close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
مجلس

استان آذربایجان غربی؛ شاخص‌ها و چالش‌ها

۱۰ آذر ۱۳۹۸
خواندن در ۶ دقیقه
استان آذربایجان غربی؛ شاخص‌ها و چالش‌ها

استان آذربایجان‌غربی در منتهی‌الیه شمال غرب ایران قرار دارد. استانی هم‌مرز با سه کشور جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق. ۸ گمرک و مرز رسمی و ۶ بازارچه مرزی فعال دارد. گفته می‌شود پس از بندرعباس، بوشهر و تهران، چهارمین استان مبادلاتی ایران است. بااین‌همه، اوضاع اقتصادی استان چندان خوب نیست؛ چنانکه در رده‌بندی کشوری در سال ۱۳۹۶، کمترین درآمد خانوار شهری در سراسر ایران به آذربایجان‌غربی اختصاص دارد. در سال ۱۳۹۵، در رتبه هفتم فقر مطلق در میان ۳۱ استان ایران قرار داشت. در آن زمان، یک‌پنجم مردم آذربایجان‌غربی، زیر خط فقر مطلق قرار داشتند. برآوردهای عمومی حکایت از آن دارند که در حال حاضر این رقم از مرز ۵۰ درصد گذشته و بیش از نیمی از جمعیت استان، درآمدشان کفاف تامین غذای کافی را نمی‌دهد.

بر اساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار ایران آذربایجان‌غربی، با جمعیتی در حدود ۳،۴۰۰،۰۰۰ نفر هفتمین استان پرجمعیت ایران در سال ۱۳۹۸ است. روز دوم اسفند امسال چیزی در حدود ۲،۵۰۰،۰۰۰ نفر از شهروندان این استان برای انتخاب ۱۲ نماینده حق رای خواهند داشت.

در دوره پیشین انتخابات مجلس در سال ۱۳۹۴، ۶۶ درصد بود و از این حیث آذربایجان‌غربی چهاردهمین نرخ بالای مشارکت را در سراسر ایران داشت.

نامزدهای انتخابات دوره یازدهم مجلس کار آسانی برای راضی کردن مردم به حضور پای صندوق‌های رای ندارند، مگر آنکه با شناخت کافی از وضعیت منطقه و مشکلات و چالش‌های مهم آن، به اعتبار برنامه‌‌های مطالعه شده، وارد میدان شوند و اهالی آذربایجان‌غربی را به شرکت در انتخابات مجاب کنند.

در این گزارش تلاش شده ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص‌ اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.

مسایل و اولویت‌های پنج‌گانه آذربایجان‌ غربی

استان آذربایجان غربی؛ شاخص‌ها و چالش‌ها

 

۱- معیشت؛ فقر و بیکاری

تحلیل شاخص‌های اقتصادی و مقایسه وضعیت استان‌ها ۳۱ گانه نشان از آن دارد که اوضاع اقتصادی در آذربایجان‌غربی بحرانی است.

بر اساس آخرین آمار (۱۳۹۶) در میان ۳۱ استان در ایران، کمترین درآمد خانوار شهری به استان آذربایجان‌غربی اختصاص دارد. ازنظر شاخص فلاکت این استان در سال ۱۳۹۷ رده نهم قرار داشته است. یکی از معضلات استان، نرخ بالای بیکاری است که بیش از ۲ درصد از میانگین کل کشور بیشتر است و ازاین‌جهت، آذربایجان‌غربی پنجمین استان ایران با بیشترین آمار بیکاری در سال گذشته است.

در شرایط نسبتا پایدار اقتصادی سال ۱۳۹۵، آذربایجان‌غربی با نرخ ۲۰ درصدی فقر مطلق، هفتمین استان فقیر ایران بود. با توجه به نوسان‌های شدید اقتصادی و تورم سنگین سال ۱۳۹۷، نرخ فقر استان در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد برآورد می‌شود.

