پدیده شاندیز، تصويري از يك اقتصاد فاسد

ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار

از دو سال پیش که "منصور " تصمیم گرفت با فروش ماشینش مقداری از سهام " شرکت پدیده شاندیز " را بخرد تا به امروز زندگی او کلی دگرگون شده. او در طول دو سال توانسته یک آپارتمان و یک اتومبیل مدل بالا بخرد که اگر به گفته خودش می خواست با حقوق کارمندیش این کار را بکند شاید 40 سال هم طول می کشید.

او دو سال پیش با فروش ماشینش و مقداری پس انداز که از قبل داشت تعدادی از سهام این شرکت را به ارزش هر سهم 800 تومان خرید و امسال ارزش هر سهمش به 11 هزار تومان رسیده است؛ اما این روزها که حرف و حدیث های زیادی بر سر زبانها افتاده مبنی بر اینکه شاید شرکت پدیده هم به زودی به عنوان یک اختلاس بزرگ اقتصادی مطرح شود . از ترس اینکه سود هنگفتی که طی دو سال نصیبش شده بر باد برود؛ کل سهامش را به همین قیمت فروخت و توانست با این پول یک آپارتمان و و یک ماشین بخرد. 

این روزها در این آشفته بازار اقتصادی و رکود حاکم بر بازار هیچ فعالیت اقتصادی به اندازه خرید و فروش سهام شرکت پدیده شاندیز در ایران سودآور نیست. شرکتی که به گفته مدیرعاملش "اولین و آخرینشرکت در دنیا که سهامش فقط رشد صعودی دارد و هیچگاه نزولی نمی شود."  شرکتی که طی پنج سال فعالیت ارزش هم سهمش از 100تومان در سال 88 به 11300 تومان در سال 93 ( تاکنون ) رسیده است. 

اما این روزها بحث های زیادی پیرامون مشکلات قانونی شرکت، نحوه فروش سهام خارج از بازار بورس رسمی کشور، اختلاس مالی در آن و حتی وابستگی آن به سپاه پاسداران و یا آقازاده ها مطرح است که توانسته تا این حد جای پای خود را محکم کند.

شرکتی که به مدد پیشتوانه قوی مالیش هزینه زیادی را صرف تبلیغات می کند. گفته می شود 5/1 درصد از حجم درآمد صدا و سیما از محل تبلیغات مربوط به شرکت پدیده شاندیزاست، علاوه بر این روزانه در روزنامه های سراسری هم تبلیغات دارد که به طور متوسط هزینه هر روز تبلیغ تنها در یک روزنامه 30 تا 40 میلیون تومان است. البته هر زمان که بحث ها مبنی بر اشکالات قانونی این شرکت بالا می گیرد حجم تبلیغات بیشتر میشود و تا آگهی های 120 میلیون تومانی هم می رسد.

علاوه بر این یک سوم تبلیغات کل فرودگاه های ایران مربوط به این شرکت است، اینها به همراه صدها بیلبورد و دیگر انواع تبلیغاتی است که در سراسر کشور به ویژه مشهد برای ساخت " شهر افسانه ای پدیده شاندیز " در منطقه توریستی شاندیز مشهد در فاز اول و دهها پروژه مشابه در سراسر ایران انجام می شود.

پدیده شاندیز در سال 87 با 150 میلیارد تومان( 5/1 میلیارد سهم 1000 ریالی) و با نام شرکت " توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز" به  صورت سهامی عام به مدیر عاملی شخصی به نام " محسن پهلوان" در مشهد ثبت شد. این شرکت یکسال بعد شرکتی دیگر در زیرمجموعه خود به نام " ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز" سهامی خاص به ثبت رساند و از این طریق اقدام به فروش گسترده سهام در بین مردم کرد.

حالا پس از گذشت حدود 5 سال ارزش هر سهم این شرکت از 1000 ریال به بیش از 110 هزار ریال افزایش یافته و روز به روز هم بیشتر می شود. در حالیکه مطابق آنچه از ابتدا اعلام شده بود 15 درصد از سهام این شرکت برای ساخت " شهر افسانه ای پدیده شاندیز" با هشت کاربری تجاری، تفریحی، مسکونی و گردشگری  تا سال 93 ( یعنی زمان بهره برداری از پروژه) بین مردم عرضه می شود . این در حالیست که از حدود دو ماه پیش تنها هایپر مارکت و بخش هایی از واحدهای تجاری آن به بهره برداری رسیده علاوه بر این قسمت های از پروژه هنوز در حال احداث است. 

