«بویینگ»، تولیدکنندۀ هواپیما، اوایل ماه جاری از سوی دولت امریکا اجازۀ صدور محدود برخی قطعات یدکی برای هواپیماهای ایران را دریافت کرد.
این مجوز از نتایج توافق موقت ژنو بین ایران و قدرت‌های 1+5 شامل ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین بر سر برنامه هستهای این کشور بود که از ماه ژانویه عملی شد.
1+5 پذیرفت در ازای کاهش سرعت برنامۀ هستهای ایران، برخی تحریمها علیه این کشور را در قالب بسته‌ای تشویقی لغو کند و دسترسی ایران به قطعات یدکی هواپیماهای مسافربری را ممکن سازد.
شرکت چندملیتی «جنرال الکتریک» (GE) هم مجوز معامله با صنعت هوانوردی ایران را دریافت کرد. «ریک کندی» (Rick Kennedy)، سخن‌گوی جنرال الکتریک گفته است: « وزارت خزانهداری درخواست شرکت برای تعمیر 18 موتور هواپیمایی را که در اواخر دهه 1970 میلادی به ایران فروخته شد، پذیرفته است. آن‌ها در کارگاه‌های متعلق به جنرال الکتریک یا "شرکت موتورهای هوایی MTU"(MTU Aero Engines) آلمان که مجوز این کار را دارد، تعمیر خواهند شد.»
به گفته کندی، مقامات جنرال الکتریک در اواسط ماه آوریل با مدیران «ایران‌ایر»، هواپیمایی دولتی ایران دیدار خواهند کرد.
اگرچه معافیت قطعات یدکی از تحریمها یکی از اصلیترین جنبه‌های بسته‌ای است که ایران بر سر آن در ژنو چانه می‌زد، اما مدت اعتبار محدود این مجوز، فرایند پیچیدۀ سفارش قطعات و صدور مجوز دولتی برای ترخیص آن‌ها از گمرک، درعمل مجوز بویینگ را به حرکتی نمادین تبدیل کرده است تا فرصتی واقعی برای ایران در جهت احیای ناوگان فرسوده‌اش ایجاد کند.
«هاله اسفندیاری»، مدیر برنامۀ خاورمیانه در «مرکز وودرو ویلسون» (Woodrow Wilson Center) می‌گوید: «این یک گام مثبت است، هرچند دامنۀ محدودی دارد.»
به عقیدۀ او، مجوز حاوی این پیام است که ایالات متحده به معامله خود احترام می‌گذارد و هم‌چنین نشان خواهد داد که کنگره در مقابل همکاری شرکت‌های بزرگ امریکایی با ایران، چه واکنشی خواهد داشت.»
یک فروند «جامبوجت» 100-747، آخرین هواپیمایی بود که بویینگ در اوت 1979 (مرداد 1358)، سه ماه پیش از اشغال سفارت ایالات متحده در تهران، به ایران تحویل داد.
ایران‌ایر 51 هواپیما دارد شامل 16 «فوکر» 100 (Fokker-100) که تولید آن در سال 1997 متوقف شد، 3 بویینگ 727 که از سال 1984 تولید نمی‌شود و 9 مدل قدیمی از بویینگ 747. این شرکت هواپیمایی، 23 هواپیمای قدیمی «ایرباس» نیز در اختیار دارد.
سابقۀ ایمنی ضعیف صنعت هوانوردی ایران طی دهه‌ها، معضلی پیچیده بوده است. مقامات ایرانی مدت‌ها است که تحریمها را مقصر می‌دانند و می‌گویند تحریمها، هواپیماهای ایرانی را از دریافت خدمات ِ به‌روز بازداشته و میزان سوانح هوایی و تلفات آن را به طرز غیرمعمولی بالا برده است.
در سال 2009، یک مقام خطوط هوایی که برای حفظ امنیت خود و حرفه‌اش نخواست نامش فاش شود، به «لوس آنجلس تایمز» گفت: «روشن است که بسیاری از دغدغه‌های ایمنی و مشکلات ما، نتیجۀ تحریم‌های امریکا هستند. اما اگر از نزدیک نگاه کنید، متوجه می‌شوید که سوءمدیریت مدیران صنعت هوایی ایران هم عامل بسیاری از این رخدادهای غمانگیز بوده است.»
اگرچه مسوولان صنعت هوایی ایران آمار موثقی از تعداد سوانح هوایی منتشر نمی‌کنند، اما روشن است که ترکیب تحریمها و سهل‌انگاری، پرواز در ایران را بسیار ناامن کرده‌اند. تخمینی غیررسمی که در ماه جاری در رسانه‌‌‌های ایران منتشر شد، حاکی از آن است که از سال 1990 به این سو، بیش از 200 هواپیما در ایران سقوط کرده و بیش از 2 هزار نفر کشته شده‌اند.
ادارۀ بازرسی داراییهای خارجی ایالات متحده (OFAC) که وظیفۀ اجرای تحریمها علیه ایران را برعهده دارد، در یادداشتی در 20 ژانویۀ 2014، از تجدید مجوز بویینگ خبر داد. اما تا روز 14 آوریل 2014، بویینگ از صدور مجوز فروش قطعات یدکی به ایران باخبر نشد.
