close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
جامعه مدنی

پیام هشت ماده ای خمینی؛ ارثیه ای چالش برانگیز برای نظام‎

۱۴ بهمن ۱۳۹۴
خواندن در ۲۰ دقیقه
پیام هشت ماده ای خمینی؛ ارثیه ای چالش برانگیز برای نظام‎
پیام هشت ماده ای خمینی؛ ارثیه ای چالش برانگیز برای نظام‎

سلسله مطالب و ویدیوهای «حقوق شهروندی» از طریق مصاحبه با صاحب نظران و یا کسانی که شاهد نقض این حقوق در ایران بوده اند، به سیر حمایت و یا نقض حقوق شهروندان ایران از سوی دولت می پردازد. این پروژه، بازه زمانی ۱۳۴۷ تاکنون را شامل می شود. در این بخش به «فرمان هشت ماده ای» روح الله خمینی که ۲۴ آذر سال ۱۳۶۱ در مورد پرهیز از تضییع حقوق مردم و جست وجو در زندگی خصوصی آن ها و نیز خودداری از هتک حرمت متهمان، مجرمان و ... [با ذکر تبصره عدم شمول مفاد این فرمان در ارتباط با  گروهک های مخالف اسلام و نظام] صادر کرد، پرداخته می شود.

«اردشیر امیرارجمند»، «حسن یوسفی اشکوری» و «فرخ نگهدار» در مورد وضعیت و شرایط جامعه در زمان صدور آن فرمان، واکنش گروه های مختلف سیاسی به آن و نتایجی که از این فرمان حاصل شد صحبت می کنند.

 

 اردشیر امیرارجمند، حقوق دان، رییس سابق کرسی «حقوق بشر، صلح و دمکراسی یونسکو» در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه «شهید بهشتی» و مشاور حقوقی «میرحسین موسوی»می گوید: «جو اول انقلاب وضعیتی را ایجاد کرده بود که برخی بی آن که اطلاعات مذهبی وسیاسی داشته باشند، دچار افراط شده بودند به نحوی که حتی ارزش های اولیه اسلامی را هم نقض می کردند. در نتیجه، چنان شرایط بدی ایجاد شده بود که خمینی برای ترمیم این شرایط، ناچار به صدور این فرمان هشت ماده ای شد.»

 اما به اعتقاد امیرارجمند، تضمین حقوق شهروندی نه با صدور یک فرمان بلکه با وجود حکومت قانون و قوه قضاییه مستقل برای تضمین قوانین وضع شده و نیز برقراری تعامل و تعادل بین مفاهیمی هم چون دموکراسی، حقوق بشر و صلح در کنار حقوق بشر ممکن می شود.

 

حسن یوسفی اشکوری، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، نویسنده و محقق می گوید: «دستورهای حکومتی که از ناحیه حکومت تصویب و به اجرا گذاشته می شوند، مسبوق به زمینه هایی هستند. فرمان هشت ماده ای امام هم مسبوق به درگیری های خونین مجاهدین خلق و حکومت در سال ۶۰ بود. در آن سال "اسدالله لاجوردی"، دادستانی تهران به دنبال کشف خانه های تیمی و سرکوب مجاهدین بود و در همین حین نیز آیت الله خمینی طی یک فتوا، جاسوسی برای اسلام را واجب اعلام کرد. این مساله بازتاب منفی در سطح جامعه ایجاد کرده بود. این فتوا نه تنها خلاف اصول مسلمانی (قاعده فقهی "لا تجسسوا") بلکه در تضاد با قوانین و مقررات قانونی و حقوق شهروندی نیز بود و ناامنی وسیعی در سطح جامعه ایجاد کرده بود. در چنین شرایطی، برای کنترل وضعیت، خمینی این فرمان را صادر کرد که البته به صورت محدود باقی ماند و مانعی برای اعدام های گسترده، شکنجه ها و... نشد. سال ۶۱ تا ۶۳ اوج  قانون شکنی ها بود. از سال ۶۴ به بعد، به دلیل نقش آیت الله "حسین‎علی منتظری" و پی گیری های ایشان، از جمله سرکشی نمایندگان‎ ایشان در زندان ها و صحبت های خود ایشان با رهبری، سرکوب ها کمی فروکش کرد تا سال ۶۷ که اعدام های دسته جمعی رخ داد و اوج خشونت ها بود.»

 

فرخ نگهدار، فعال سیاسی چپ (عضو پیشین سازمان چریک های فدایی خلق) درباره دو نگاه متفاوت گروه های سیاسی آن زمان به علل صدور فرمان هشت ماده ای روح الله خمینی صحبت می کند. به گفته وی، نگاه اول آن بود که حکومت در موضع ضعف قرار دارد و در حال از دست دادن حمایت مردمی است و در نتیجه، برای خریدن زمان به این گونه فرامین متوسل می شود:«می گفتند در حقیقت، عقب نشینی تاکتیکی کرده است تا ما حالت بسیج خودمان را از دست بدهیم و او در فرصت مناسب بتواند ما را نابود کند. بنابراین، این فرمان دروغ است و با ماهیت حکومت سازگار نیست. پشت این تحلیل، این تصمیم بود که اسلحه را نباید زمین گذاشت و باید منتظر حرکت بعدی حکومت بود.»

نگهدار می افزاید:«تحلیل دوم این بود که انقلاب هم چنان زنده است و پیوندی که در زمان انقلاب میان اکثریت مردم و رهبری آیت الله خمینی برقرار شده بود، هم چنان پا برجا است. وقوع و ادامه جنگ فرصتی را در اختیار حکومت گذاشته است که حمایت بیش تری از مردم را به خود جلب کند. اشغال سفارت و ایستادگی در برابر امریکا و خشمی که خمینی در برابر ایالات متحده از خود نشان می دهد، برای توده مردم جذاب است و اگر کسی در برابر خمینی بایستد، یعنی طرف امریکا و صدام ایستاده است و این کار، فرد (گروه) را در مقابل توده مردم قرار می دهد. این نگاه معتقد بود که الان وقت تعرض نیست بلکه باید از فرمان هشت ماده ای خمینی استقبال کرد.»
مناظرات گروه های مختلف و پیامدهای واکنش های گروه های سیاسی به این فرمان، از دیگر سرفصل های سخنان فرخ نگهدار است.

قسمت اول: تاریخ معاصر حقوق شهروندی، ایران و میثاق نامه بین المللی حقوق شهروندی

قسمت دوم: نقض حقوق شهروندی با تاریخ انقلاب ایران گره خورده است

قسمت سوم: قانون اساسی جمهوری و تفسیر عده ای خاص از قوانین اسلام

قسمت چهارم: پیام هشت ماده ای خمینی؛ ارثیه ای چالش برانگیز برای نظام‎

قسمت پنجم: حقوق شهروندى در عصر پر ابهام هاشمى

قسمت ششم: حقوق شهروندی و اصلاحات نافرجام

قسمت هفتم: حقوق شهروندی در دوران احمدی نژاد؛ سکوت و انکار، هیاهو و شعار

قسمت آخر: منشور حقوق شهروندی دولت روحانی 

ثبت نظر

بلاگ

شعر گفتن اساساً منحصر به مردان است

۱۴ بهمن ۱۳۹۴
ادبیات و شما
خواندن در ۶ دقیقه
شعر گفتن اساساً منحصر به مردان است