آیدا قجر
«چه راهی برای رفتن پیشنهاد می‌دهید؟»، « قاچاقی خطرناک است؟»، « قاچاقچی خوب می‌شناسید؟»، «اگر پول داشته باشیم و نخواهیم با قاچاق‌بر برویم چه راهی هست؟»
این‌ها سوالات متداولی است که این روزها از زبان بسیاری از ایرانی‌ها شنیده می‌شود. از روزنامه‌نگار تا وکیل، مردمان گمنام تا افراد به نام که انگار امیدی به ماندگاری در ایران ندارند. آینده بسیاری از آن‌ها و فرزندان‌شان غباری از بی‌اعتمادی به خود گرفته است. برای بسیاری، مهم رفتن است؛ رفتن از ایران نقل مجالس و محافل و دور هم‌نشینی‌ها هم شده است.
کافی است که کلمه «مهاجرت» یا «پناهندگی» را در شبکه‌های اجتماعی جست‌وجو کنید. خصوصا در اینستاگرام و تلگرام. با هزاران کانال و صفحه مواجه خواهید شد که از راه‌ها مختلف رفتن از ایران سخن می‌گویند. در کنار نیمی از آن‌ها هم کلمه «تضمینی» آمده است. گرفتن ویزا، فروش وقت مصاحبه، معرفی وکیل و پیشنهاد برای سفرهای بی‌بازگشت به ایرانی‌های که دیگر دل در گرو وطن‌شان ندارند. اگرچه همچنان بسیاری از ایرانی‌ها هستند که دست به دامان قاچاق‌بران می‌شوند اما اگر پولی در بساط داشته و از خطرات سفر قاچاقی مطلع باشند، به دنبال راه‌هایی هستند که هزینه‌های کم‌تری برای آن‌ها دارد. این گروه بیشتر به دنبال راه‌هایی است که «قانونی» توصیف می‌شود و خطرات جانی به دنبال ندارد. مسیر رفتن، دیگر از دریا و کوهستان نیست. آن‌ها می‌خواهند سوار هواپیما شده، در مقصد پیاده شوند و در کم‌ترین زمان ممکن پناهندگی آن کشور را بگیرند. اگر پناهندگی هم نشد، اقامت‌های تضمینی طولانی‌مدت می‌تواند پاسخی باشد برای «آینده‌ای بهتر.»
بهترین راه برای رفتن آسان از ایران، تهیه ویزای قاچاقی است. روشی که برای بسیاری از پناهجویان و مهاجران «قانونی» توصیف می‌شود. آن‌ها از طرق مختلف اقدام به خرید ویزا میکنند تا با پاسپورت‌های قانونی خود، سوار هواپیما شوند و ایران را ترک کنند. روشی که در سال‌های اخیر رونق بیشتری پیدا کرده است. اما هزینه مالی زیادی میخواهد که بنا به مقصد، متفاوت است. این گروه از ایرانی‌ها داروندار خود را به فروش می‌رسانند تا پول تهیه ویزا را بدهند.
مقصد اصلی ایرانی‌ها برای همان «آینده‌ای بهتر» انگلیس، کانادا و اگر نشد، کشورهای اروپای غربی مثل سوییس، آلمان، فرانسه و بعد هلند است. قیمتی که برای این نوع از ویزا تعیین می‌شود تا ۲۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. به عنوان نمونه تهیه ویزای انگلیس برای هر نفر، مبلغی بین ۸۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان است. رفتن به کانادا از طریق ویزای توریستی، تحصیلی یا اشتغال تا ۲۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. برای گرفتن ویزای کشورهای اروپای غربی قیمت بین ۶۰ تا ۸۰ میلیون تومان است.
