منتشر می‌کردند؛ ویدئوکلیپ‌هایی که گرچه اغالب حاوی مطالبی تبلیغاتی و سرگرم‌ کننده بودند، در برخی موارد تدابیر ایالات متحده امریکا علیه کووید-۱۹ و کارزار واکسیناسیون را به بحث می‌گذاشتند یا به سایر مسایل اجتماعی در این کشور می‌پرداختند.

شبکه‌هایی از این دست، حداقل از سال ۲۰۱۷ به این سو، در «توییتر» مشغول به فعالیت هستند و اخبار و مطالبی را در راستای منافع چین به اشتراک می‌گذارند. نمونه بارز آن‌هم پُست‌هایی است که علیه دموکراسی‌خواهان در جریان اعتراضات هنگ‌کنگ، در فضای مجازی منتشر شدند. اما فعالیت آن‌ها در دو سال اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته و بیشتر بر همه‌گیری متمرکز شده است.

در برخی موارد، چندین حساب کاربری به یک حساب کاربرنما که شخصیتی حقیقی نیست، لینک شده و اخبار و اطلاعات گمراه‌ کننده آن حساب را به زبان‌های مختلف، از جمله انگلیسی، چینی، روسی، آلمانی، اسپانیایی، کره‌ای و ژاپنی، در چندین شبکه‌ اجتماعی منتشر می‌کنند. 

آن‌ها از نام‌های کاربری مشابه و مجموعه عکس‌‌های پروفایل جعلی استفاده کرده، حساب‌های کاربری‌ خود را به یک‌دیگر لینک می‌کنند و این‌گونه می‌کوشند نشان دهند که پشت این حساب‌های جعلی، کاربرانی حقیقی نشسته‌اند. بعضی اوقات هم این حساب‌ها را به حساب‌های کاربری دیگر در توییتر لینک می‌کنند.

اما پُست‌های آن‌ها بی‌عیب و ایراد نیستند. در برخی، اشتباهات ترجمه مشهود است؛ اشتباهاتی که معمولاً از فردی که به زبان مادری خود می‌نویسد، بعید‌ است. 

با وجود این، این‌گونه مطالب می‌توانند به اندازه کافی قانع کننده به‌نظر بیایند و کاربرانی را که متوجه فعالیت‌های مخرب این افراد نیستند، فریب دهند.

چه‌ نوع اخبار جعلی را منتشر می‌کنند؟

ادعای اصلی آن‌ها این است که منشاء ویروس کووید-۱۹ در چین نیست. این ادعا غلط است، زیرا گرچه دانشمندان هنوز نمی‌دانند کووید-۱۹ دقیقاً از کدام نقطه آمده، اکثراً بر این نکته اتفاق نظر دارند که از چین شیوع یافته است. 

نخستین موارد ابتدا به این بیماری، در شهر «ووهان» چین شناسایی شدند. بنابراین، به احتمال قوی این بیماری از ووهان یا از حوالی آن نشأت گرفته است. 

اما فعالان رسانه‌‌ایِ هوادارِ حکومت چین با استفاده از نظریه‌‌های توطئه می‌کوشند این فرضیه را زیر سوال ببرند. عده‌ای از آن‌ها چند پیام توییتریِ تایید نشده را اساس قرار داده و مدعی می‌شوند که بیماری کووید-۱۹ پیش از آن که به چین برسد، در ماه دسامبر ۲۰۱۹ در ایالات متحده امریکا شیوع یافته است. برخی دیگر می‌گویند که منشا این بیماری، آزمایشگاهی در امریکا، مثلاً پادگان «فورت دیتریک» در ایالت «مریلند» است. این ادعای غلط نیز حرف تازه‌ای نیست. ماه‌ها است که مقامات چینی در شبکه‌های اجتماعی این حرف را تبلیغ و ترویج می‌کنند. «استودیو هلث» پیش‌تر یه این موضوع پرداخته است.

ماجرای این شایعه به سال‌های ۱۹۵۰ بازمی‌گردد. در جریان جنگ «کره»، دولت چین مدعی شد که ایالات متحده امریکا «جنگ میکروبی» به راه انداخته و موجب شیوع «طاعون»، «وبا» و چند بیماری دیگر در چین و کره شمالی شده است. 

به گفته مرکز پژوهش‌های اینترنتی و امنیت سایبری «دانشگاه استنفورد»، گرچه این شایعات هم‌چنان به اختلاف نظر بین کشورهای غربی دامن می‌زنند اما اسناد تاریخی و شواهد علمی فراوانی موجودتذ که این شایعات را به‌ کلی رد می‌کند.

گرچه نمی‌توان گفت که اظهاراتی از این دست درباره شیوع بیماری کووید-۱۹ دقیقاً به چه دلیلی مطرح می‌شوند اما به نظر می‌رسد که انگیزه اصلی، از یک سو تقویت احساسات ضد امریکایی است و از سوی دیگر، تاکید بر این نکته که چین نقشی در شیوع این بیماری نداشته است.

مساله‌ نگران کننده آن است که ظاهراً این شبکه‌‌های دروغ‌پراکن موفق شده‌اند عده‌ای از کاربران را متقاعد کنند که نه تنها اخبار جعلیِ آن‌ها را باور بلکه به‌طور غیر رسمی از چین نیز حمایت کنند. 

پژوهش‌گران مندیانت از حساب‌هایی جعلی، پُست‌هایی یافته‌اند که از هواداران خود می‌خواهند علیه افرادی که بدون ارایه سند علمی می‌گویند منشا بیماری کووید-۱۹ آزمایشگاهی در چین است، اعتراض کنند. شواهدی در دست نیست که نشان دهند آیا این پیام‌ها افرادی را بسیج کرده‌اند یا نه اما می‌دانیم که پس از انتشار آن‌ها، عکس‌های فتوشاپ شده‌ای از عده‌ای معترض، در فضای مجازی دست به دست شدند. 

تلاش برای مقابله با دروغ‌پراکنی هواداران حکومت چین گسترش یافته است اما هم‌زمان این شبکه‌ها نیز جای پای خود را در فضای مجازی باز می‌کنند و کاربران بیشتری را در دام اخبار گمراه‌ کننده خود می‌اندازند. دروغ‌پراکن‌ها بسیارند؛ از رسانه‌های هوادار کرملین گرفته تا فعالان جنبش ضد واکسن در امریکا. روز به روز نیز بر میزان اخبار جعلی در فضای مجازی افزوده می‌شود. به این دلیل هم باید بیشتر از همیشه نسبت به این مساله حساس بود و کوشید تا اخبار دروغین را از امور واقع تمیز داد.