علیرغم ظرفیت‌های اقتصادی و موقعیت ژیوپلیتیک و جغرافیای اقتصادی استان، در نظام تقسیم‌بندی بودجه استانی آذربایجان‌غربی، در اولویت سرمایه‌گذاری دولتی قرار ندارد. رتبه استان ازنظر سرانه بودجه استانی بیست‌ویکم است و سهم هر شهروند استان از بودجه استانی تنها ۳۲۸ هزار تومان است.

۲- مسایل قومی و اقلیت‌ها

حساسیت نسبت به مسایل قومی در استان آذربایجان‌غربی، بیش از بقیه مناطق کشور است. هم‌جواری ترک‌ها و کردها در استان و هم‌زیستی شیعه و سنی در شهرهای جنوب غربی استان، باعث شده حساسیت نسبت به مسایل قومی هم در سطح حاکمیت و هم در میان فعالان حقوق اقوام ایرانی بیشتر باشد. در سال‌های گذشته حتی بحث تقسیم استان هم مطرح شده بود، اما صحبت‌ها درباره «استان کردستان شمالی» ادامه پیدا نکرد.

در عرصه رسمی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران، صحبت درباره حقوق اقوام محدود به تقسیم پست‌های مدیریتی است که گهگاهی باعث ایجاد تنش میان نمایندگان استان شده است. به‌عنوان مثال، در اواخر سال ۱۳۹۶ «نادر قاضی‌پور»، نماینده ارومیه در واکنش به نامه نمایندگان کرد، استفاده از نیروهای کرد برای پست‌های مدیریتی استان، گفته بود: «در آذربایجان‌غربی پست به اقلیت‌های قومی [کردها] داده نمی‌شود». این گفته واکنش نمایندگان مناطق کردنشین را به همراه داشت.

 اما در عرصه عمومی و بیرون از فضای رسمی، عمق مطالبات قومی در منطقه بیش از سهمیه‌بندی پست‌های مدیریتی است. از حق تحصیل به زبان مادری تا تضمین آزادی‌های مذهبی برای اهل سنت منطقه تا تضمین امنیت جانی برای مردم مناطق مرزنشین که در سال‌های اخیر برای گذران زندگی چاره‌ای به‌جز کولبری نداشته و ندارند.

۳- دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه یکی از موضوعات حساس ملی در سال‌های اخیر است. اهالی منطقه به‌طور مستقیم در معرض خطر خشکیدگی دائمی دریاچه و مخاطرات زیست‌محیطی آن قرار دارند. ازاین‌جهت جلوگیری از خشک شدن دریاچه یکی از مهم‌ترین مطالبات مردم آذربایجان‌غربی بوده است. در سال‌های گذشته بحث دریاچه باعث شکل‌گیری تظاهرات خیابانی در ارومیه و برخی دیگر از شهرهای آذربایجان شده که با برخورد پلیس و نیروهای امنیتی مواجه شده است.

بااین‌همه بار اصلی احیای دریاچه هم روی دوش مردم منطقه است. علاوه بر رهاسازی آب تصفیه‌شده و انجام برخی طرح‌ها و عملیات عمرانی، تغییر الگوی کشاورزی و باغداری‌ و کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزان، ازجمله طرح‌های اصلی برای بازگرداندن حیات به دریاچه است.

در سال‌های اخیر، برخی نمایندگان استان معترض شده‌اند که برنامه‌های ستاد باعث تعطیلی طرح‌های کشاورزی و صنعتی در منطقه شده است.

۴- کمبود امکانات درمانی

جست‌وجو در میان اخبار محلی استان آذربایجان‌غربی نشان می‌دهد یکی از جدی‌ترین کاستی‌ها منطقه کمبود امکانات بهداشتی و درمانی است. آن‌طور که اخبار نشان می‌دهند در سال‌های اخیر تلاش شده تا با احداث مراکز درمانی، وضعیت کمی بهبود پیدا کند، اما هنوز هیچ نشانه‌ای از حل این بحران به چشم نمی‌خورد.