برخی کارشناسان اقتصادی اشکالات قانونی بر این شرکت و نحوه عرضه سهامش مطرح کرده و آن را به حبابی تشبیه می کنند که دیر یا زود می ترکد و به یکی از بزرگترین پرونده های فساد اقتصادی در ایران( حتی بزرگتر پرونده شهرام جزایری یا بابک زنجانی ) تبدیل می شود.

به گفته آنها مطابق ماده 21 قانون تجارت " شرکتهای سهامی خاص نمی توانند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس عرضه کنند، مگر اینکه از مقررات شرکتهای سهامی عام تبعیت کنند." 

براساس این ماده قانون تجارت " شرکتهای سهامی عام نیز با سرمایه بالای 50 میلیارد ریال حق معاملات سهام خود را در بازاری غیر از بازارهای دارای مجوز (بورس و فرابورس) ندارند." 

حال آنکه سهام شرکت پدیده شاندیز توسط کارشناسان این شرکت و به گفته خودشان متناسب با پیشرفت پروژه قیمت گذاری می گردد وخارج از بورس و از طریق نمایندگی هایی که خود دایر کرده است خرید و فروش می شود.

" غلامعلی صادقی" دادستان مشهد نیز چندی پیش در گفت و گو با خبرنگاران بدون ذکر نام شرکت پدیده شاندیز به مردم هشدار داد: "شهروندان فريب تبليغات واهي را نخورند چراکه پروژه های مورد ادعاي اين شرکت همه مجوزهاي قانوني لازم را ندارند و مردم در امري سرمايه گذاري مي کنند که عاقبتي جز خسارت و زيان و از بين رفتن سرمايه آنان نخواهد داشت."

" قباد افشار" رییس سازمان امور اراضی وزارت جهاد کشاورزی نیز در این رابطه از زمین خواری 45 هکتاری در اجرای این پروژه گفته و اعلام کرده به همین علت بخش هایی از آن متوقف شده است.

اما به محض مطرح شدن این موضوعات و هجوم شمار زیادی از مردم برای فروش سهام، شرکت دست به تبلیغات وسیع تری زد و حتی با درج یک رپرتاژ آگهی و مصاحبه با " محمد علی پورمختار"، رییس کمیسیون اصل 90 مجلس مبنی بر قانونی بودن فعالیت شرکت پدیده و لزوم حمایت از کارآفرینان آن؛ توانست بخشی از اعتماد از دست رفته را جلب نماید و همچنان به فعالیت خود ادامه دهد.

آنچه اکثر کارشناسان اقتصادی منتقد بر فعالیت اقتصادی این شرکت تاکید دارند اینکه از یک سو شرکت پدیده شاندیز از طریق بمباران تبلیغاتی اقدام به جذب سرمایه های خرد و کلان مردم کرده و از دیگر سو این شرکت با پرداخت رشوه و حتی حق السکوت به بسیاری از مسئولان و همچنین به پشتوانه جلب نظر آقا زاده ها توانسته تا به امروز به فعالیت خود ادامه دهد.

" احمد حمیدی " یکی از این کارشناسان منتقد دراین رابطه می گوید: " فعالیت شرکت پدیده شاندیز به مدیریت محسن پهلوان تشابه زیادی به  مفسدان اقتصادی که این روزها در زندان به سر می برند و یا اعدام شده اند دارد، آنها هم در ابتدا از فعالیت اقتصادی سالم خود دفاع می کردند اما پس از مدتی برخی از رشوه بگیران پشت آنها را خالی کرده و آنها را به عنوان مفسد اقتصادی معرفی کردند." 

در حال حاضر "منصور " و سایر سهامداران این شرکت روزهای خوشی را می گذرانند و هر روز شاهد رشد چشمگیر سهامشان هستند اما معلوم نیست فعالیت این شرکت تا کجا می تواند تداوم یابد و تا چه زمان فعالیت خارج از ضابطه اش ادامه دارد؟ و از آنجاییکه ارزش سهام این شرکت توسط کارشناسان داخلی شرکت تعیین می شود اگر روزی آنها ارزش هر سهم را مثلا 1000 تومان اعلام کنند چه کسی می تواند اعتراض کند؟ و چه کسی پاسخگوست؟