آیناز؛ هنر خطرناک برای حکومت، هنر متعهد است

محمد تنگستانی

پروژه جدید «ایران‌وایر »، «ایران فقط تهران نیست» نام دارد. در این پروژه قصد داریم با کمک شما، هنرمندان و هنرآموزانِ شهرستان‌ها و روستاهای سراسر کشور را معرفی و با آنها گفت‌وگو کنیم. اولویت هم هنرمندانی هستند که یا در رسانه‌های غیرمستقل ایران سانسور شده‌اند و یا به دلیل «شهرستانی» بودن، به آن ها اهمیت داده نشده است. ما بدون گزینش و یا جهت‌گیری سیاسی، آنها را به مخاطبان «ایران‌وایر» معرفی خواهیم کرد.

در بخش اول این پروژه، هنرمندان استان‌های خوزستان، اصفهان و خراسان معرفی می‌شوند. برای مشارکت در این پروژه و یا معرفی هنرمندانی که در شهرستان‌ و یا روستای شما زندگی و فعالیت می‌کنند، می‌توانید با [email protected] با ما در تماس باشید.

«آیناز» در معرفی خود می‌گوید:

من متولد اسفند سال هزار سیصد هفتاد و هشت در تبریز هستم و دیپلم رشته تجربی دارم. همیشه به دنبال یک زبان برای ابراز احساسات و افکارم بودم. برای پیدا کردم این زبان در حوزه‌های مختلف جست و جو می‌کردم تا اینکه با زبان خط آشنا شدم و شروع به آموختن نقاشی کردم. شاید به نظر برسد که نقاشی سکوت دارد اما زبان پنهان در هر تابلو نقاشی من را وادار می‌کرد تا کلمات را به تصویر بکشم بعد از این که آشناییم با جهان نقاشی بیشتر شد به یکی از آموزشگاه‌های نقاشی مراجع کردم بعد از مدتی شروع به رفت و ‌آمد به پرورشگاه‌های کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست کردم. دوست داشتم هرچه یاد گرفته‌ام را به این کودکان آموزش بدهم. آنها با زبان نقاشی بهتر می‌توانند دنیایشان را به تصویر بکشند.

اولین باری که می‌خواستم یک نمایشگاه انفرادی به واسطه آموزشگاهی که در آن نقاشی آموخته بودم، برگزار کنم دو روز مانده به برگزاری از طرف باز‌بینی آثار با من تماس گرفتند و با لحنی غیرمودبانه به من گفت بیا تابلو‌هایت را ببر. وقتی پرسیدم چرا؟ در پاسخ گفتند: تابلو‌ها مناسب برای احوالات عمومی و اجتماع ما نیست. این‌ها را ببر و نقاشی‌های دیگری جایگزین کن. گفتم به غیر این نقاشی‌ها، نقاشی دیگری به شما نمی‌دهم. که پاسخ دادند:  پس به جای شما  کسی دیگر را جایگزین می‌کنیم و همین کار را کردند.

در انقلاب ۱۳۵۷ هنرمندان نقشی کلیدی داشتند به عنوان مثال شاعران پیامبران احزاب سیاسی بودند. آیا هنر و هنرمندان استان شما در اعتراضات اخیر دی  ۱۳۹۶ حضور داشتند و کنار مردم بودند؟

ـ در اعتراضات دی ماه هنرمندان بسیاری حضور داشتند. علیرغم دستگیری «علیرضا معینیان» (نویسنده و فعال مدنی تبریز) که در تهران اتفاق افتاد دیگرانی هم بودند که بازداشت شدند. اما شناخته شده نبودند و رسانه‌ها اهمیتی ندادند. اسامی تعدادی از آنها را در بانک اطلاعاتی ایران‌وایر به عنوان بازداشت شده‌های تبریز دیدم اما اشاره‌ای به هنرمند بودن آنها نشده بود. یکی از مشکلات شهرستان‌ها و شهرها همین است که هنرمندان شناخته شده حضور ندارند و ما جوان‌ها هم که در اعترضات شرکت می‌کنیم به این دلیل که شناخته شده نیستم، کسی اهمیتی نمی‌دهد. اما اعتراضات دی ماه یک اتفاق خوب بود. باعث شد جامعه بفهمد هنر متعهد از دید سیستم مستبد خطر‌ناک است و به قول علیرضا نه تنها یک بار بلکه دوباره باید از هر خط قرمزی گذشت.

هنر گل و بلبل دردی از اجتماعی دوا نمی‌کند پس باید هنر را طور دیگر آموخت!یعنی به هنر متعهد و هنر خطرناک پرداخت. به باور من هنر خطرناک برای حکومت، هنر متعهد است. هنری که این روزها شدیدا باید در جامعه گسترده شود.

هر منطقه با توجه به آب و هوا، زبان و گویش محلی، فرهنگ بومی خود را می‌سازد که خرده فرهنگ تعریف می‌شود و خرده فرهنگ‌ها در کنار هم فرهنگ یک کشور را شکل می‌دهند. در چهار دهه گذشته، سیستم ایده‌ئولوژی و فکری حاکم بر ایران دنبال یک‌دست‌سازی و اسلامیزه کردن هنر معاصر و نزدیک کردن آن به ایده‌ئولوژی‌های حکومتی و مذهبی بوده است. گمان می‌کنید این تلاش‌ها به نتیجه رسیده و موفق شده‌اند؟

ـ بله، سیستم فکری حکومت جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته با تداوم و حضورش در همه عرصه‌های هنری تا حدی موفق شده است اما این موفقیت برای همه نبود کسانی که به دنبال زبان شخصی خود در هنر بوده‌اند با توجه به تجربیات زندگی و اجتماعی‌شان هرگز در هنر یک دست سازی شده ادغام و هضم نشدند و نمی‌شوند.