آن‌طور که آخرین آمارها نشان می‌دهند استان آذربایجان‌غربی ازنظر شاخص‌های سلامت در مقام‌های پایین جدول رده‌بندی قرار دارد. بر اساس آمار منتشرشده در سالنامه آماری سال ۱۳۹۶ (آخرین آمارنامه در دسترس) در میان ۳۱ استان ایران رتبه آذربایجان‌غربی ازنظر سرانه پزشک ۲۷ و ازنظر سرانه تخت بیمارستانی در کل کشور ۲۶ است.

 آمار سرانه پزشک و تخت بیمارستانی در آذربایجان‌غربی به نسبت سایر مناطق کشور کمتر است. درحالی‌که در کل کشور به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۶۰ پزشک (فعال در دانشگاه‌های علوم پزشکی) وجود دارد، این عدد در آذربایجان‌غربی ۴۸ پزشک است. همچنین این استان به نسبت متوسط ملی، ۴۲ تخت بیمارستانی، به ازای هر ۱۰۰ هزار جمعیت کمتر دارد.

۵- مشکلات شهری و حاشیه‌نشینی

حدود دوسوم جمعیت استان در مناطق شهری زندگی می‌کنند. برخی برآوردها حاکی از آن است که حدود ۶۰۰ هزار نفر، یعنی حدود ۱۸ درصد جمعیت استان در سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان زندگی می‌کنند. نیمی از این حاشیه‌نشینان در ارومیه و نیمی دیگر در ۸ شهر دیگر استان در شرایط سخت و ناپایدار امورات خود را می‌گذرانند.

گفته می‌شود آذربایجان‌غربی، یکی از ۱۰ استانی است که بیشترین گرفتاری را با حاشیه‌نشینی دارند.


شاخص‌های استانی

۱- جمعیت

برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۳،۳۹۸،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۷
نرخ شهرنشینی: ۶۶.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۹
نرخ روستانشینی: ۳۳.۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
وضعیت مهاجرت: مهاجرفرست
نرخ مهاجرپذیری: ۴.۶ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۵.۱ درصد

۲- سیاست

تعداد نمایندگان مجلس: ۱۲ نماینده – رتبه کشوری: ۸
تعداد نمایندگان زن: صفر نفر
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۶ درصد – رتبه کشوری:‌ ۱۴

۳- اقتصاد:

سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۲.۱۶ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۹۴: ۲.۳۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۱۲۱۷ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۱۶
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۳۲۸ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۲۱
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲ میلیون تومان در ماه – رتبه کشوری: ۳۱
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: یک‌میلیون و ۳۸۲ هزار تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۵
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: یک‌میلیون و ۹۳۵ هزار تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲۶
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: یک‌میلیون و ۴۱۲ هزار تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۷
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۴
تورم دوازده‌ماهه سال ۹۷: ۲۶.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۳۷.۹ درصد – رتبه کشوری: ۱۹

۴- جامعه:

نرخ بیکاری: ۱۴.۷ درصد- رتبه کشوری: ۵
نرخ مشارکت اقتصادی: ۴۲.۳ درصد – رتبه کشوری: ۹
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۷ درصد- رتبه کشوری: ۱۲
نسبت اشتغال: ۳۶.۱ – رتبه کشوری: ۱۴
نرخ فقر مطلق در سال ۱۳۹۵: ۱۹.۷ درصد – رتبه کشوری: ۷
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۲
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۵.۱ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۳۸۹ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۱۵

۵- سلامت

پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۴۸ نفر – رتبه کشوری: ۲۷ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ نفر: ۱۵۷ تخت – رتبه کشوری: ۲۶

۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی

تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۴ مورد با ۸ مصدوم – رتبه کشوری:‌ ۲۰
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۱۷ سیل با ۲ مصدوم – رتبه کشوری: ۱۴
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۱۴۰۱ مورد – رتبه کشوری: ۴
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گردوغبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۳۹.۹ درصد – رتبه کشوری: ۲۸

ثبت نظر

استان‌وایر

فرماندار قلعه حسن‌خان: دستور تیر داده بودم

۱۰ آذر ۱۳۹۸
خواندن در ۱ دقیقه
فرماندار قلعه حسن‌خان: دستور تیر داده بودم