در این یادداشت هم‌چنین تأکید شده بود: «این مجوز ویژه تنها تا 20 ژوییه 2014 اعتبار دارد»؛ این یعنی تمامی فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده در این مجوز باید تا آن تاریخ به پایان برسند.
براساس این چارچوب زمانی، صنعت هوایی ایران سه ماه برای مکاتبه و سفارش قطعات یدکی به بویینگ فرصت دارد. البته مانع آخر این است که بویینگ تا امروز هیچ برنامه‌ای برای اعزام متخصصان تعمیر خود به ایران نداشته است.
سخن‌گوی این شرکت، «تیم نئالم»(Tim Neal) در شیکاگو توضیحات بیش‌تری در مورد جزییات این مجوز نداد و تنها به این اکتفا کرد که: «این مجوز به ما داده شده تا قطعات یدکیِ لازم برای امنیت پروازهای خطوط هوایی ایران را فراهم کنیم. این مجوز مطابق با جزییاتی صادر شده که "جان کری"، وزیر خارجه بر سر آن‌ها در نوامبر گذشته مذاکره و دریچه‌ای برای انجام این معامله که مهلت آن در 20 ژوییه پایان می‌یابد، باز کرد.»
«جان لیمبرتم (John Limbert)، یکی از معاونان پیشین وزارت خارجه امریکا در امور ایران به «ایران‌وایر» گفت: «در جریان تحریمها، تأمین قطعاتی از هواپیما که برای امنیت پرواز ضروری‌اند همواره مستثنی بوده است.» شاید امریکا این استثنا را با ظرافت تفسیر کرده است.
به دلیل محدودیت‌ها، متخصصان برای تکمیل تعمیرات ضروری، به ایران سفر نخواهند کرد و همۀ کار در اروپا انجام خواهد شد. از نظر منتقدانِ توافق ژنو در داخل ایران، این نشانۀ دیگری از عهدشکنی قدرت‌های غربی است.
یک وب سایت وابسته به «محمود احمدی‌نژاد»، رییس جمهور پیشین ادعا کرد که تنها دلیل برای تکمیل این تعمیرات در خارج از ایران آن است که تعمیرات در داخل فاش خواهد کرد که زیر پا گذاشتن تحریمها تا چه حد ساده است.
مقامی در وزارت امور خارجۀ ایران هفتۀ پیش گفت: «موتور هواپیماها و قطعاتی که نیاز به تعمیر دارند به زودی به اروپا فرستاده می‌شوند.» افزون بر این، هشتم آوریل و در جریان آخرین دور مذاکرات هستهای در وین، «فرهاد پرورش»، مدیر عامل ایران‌ایر برای گفت‌وگو دربارۀ تحریمها علیه صنعت هوایی ایران، به این شهر آمد.
«اریش سی. فراری» (Erich C. Ferrari)، وکیلی که روی مسایل مربوط به تحریم‌های ادارۀ بازرسی داراییهای خارجی ایالات متحده به شکل گسترده کار کرده است، می‌گوید فکر نمی‌کند مجوز بویینگ که پیش از سال 2012 صادر شده، پیشرفت چشم‌گیری به حساب آِید: «به گمان من، سیاست جاری اعطای مجوز که بر اساس "برنامۀ اقدام مشترک" (Joint Plan of Action) در ژنو به‌روز شد، به هواپیماهایی که ریشۀ امریکایی ندارند هم اطلاق خواهد شد. با این حال، چنین اقدامی را گام بزرگی در روابط [ایران و غرب] نمی‌بینیم چرا که انجام چنین اقداماتی حتی پیش از مذاکرات هستهای هم ممکن بود.»
او به اهداف این تصمیم هم اشاره می‌کند: «این مجوز به ایران اطمینان می‌دهد که پرواز هواپیماهایش امن است، بی‌آن که به‌روز کردن ناوگانش را ممکن کند چون تحریمها تمام و کمال بر جا هستند. به باور من، اثرات مثبت این کار انسان‌دوستانه، بخشی از اهداف سیاست خارجی امریکا است چون فکر نمی‌کنم امریکا بخواهد به ایرانی‌ها و دیگرانی که ممکن است سوار یک هواپیمای فرسوده شوند، آسیب برساند.»
فراری می‌گوید این مجوز، مقدمه‌ای بر تغییر کامل موضع امریکا مبنی بر دسترسی نداشتن ایران به ناوگان هوایی مدرن و امن نخواهد بود: «هدف از تحریمها، هم‌چنان ممنوعیت صادرات اغلب محصولات، خدمات و فن‌آوری‌های امریکا [به ایران] است. این محدودیت‌ها بیش از آن که بر پایۀ اختلاف نظرها دربارۀ برنامۀ هستهای ایران استوار شده باشند، از مسایل سیاست خارجی ناشی شده‌اند.»
او اضافه می‌کند: «بنابراین، بعید می‌دانم امریکا به این زودی‌ها اجازۀ فروش یک هواپیمای کامل به ایران را صادر کند، حتی اگر توافقی جامع حاصل شود. اگر هم اجازه دهد، به باور من، تنوع و تعداد آن‌ها محدود خواهد بود و مجوزی عمومی یا سیاستی پایدار برای صدور مجوز صادراتِ چنین قطعاتی در کار نخواهد بود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر