محمد تنگستانی
در سومین بخش از این گزارش که ویژه شصت‌ونهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت است، با «تینوش نظم‌جو» مدیر انتشارات ناکجا و مترجم آثار ادبیات نمایشی در پاریس گفت‌وگویی داشته‌ایم. به باور ما، نمایشگاه‌های بین‌اللملی بهترین مکان برای رودررویی و قدرت‌نمایی فرهنگی با تفکرات سانسور زده در حکومت جمهوری اسلامی است و ناشران مستقل خارج کشور باید در این رویدادهای فرهنگی حضور داشته باشند. عدم حضور ناشران مستقل در نمایشگاه‌های بین‌المللی به معنی باز بودن راه برای ناشران دولتی و حکومتی در راستای عرضه آثار سانسور شده است. ناشران دولتی( خصوصی) در این رویدادهای مهم در جایگاه ناشران اپوزیسیون‌نما، همیشه ظاهر شده‌اند. هرچند که آنها محوریت کتاب‌هایشان در راستای اهداف ایدئولوژیک نیست و کمتر از ناشران حکومتی حمایت می‌شوند اما باز کتاب‌هایی را منتشر می‌کنند که از تیغ سانسور گذشته است، در نتیجه «جامه کهنه‌ست ز بزاز نو». نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، خارج از ایران، تنها جایی است که ناشران مستقل ایرانی می‌توانند در یک مکان رودرروی ناشران حکومتی و دولتی قرار بگیرند این رویارویی علاوه بر کمک به اقتصاد نشر مستقل به مخاطب امکان عرضه و معرفی آثار نویسندگانی را می‌دهد که تن به سانسور نداده‌اند. عدم حضور ناشران مستقل کم‌لطفی از طرف این ناشران به نویسندگانی است که با سانسور آثارشان مخالف هستند. آقای نظم‌جو در مورد اهمیت حضور ناشران در رویدادی مانند نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گوید:
ـ نمایشگاه فرانکفورت برای ناشرانی اهمیت دارد که به دنبال معرفی آثاری هستند که منتشر کرده‌اند و می‌خواهند حق‌کپی رایت آن را واگذار کنند و یا بالعکس. حضور ناشران فعال در ایران تعریف و اهمیت اقتصادی خاصی ندارد. و اما ناشران مستقل خارج از ایران، حضوری اگر داشته باشند تعریفش کمی متفاوت‌تر از ناشران فعال در ایران است. ما برای آشنایی و یا خرید می‌رویم اما آنها برای عرضه و حضوری تزیئنی می‌آیند. ناشران ایرانی فعال در کشور به دلیل وجود سانسور محدودیت‌های زیادی دارند. به نظر من ناشرانی که فقط کتاب به زبان فارسی منتشر کرده و یا می‌کنند حضورشان در این رویداد فرهنگی حضوری بی‌فایده است.
بر خلاف ناشران دولتی و حکومتی، ناشران مستقل در اغلب رویدادهای مهم نشر در جهان حضور ندارند و خنثی هستند. در حالی که می‌توانند به دلیل عدم سانسور بر آثاری که منتشر می‌کنند موفق‌تر از ناشران حکومتی و دولتی باشند.
ـ اینکه انتشارات «ناکجا» امسال غرفه‌ای نداشت به این علت بود که ما از سال ۲۰۱۸ ترجمه کتاب‌هایمان از فارسی به فرانسه منتشر می‌کنیم و اگر شرکت می‌کردیم حضورمان اهمیتی و توجیه اقتصادی نداشت. من واقعا نمی‌دانم ناشران دولتی به نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌آیند که چه کار کنند آنها نه می‌توانند کپی‌رایت کتاب‌ها را بخرند و نه کتابی دارند که به زبان غیرفارسی ترجمه شده باشد تا ناشران غیرفارسی از آنها امتیاز انتشارشان را بخرند. حالا در مورد ادبیات کودک، باز حضور ناشرانی مانند انتشارات «نظر»، به این خاطر که محور کتاب‌ها تصویری است قابل درک است و توجیه فرهنگی و اقتصادی دارد اما ناشران بزرگسال حضورشان فقط تشریفاتی است. اما مثلا ادبیات جنگ، چون به نظر من ما ادبیات جنگ جالبی در ایران داریم، تا وقتی این ادبیات حداقل به یک زبان معتبر غربی ترجمه نشده باشد چطور می‌خواهند کتاب را معرفی کنند؟ ناشران خارجی که کتاب ترجمه نشده نمی‌خرند. حضور این‌گونه ناشران فقط یک ویترین است. تا وقتی که سیستم مناسب و درستی برای ترجمه در ایران شکل نگیرد حضور ناشران ایرانی در این‌گونه رویداد‌ها فقط نمایشی است. ما ناشران مستقل هم مبارزه‌ای برای ویترین سازی نداریم.
گمان نمی‌کنید بعد از حدودا چهار دهه وقت آن رسیده است ناشران مستقل خارج از کشور یک اتحادیه نشر مستقل تشکیل بدهند و در برابر سانسور و خفقان در صنعت نشر متحد شوند؟
ـ چرا. به همین دلیل است که از سال پیش در جمع آلیانس ناشران مستقل بین‌المللی این کار را کردیم و بخش فارسی‌زبان این آلیانس در کنار زبان‌های دیگر فعال است و یکی از فعالیت‌های ما دقیقا برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور است که امسال سومین دوره‌ی آن را خواهیم داشت.
بعد از سانسور پیش از چاپ، عدم رعایت کپی‌رایت آثار ترجمه و منتشر شده در ایران یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف در صنعت نشر و چاپ ایران به شمار می‌رود. رئیس اتحادیه جهانی ناشران «میشل کلمن» در شصت‌ونهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت هنگام حضور در غرفه ایران، ناشرانی ایرانی را « دزد » خطاب کرد. به عنوان یک مترجم، در یک دهه گذشته کتابهای متعددی در حوزه ادبیات نمایشی، در ایران ترجمه و چاپ کرده‌اید. خود شما به عنوان یک مترجم_ناشر کپی‌رایت کتابهای منتشر شده‌تان را خریداری کرده‌اید؟
ـ من تا آن‌جایی که قادر بودم کپی‌رایت کتاب‌هایی که ترجمه کردم را گرفتم و حتی بخشی هم از جیب خودم پرداخت کرده‌ام. اما این فقط یک حرکت شخصی است و از نظر اقتصادی تا زمانی که خود ناشران در ایران خودشان را متعهد ندانند هیچ دردی را دوا نخواهد کرد.
از شصت‌ونهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیشتر بخوانید:
ناشران مستقل ایرانی، ناشران خنثی ایرانی
مردمی که بیشتر می‌خوانند و کمتر می‌فهمند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر