اصفهان، با جمعیتی در حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر (بر اساس برآورد جمعیت سال ۱۳۹۸) سومین استان پرجمعیت ایران و دومین قطب بزرگ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور، پس از تهران است. اگرچه در سال‌های اخیر استان خراسان رضوی، به پشتوانه حمایت نهاد قدرت در ایران، در تاثیرگذاری در سیاست، جلوتر از اصفهان ایستاده، اما هنوز اصفهان ازنظر بسیاری از شاخص‌ها بعد از تهران در جایگاه دوم قرار دارد؛ به همین دلیل است که هم‌زمانی مشکلات محلی با چالش‌های کلان ملی در اصفهان، بیش از سایر نقاط کشور ظهور و نمود پیدا می‌کند.
اصفهان، دومین اقتصاد بزرگ ایران بعد از تهران است. بااین‌همه، انبوهی از نارضایتی اقتصادی، اجتماعی و البته سیاسی بر این استان سایه افکنده است.
چند سالی است رسانه‌ها از واژه «جنگ آب در اصفهان» استفاده و هرازگاهی اخباری از درگیری‌‌ها سر حق آب زاینده‌رود در رسانه‌ها منتشر می‌کنند. در جریان اعتراضات دی سال ۱۳۹۶، بسیاری شهرهای استان صحنه خونین اعتراضات مردمی شد. چند ماه بعد، در مرداد ۱۳۹۷، هم‌زمان با تنش در بازار ارز و طلا، دوباره فضای اصفهان ملتهب شد و تظاهرات مردم این شهر زمینه‌ساز تداوم اعتراضات مردمی در شهرهای دیگر ایران شد.
در چنین شرایطی انتخابات مجلس یازدهم، دوم اسفند برگزار می‌شود. بیش از ۳.۵ میلیون اصفهانی صاحب حق رای در معرض انتخاب ۱۹ نماینده قرار می‌گیرند تا بزرگ‌ترین اجتماع نمایندگان یک استان را در مجلس ایران تشکیل دهند. در انتخابات مجلس گذشته نرخ مشارکت اصفهانی‌ها کمتر از ۵۸ درصد بود. پنجمین نرخ مشارکت پایین در ۳۱ استان ایران؛ اما با توجه به عمق نارضایتی‌ها حتی رسیدن به این حد از مشارکت هم دور از ذهن به نظر می‌رسد. نامزدهای انتخابات مجلس یازدهم، برای راضی کردن مردم اصفهان کار دشواری پیش‌رو دارند، مگر آنکه با شناخت اولویت‌ها و ارائه راهکارهای مردم‌پسند برای حل مشکلات عمده مردم، بتوانند مردم را پای صندوق رای بکشانند.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسائل و اولویت‌های پنج‌گانه اصفهان
۱- خشک‌سالی و انتقال آب زاینده‌رود به یزد
اگر خشک‌سالی ایران دو نماد و نشانه ذهنی داشته باشد، یکی دریاچه ارومیه و دیگری زاینده‌رود است. تا بیست سال پیش، حتی تصور بستر خشکیده زاینده‌رود هم بعید بود، چه برسد به اینکه در ده سال گذشته تصویر غالب و واقعیت ناگوار، بستر خشکیده و ترک‌خورده رودخانه‌ای است که نماد زندگی و زایندگی در جغرافیای کم‌آب ایران است.
بر اساس گزارش‌های مرکز ملی خشک‌سالی ایران، حتی بعد از بارندگی‌های قابل‌ملاحظه فروردین ۱۳۹۸، بیش از ۹۴ درصد مساحت استان، گرفتار درجه‌های مختلف خشک‌سالی انباشته در یک دوره ده‌ساله است. ازاین‌جهت اصفهان در مقام هشتم در رده‌بندی خشک‌سالی در ایران قرار دارد. این تازه حکایت خشک‌سالی هواشناسی است که تنها بر اساس بارندگی و دما محاسبه شده است، وگرنه اگر سومدیریت منابع آبی، انتقال آب و سایر عوامل را هم به‌حساب بیاوریم، عمق خشک‌سالی اصفهان، بیش از شاخص نگران‌کننده خشک‌سالی هواشناسی است.
در سال‌های اخیر، درگیری‌های منطقه‌ای سر انتقال آب زاینده‌رود به یزد، محل مناقشه جدی منطقه‌ای بوده تا آنجا که رسانه‌ها از تعبیر «جنگ آب» برای آن استفاده کرده‌اند.
در چنین شرایطی مهم‌ترین اولویت‌های اصفهان، چاره‌اندیشی برای بحران آب و سازگاری با اقلیمی است که به گفته کارشناسان روزبه‌روز گرم‌تر و سخت‌تر می‌شود.
۲- بیکاری و بحران معیشت
اصفهان قلب تپنده و دومین اقتصاد بزرگ ایران بعد از تهران است. بر اساس آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار، ۶ درصد تولید ناخالص داخلی مربوط به اصفهان است. در بودجه امسال هم اصفهان دومین استان پر درآمد است، بااین‌همه خود سهم زیادی از بودجه استانی ندارد. سرانه اعتبارات استانی به ازای هر اصفهانی ۲۲۳ هزار تومان است و ازاین‌جهت اصفهان از آخر چهارم است.
اوضاع اقتصادی اصفهان به نسبت سایر استان‌ها بد نیست، اما این چیزی از عمق فاجعه اقتصادی که در سراسر ایران، ازجمله اصفهان در جریان است کم نمی‌کند. بر اساس آخرین آمار (گزارش تورم خرداد ۱۳۹۸) نرخ تورم اصفهان کمتر از ۲۷ استان دیگر است، اما تورم ۱۲ ماهه از ۳۳ درصد گذشته و احتمالا در ماه‌های آینده به حدود ۴۰ درصد نزدیک می‌شود.
بعد از تورم جدی‌تر معضل اقتصادی – اجتماعی اصفهان بیکاری است. طبق گزارش مرکز آمار در سال ۱۳۹۷ نرخ بیکاری در استان بیش از یک درصد بیشتر از میانگین کشوری است و اصفهان در مقام نهم بیکاری قرار دارد؛ اما در دو شاخص مهم دیگر، یعنی نرخ مشارکت اقتصادی و مشارکت زنان، استان اصفهان در مقام چهارم قرار دارد؛ یعنی میل به کار و میل به فعالیت زنان در استان اگرچه با وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد، اما به نسبت سایر مناطق کشور بیشتر است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نرخ فقر در اصفهان در سال ۱۳۹۵، نزدیک به ۱۴ درصد بوده است. عینی‌ترین محصول بحران اقتصادی که از نیمه دوم سال ۱۳۹۶ آغاز شد و تاکنون ادامه دارد، عمیق‌تر شدن فقر است. برای تخمین دقیق نرخ فقر در شرایط کنونی باید مطالعات دقیقی انجام شود، اما در مقام برآورد و با کنار هم گذاشتن تورم، بیکاری و سطح عمومی دستمزدها می‌توان حدس زد که نرخ فقر تا الان باید از ۵۰ درصد گذشته باشد.
۳- نارضایتی سیاسی و اجتماعی
در سال‌های اخیر، اصفهان یکی از کانون‌های بحران‌های سیاسی و اجتماعی بوده است؛ بحران‌هایی که در سطح ملی نیز بازتاب و تاثیرات گسترده گذاشته‌اند. روی‌هم تلنبار شدن این بحران‌ها سبب شده تا اصفهان شبیه به انبار باروتی به نظر برسد که یک جرقه برای شعله‌ور کردن آن کافی است. تجربه اعتراض‌های عمومی در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ و همین‌طور درگیری‌های پراکنده در ماجرای نزاع آب و همین‌طور بحران‌های بلاتکلیفی مثل ماجرای اسیدپاشی نشان می‌دهد که چقدر آستانه تحمل در اصفهان پایین است و چگونه جامعه مستعد اعتراض و طغیان علیه وضع بحرانی موجود است.
در جریان اعتراضات سراسری دی۱۳۹۶، اصفهان یکی از کانون‌های بحران در ایران بود. نجف‌آباد، کاشان، فلاورجان، خمینی‌شهر، شاهین‌شهر، شهرضا، قهدریجان، لنجان و البته شهر اصفهان محل اعتراضات اقتصادی سیاسی مردم بود. تلویزیون ایران روز دوازدهم دی اعلام کرد، دست‌کم ۹ نفر در استان اصفهان کشته شدند.
چند ماه بعد، در مرداد ۱۳۹۷، تب اصفهان دوباره بالا رفت و شهرها تبدیل به عرصه اعتراضاتی شد که به‌سرعت به مناطق دیگر کشور سرایت کرد. هم‌زمان با تنش در بازار ارز و طلا، شهر به هم ریخت و شرایط بحرانی شد. تظاهرات مردم این شهر و تعطیلی بازارها، زمینه‌ساز شکل‌گیری اعتراضات مشابهی در سایر شهرهای ایران شد.
۴- حوادث
چنانکه آمارها و شاخص‌ها نشان می‌دهند، میزان آسیب‌پذیری اصفهان در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی بالا است. بر اساس داده‌هایی که در سالنامه آماری سال ۱۳۹۶ مرکز آمار منتشر شده، در این سال ۴ زلزله (خوشبختانه بدون مصدوم) در این استان رخ داده است. تعداد سیل‌هایی هم که منجر به حضور نیروهای امدادی هلال‌احمر شده، ۳۷ مرود (با ۹ مصدوم) گزارش‌شده که ازاین‌جهت اصفهان در رتبه چهار مناطق سیل‌خیز ایران در سال ۱۳۹۶ قرار دارد.
اما به‌جز این در سایر حوادث رکورد اصفهان از این هم بالاتر است. حوادثی مانند «برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گردوغبار، کوهستان و حوادث هوایی، كارگاهی، كوهستان و هوایی»
که در سال ۱۳۹۶ بیش از ۲۶۰۰ مورد از آن‌ها گزارش‌شده و ازاین‌جهت هم اصفهان در مقام دوم کشوری قرار دارد.
۵- مشکلات شهری و حاشیه‌نشینی
شهر اصفهان با حدود ۲ میلیون جمعیت بعد از تهران، مشهد و کرج چهارمین کلان‌شهر پرجمعیت ایران است. طبعا مشکلات شهری کلان‌شهرها را باید جزو مسایل مهم و اولویت‌های عمومی استان دسته‌بندی کرد؛ مشکلاتی از قبیل تراکم فضای شهری، مسکن، ساخت‌وساز، ترافیک و آلودگی هوا و البته معضل حاشیه‌نشینی.
در شرایطی که حتی شهرهای کوچک ایران هم از حاشیه‌نشینی رنج می‌برند، طبیعتا بحران در شهری مانند اصفهان باید عمیق باشد.
داده‌های آخرین سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد درحالی‌که روند مهاجرت درون استانی، عمدتا از روستاهای استان به شهرها ادامه دارد، از سوی دیگر اصفهان به‌عنوان یک منطقه مهاجرپذیر، مرکز جذب مهاجران از استان‌های دیگر هم است. در سرشماری سال ۱۳۹۵، حدود ۵ درصد جمعیت ساکن استان در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ در فهرست مهاجران وارد شده شمرده‌شده‌اند.
از سوی دیگر استان اصفهان با نرخ شهرنشینی ۸۹ درصدی، چهارمین استان با بالاترین نسبت شهرنشینی در ایران است. در سال ۱۳۹۵، فقط ۱۱ درصد مردم استان در مناطق روستایی زندگی می‌کردند و ازاین‌جهت اصفهان، در انتهای جدول در مقام چهارم از آخر قرار دارد.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۵،۲۹۲،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۳
نرخ شهرنشینی: ۸۸.۷ درصد – رتبه کشوری: ۴
نرخ روستانشینی: ۱۱.۳ درصد – رتبه کشوری: ۲۸
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۴.۷ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۴.۱ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۱۹ نماینده – رتبه کشوری: ۲
تعداد نمایندگان زن: ۳ نفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۵۷.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۵.۸۶ درصد – رتبه کشوری: ۳
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۶.۲۹ درصد – رتبه کشوری: ۲
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۸۴۰۵ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۲
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۲۲۲،۸۱۹ تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۸
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۹۵۰،۴۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۷
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۷۴۵،۰۹۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۴
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۷۳۴،۴۵۰ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۴
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۶۷۰،۴۴۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۹
سهم غذا از سبد خانوار: ۲۴.۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۹
تورم دوازده‌ماهه سال ۱۳۹۷: ۲۳.۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۷
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۳۹.۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۳.۷ درصد- رتبه کشوری: ۹
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۳.۴ درصد – رتبه کشوری: ۴
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۲۰.۳ درصد- رتبه کشوری: ۴
نسبت اشتغال: ۳۷.۵ – رتبه کشوری: ۸
نرخ فقر در سال ۹۵: ۱۳.۵ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
نسبت طلاق به ازدواج: ۳۳ درصد – رتبه کشوری: ۸
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۲ درصد – رتبه کشوری: ۳۰
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۱۸۷۶ نفر در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۶
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۶۴ نفر – رتبه کشوری: ۱۸ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۱۹۶ تخت – رتبه کشوری: ۱۱
۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۴ مورد بدون مصدوم – رتبه کشوری: ۱۸
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۳۷ سیل با ۹ مصدوم – رتبه کشوری: ۴
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۲۶۰۰ مورد – رتبه کشوری: ۲
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۹۴ درصد – رتبه کشوری: ۸
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر