آیا فرد دستگیر شده حق تماس تلفنی با اعضای خانواده خود و مطلع کردن آن‌ها را دارد؟ آیا ماموران می‌توانند مانع تماس وی شوند؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به ۱۰۰ سوال حقوقی از سوی شهروندان ایرانی در بخش‌های قوانین «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

پرسش: آیا فرد دستگیر شده حق تماس تلفنی با اعضای خانواده خود و مطلع کردن آن‌ها را دارد؟ آیا ماموران می‌توانند مانع تماس وی شوند؟

در ماده ۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است: «شخص تحت‌ نظر می‌تواند به‌ وسیله تلفن یا هر وسیله ممکن، افراد خانواده یا آشنایانش را از تحت‌ نظر بودن خود آگاه کند و ضابطان نیز مکلف‌هستند مساعدت لازم را در این خصوص به‌عمل آورند؛ مگر آن‌که بنا بر ضرورت تشخیص دهند که شخص تحت‌ نظر نباید از چنین حقی استفاده کند. در این‌ صورت، باید مراتب را برای اخذ دستور مقتضی به اطلاع مقام قضایی برسانند.»
هم‌چنین مطابق ماده ۴۹ این قانون، والدین، همسر، فرزندان، خواهر و برادر شخص بازداشت شده می‌توانند از طریق مراجع مزبور، از تحت‌ نظر بودن او اطلاع یابند. پاسخ‌گویی به آن‌ها در این باره، تا حدی که با حیثیت اجتماعی و خانوادگی شخص تحت‌ نظر منافات نداشته باشد، ضروری است.

توضیح مواد قانونی

ماده ۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری: شخص تحت نظر می‌تواند به وسیله تلفن یا هر وسیله ممکن، افراد خانواده یا آشنایان خود را از تحت نظر بودن آگاه کند و ضابطان نیز مکلفند مساعدت لازم را در این خصوص به عمل آورند، مگر آنکه بنا بر ضرورت تشخیص دهند که شخص تحت نظر نباید از چنین حقی استفاده کند. در این صورت باید مراتب را برای اخذ دستور مقتضی به اطلاع مقام قضائی برسانند.

ماده ۲۹ قانون آیین دادرسی کیفری: ضابطان دادگستری عبارتند از:

الف - ضابطان عام شامل فرمانده‌، افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که آموزش مربوط را دیده باشند.

ب - ضابطان خاص شامل مقامات و مامورانی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محول شده ضابط دادگستری محسوب می‌شوند؛ از قبیل روسا، معاونان و ماموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان، ماموران وزارت، اطلاعات سازمان اطلاعات سپاه و ماموران‏ نیروی‏ مقاومت‏ بسیج‏ سپاه‏ پاسداران‏ انقلاب اسلامی. همچنین سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول شود، ضابط محسوب می‌شوند.

تبصره - کارکنان وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند، اما تحت نظارت ضابطان مربوط در این مورد انجام وظیفه می‌کنند و مسئولیت اقدامات انجام شده در این رابطه با ضابطان است. این مسئولیت نافی مسئولیت قانونی کارکنان وظیفه نیست.