بوی بدن؛ عامل عشق يا نفرت

بر اساس يک تحقيق جديد که توسط گروهی از محققان دانشگاه براون انجام شده حافظه بويايی افراد تعيین کننده احساسی‌ست که ميان آن‌ها و ديگران شکل می‌گيرد. بوی بدن يکی از تعيین کننده‌ترين مواد شيميايی برای تشکيل اين حافظه بويايی‌ست. به اين حافظه که بطور غيرارادی در مغز تشکيل می‌شود حافظه پروستی می‌گويند که اشاره‌ای‌ست به نام مارسل پروست نويسنده رمان "در جستجوی زمان از دست رفته".

ساليان درازی‌ست که اثر بوی بدن بر استمرار يا قطع روابط زوج‌ها به اثبات رسيده. يکی از منابع همچنان معتبر در اين زمينه مقاله‌ای‌ست که محققان دانشگاه برن در سوئیس در سال ۱۹۹۵ منتشر کرده بودند. اين مقاله نشان می‌دهد بويی که از بدن مردان و زنان منتشر می‌شود می‌تواند باعث انتخاب شريک جنسی مطلوب يا دفع طرفين از يکديگر باشد.

عامل تشکيل دهنده بوی بدن در انسان ترکيب شيميايی از جنس پروتئین است که به نام "مجموعه سازگار بافتی" يا MHC شناخته می‌شود. ۲۰۰ ژن کنترل کننده ساخت و ساز این ترکيب شيميايی در روی کروموزوم ۶ انسان قرار گرفته‌اند. محققان دانشگاه آکسفورد در يک گزارش علمی نشان داده بودند وقتی لباس‌های پسران يک گروه آزمايش شونده که از خوشبو کننده‌ای استفاده نکرده بودند در اختيار دختران يک گروه آزمايشی ديگر قرار می‌گرفت هر دختر لباسی را انتخاب می‌کرد که شباهتی به بوی خود او نداشت اما بوی لباس برايش ناخوشايند نيز نبود. پايه آزمايش بر اين اصل تکاملی استوار بود که شباهت‌های بويايی ميان زوج‌ها ناشی از شباهت‌های ژنتيکی آن‌هاست و می‌تواند به تولد نوزادان با نقائص ژنتيکی بينجامد.    

در سال ۲۰۰۶ محققان دانشگاه نيومکزيکو با انتشار نتايج يک تحقیق گفته بودند که روابط عاشقانه ميان زوج‌ها با شباهت بويايی آن‌ها رابطه معکوس دارد. همین تحقيق نشان داده بود که دافعه بويايی ميان زوج‌ها تا جايی ادامه می‌يابد که می‌تواند تعادل هورمونی زنان و عادت ماهيانه آن‌ها را نيز مختل کند. محققان نتيجه‌گيری کرده بودند که اختلال در عادت ماهيانه زنان يکی از ویژگی‌ها تکاملی در انسان و مشابه با جانداران ديگر است و باعث می‌شود جفت‌های ناهمگون قادر به توليد نوزادان ناقص نباشند.  

آنچه ترکيب شيميايی مجموعه سازگار بافتی در بدن افراد مختلف ايجاد می‌کند چيزی‌ست شبيه به اثر انگشت که به آن "اثر بو" می‌گويند و همچون اثر انگشت هويتی يگانه برای هر فرد ايجاد می‌کند. از نظر تکاملی زنان درک دقيق‌تری از اثر بو دارند و همين توانايی بويايی باعث می‌شود احساس جاذبه يا دافعه نسبت به شريک جنسی از طريق استشمام بو برای زنان قطعی‌تر از مردان عمل کند.       

ترکيب شيميايی مجموعه سازگار بافتی نه تنها عامل عشق يا نفرت ميان زوج‌هاست بلکه می‌تواند در انتخاب علائق اجتماعی افراد نيز موثر باشد. اواخر سال گذشته ميلادی يک تحقيق تازه که نتايج آن در نشريه امريکايی علوم سياسی منتشر شده بود نشان داد بوی بدن افراد می‌تواند نشاندهنده علائق سياسی آن‌ها وعامل جذب يا دفع ديگران باشد.

تحقيق جديد محققان دانشگاه براون می‌گويد حافظه پروستی می‌تواند به انتخاب يک عطر مشخص که بويی شبيه به بوی بدن شريک جنسی داشته باشد نيز بينجامد زيرا به بازآوری خاطرات خوشايندی که با همان بو پيوند خورده‌اند کمک می‌کند.