برای تهیه ویزای قاچاقی و رفتن از ایران، نهادها و افراد مختلفی درگیر هستند. آژانسهای مسافرتی، وکلا، دلالان مقابل سفارتخانهها، شبکه‌های اجتماعی با محوریت اینستاگرام، کارمندان بومی سفارتخانهها و افراد با نفوذ مثل مقامات جمهوری اسلامی یا روسای شرکت‌ها و کمپانی‌های مختلف. این نهادها و افراد مختلف با دریافت هزینه‌های هنگفت یا استفاده از ارتباطات خود اقدام به اخذ ویزا برای مسافرانی میکنند که به هر دلیلی تصمیم گرفته‌اند از ایران بروند.
آژانسهای مسافرتی اقبال بیشتری در این خصوص دارند؛ خصوصا آن‌هایی که اطراف سفارتخانهها هستند. مسافران بعد از مراجعه به این آژانسهای مسافرتی که تابلوهای قانونی و شماره ثبت دارند، وقت ملاقات می‌گیرند و با ارایه مدارک خود از جمله پاسپورت‌های‌شان اقدام به تشکیل پرونده میکنند. تشکیل پرونده هم جدا از هزینه ویزا، چند صد یورو هزینه دارد. معمولا آن برای هر نفر ۲۰۰ یورو است. اما راه کلاهبرداری هم برای این آژانسهای مسافرتی باز است. آن‌ها بعد از تشکیل پرونده و وعده انتظار چند ماهه به مسافران، به آن‌ها می‌گویند که درخواست‌شان رد شده است. اما هزینه تشکیل پرونده قابل بازگشت نیست.
وکلا نیز به همین شکل فعالیت دارند. آن‌ها حتی به کارآموزان خود برای معرفی مسافران پورسانت می‌دهند و بعد از بررسی مدارک مسافران و اخذ بخشی از این مبلغ، به آن‌ها وعده می‌دهند که پس از رسیدن به مقصد می‌توانند وکلای دیگری برای تهیه پرونده درخواست پناهندگی معرفی کنند که هزینه آن جدای از مبلغی است که آن‌ها برای تشکیل پرونده و ویزا می‌پردازند.
جدای از تهیه ویزای تحصیلی یا توریستی، این وکلا برای افرادی که به دنبال اقامت کاری هستند، در کشور مقصد شرکت ثبت میکنند تا از طریق آن بتوانند اقامت‌های طولانی‌مدت بگیرند. هزینه ثبت شرکت نیز جدای از مبلغی است که برای اخذ ویزا و تشکیل پرونده تعیین شده است.
روش دیگر تهیه ویزای قاچاقی، ارتباط گرفتن با دلالانی است که مقابل سفارتخانهها در خیل جمعیت منتظر، در انتظار شکار مسافران هستند. آن‌ها با گرفتن مبلغی به عنوان دستمزد و با داشتن ارتباطات با آژانسهای مسافرتی یا افراد بومی در سفارتخانهها، برای مسافران ویزا تهیه میکنند. آن‌ها حتی با دریافت چند میلیون تومان اقدام به فروش «وقت مصاحبه» برای مسافران میکنند. مصاحبه‌هایی که لزوما جواب آن مثبت نخواهد بود. هرچند نه دلالان شخصی و نه آژانسهای مسافرتی به دلالی خود معترف نیستند و می‌گویند «از تجربه‌مان استفاده می‌کنیم.»
در حالی‌که بارها سفارت‌خانه‌های مختلف با انتشار اعلامیه خبر داده‌اند که با این‌گونه روش‌ها مبارزه میکنند. به عنوان نمونه سفارت‌خانه فرانسه در سال ۲۰۱۷ با انتشار اعلامیه‌ای اظهارداشت: «سفارت فرانسه نسبت به هرگونه کلاهبرداری یا اخاذی که در اینترنت یا حوالی مرکز VFS پیشنهاد می‌شود و دایر بر امکان دریافت وقت سفارت خارج از چارچوب فرآیند فوق یا تسهیل در صدور آن در قبال پرداخت مبالغ اضافی هنگفت است به متقاضیانی ایرانی ویزا هشدار می‌دهد.»
البته افراد بومی در سفارتخانهها هم که در ارتباط با بخش کنسول‌گری هستند، کاتالیزورهای دریافت ویزا شده‌اند. آن‌ها بر اساس ارتباطات برای اعضای خانواده یا دوستان‌شان بدون سپری کردن پروسه اخذ ویزا، اقدام میکنند. حالا این افراد ممکن است کارمندان بومی باشند یا مترجم‌های پاره‌وقت. اما ارتباطات باعث می‌شود که آن‌ها هم بتوانند اقدام به این کار کنند. مثل ارتباطاتی که مقامات جمهوری اسلامی با نفوذ خود در وزارت امور خارجه یا سفارتخانهها دارند. این نمونه را می‌توان به افراد با نفوذ مثل روسای شرکت‌ها و کمپانی‌ها هم گسترش داد. آن‌ها هم بیشتر برای آشنایان و اعضای خانواده خود اقدام به اخذ ویزایی میکنند که روند آن برای دیگر شهروندان متفاوت است.
از سوی دیگر اگر مسافران دسترسی به این نهادها و اشخاص نداشته باشند، شبکه‌های اجتماعی آن‌ها را پیدا میکنند. با گشتی در شبکه‌های اجتماعی محبوب در ایران با محوریت اینستاگرام می‌توان صفحه‌های متعددی پیدا کرد که در این خصوص فعالیت میکنند. ویدیوها یا پست‌های تبلیغاتی که به ایرانی‌ها مژده می‌دهند می‌توانند برای‌شان ویزاهای تحصیلی بگیرند یا کیس‌های پناهندگی ارایه دهند. در این صفحه‌ها حتی قوانین و کیس‌های مختلف سیاسی، روزنامه‌نگاری، اجتماعی و تغییر مذهب به چشم می‌خورد. حتی صفحه‌هایی هستند برای پناهجویانی که کیس خود را پیرامون تغییر مذهب ارایه داده‌اند، آموزش مسیحیت می‌دهند.
اگرچه بسیاری از ایرانی‌ها توانسته‌اند به روش‌های فوق ویزا بگیرند و برای همیشه ایران را ترک کنند، اما بیشتر از آن‌ها، ایرانی‌هایی هستند که مورد سواستفاده و کلاهبرداری قرار می‌گیرند. اما همچنان به دنبال ترک ایران هستند و راه‌های دیگر را جویا می‌شوند. آن‌ها به هر دری می‌زنند تا بالاخره در جغرافیایی دیگر به دنبال سرنوشت خود بروند. در این میان، وقتی متوجه می‌شوند که به هر دلیلی توسط آژانسهای مسافرتی، وکلا یا شبکه‌های اجتماعی کلاه بر سرشان رفته است، به دنبال شکایت قضایی هم نیستند. چراکه می‌دانند اقدام‌شان غیرقانونی بوده و نگران می‌شوند که خودشان در مظان اتهام قرار گیرند.
در نتیجه، با سخت‌تر شدن زندگی در ایران، چه از نظر سیاسی و اجتماعی و چه از نظر اقتصادی که محور اصلی موج مهاجرت و پناهجویی ایرانیان است، هر روز بر تعداد متقاضیان و همین‌طور نهادهای اخذ ویزای قاچاقی یا ارایه پرونده‌های ساختگی افزوده می‌شود. و در مقابل، کلاهبرداری‌ها به دلیل نبود شکایت‌های قضایی بدون پیگیری ادامه دارد.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
آیا قاچاق انسان بر اساس قوانین ایران جرم است؟ بر اساس تعهدات بین‌المللی ایران چطور؟
آیا در ایران قاچاق انسان انجام می‌شود؟ ابعاد آن چه‌قدر است؟ چه کسانی قربانی هستند؟
مبارزه با قاچاق انسان؛ ایران چه اسنادی امضا کرده و چه تعهداتی داده است؟
چرا ایران مسیر مناسبی برای قاچاق‌چیان انسان است؟
لغت‌نامه مختصر و فرهنگ کلمات و عبارت‌های حقوقی مربوط به موضوع قاچاق انسان
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر