اگر تاریخ پر نوسان و ناپایدار ایران نبود، احتمالا سرنوشت بوشهر، امروز وضعیتی به‌مراتب پررونق‌تر از ساحل‌نشینان جنوب خلیج‌فارس داشت. در یک‌قلم بیش از ۸ درصد منابع گازی جهان در استان بوشهر ذخیره شده؛ ذخیره‌ای ارزشمند که بر اساس برخی برآوردها ارزش سالانه آن بیش از ۳۰ میلیارد دلار است؛ چیزی در حدود ۷ درصد کل حجم اقتصاد ایران.
چنین ثروتی علی‌القاعده باید تضمین توسعه هفت نسل بعدی مردم منطقه باشد که نیست. مجموعه‌ای از ناپایداری‌های سیاسی و اجتماعی ۵۰ ساله، سبب شده تا نه‌تنها بوشهر به آنچه لیاقتش را داشته نرسد، بلکه از بوشهر رویایی، منطقه‌ای پر چالش و پرمساله ساخته که خطر فقر و گرسنگی اکثریت مردم آن را تهدید می‌کند.
بازخوانی شاخص‌های عمده اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد که بوشهر یکی از مناطق بحرانی در اقتصاد و جامعه بحران‌زده ایران است. در چنین شرایطی راضی کردن مردم استان به مشارکت در انتخابات پیش روی مجلس، در دوم اسفند۱۳۹۸، کار آسانی نیست. در دوره قبلی بوشهر نهمین نرخ بالای مشارکت در کل ایران را داشت و ۶۸ درصد مردم استان در انتخابات شرکت کردند. در انتخابات پیش رو حدود ۸۰۰ هزار شهروند بوشهری در معرض انتخاب چهار نماینده قرار می‌گیرند؛ چهار نماینده‌ای که در شرایط ایده‌آل باید با شناخت مسایل و اولویت‌های اصلی استان‌ها با دست‌پر وارد میدان شوند و با تضمین حل مشکلات آن‌ها، دوباره مردم را راضی کنند؛ اما آیا موفق خواهند شد؟
کسی جواب این سوال را دقیق نمی‌داند. شاید فهرست کردن اولویت‌ها و مسایل کار چندان سختی نباشد، اما ارایه راه‌حل و برنامه‌ریزی برای رفع‌ورجوع آن‌ها قطعا کار آسانی نخواهد بود.
در این گزارش تلاش شده، ضمن مرور بیش از ۳۰ شاخص اصلی در بخش‌های جمعیت، سیاست، اقتصاد، جامعه، سلامت و محیط‌زیست و حوادث طبیعی، تصویری واقع‌گرایانه از اولویت‌ها و چالش‌های منطقه‌ای در استان ترسیم شود.
مسایل و اولویت استان در آستانه انتخابات مجلس یازدهم
۱- افزایش سهم مردم استان از این صنایع
نفت، گاز، پتروشیمی و حتی انرژی اتمی، هرکدام از این‌ها برای توسعه یک منطقه کافی است؛ اما استان بوشهر به دلایل مختلف نتوانسته از این ظرفیت‌ها برای توسعه پیدا کند. حتی این صنایع بزرگ نتوانسته‌اند به کار اشتغال مردم استان بیایند. سال‌ها است بحث به‌کارگیری نیروهای بومی در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در سطح استان بوشهر مطرح است. در سال ۱۳۸۴ مقرر شد نیمی از کارکنان پارس جنوبی را مردم منطقه تشکیل دهند، اما آن‌طور که رسانه‌ها گزارش می‌دهند، این مصوبه هیچ‌گاه عملی نشده است.
بااین‌همه، وجود این صنایع بزرگ ملی برای مردم استان کم‌هزینه نیست. از آلودگی هوا و مشکلات زیست‌محیطی گرفته تا تغییر چهره شهرها و مناطق روستایی که منجر به تغییر سبک زندگی اهالی منطقه می‌شود بی‌آنکه شرایط اقتصادی، اجتماعی آن را مهیا کرده باشد. در چنین شرایطی، افزایش سهم استان از مزایای حضور صنایع نفت و گاز و کاهش عوارض و مشکلات ناشی از حضور آن‌ها، جزو مسایل اصلی و اولویت‌های قطعی استان بوشهر در حال حاضر است.
علاوه بر این، بیشترین تاثیر تحریم‌های اقتصادی روی صنایع نفت و گاز است. قاعدتا با بروز بحران در این صنایع، اقتصاد استان هم به‌شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. کاهش و رفع تحریم‌ها و بازگرداندن رونق به میادین نفتی و گازی، مهم‌تر از همه بزرگ‌ترین میدان گازی جهان یعنی پارس جنوبی، یکی دیگر از اولویت‌های مهم استان در شرایط فعلی است.
۲- بنادر و تجارت خارجی
مزیت دوم بوشهر بعد از انرژی، دریا است. هشت بندر فعال در استان وجود دارد که حدود ۵۲ درصد تجارت دریایی ایران از آن‌ها انجام می‌شود. بااین‌همه، به دلیل نبود رونق اقتصادی بیش از تجارت کلان، بنادر استان مشغول تجارت‌های خرد و رفت‌وآمد لنج‌های کوچک‌اند.
چنانکه گفته می‌شود اشتغال و معیشت چیزی در حدود ۱۶۰ هزار نفر از مردم استان وابسته به واردات غیررسمی، معروف به «ته‌لنجی» است. در سال‌های گذشته، اقدامات دولت برای ساماندهی واردات ته‌لنجی منجر به ایجاد ناآرامی در منطقه شده است. دی پارسال، مصوبه دولت برای محدود کردن حجم واردات و تعداد تردد لنج‌های کوچک باعث اعتراض مردم در شهرهای بندری استان، به‌خصوص گناوه و دیلم شد. در آن زمان گفته شد معیشت ۸۰ درصد بندرنشینان و بیش از یک هفتم جمعیت استان وابسته به تجارت غیررسمی و واردات ته‌لنجی است.
بااین‌همه، هنوز بحث ته‌لنجی‌ها در دولت و مجلس داغ است. فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی در گزارشی که روز ۲۴ تیر ۱۳۹۸ منتشر کرد، به موضوع قاچاق و سواستفاده از مقررات ته‌لنجی اشاره کرد.
علاوه بر لزوم سرمایه‌گذاری برای توسعه بنادر استان، چاره‌اندیشی برای پارادوکس و تضاد میان اصلاح وضعیت نابسامان تجارت خارجی و وابستگی شدید و معیشتی مردم به تجارت غیررسمی، یکی از اولویت‌های عمده مناطق مرزنشین، ازجمله استان بوشهر است.
۳- تورم، فقر و بحران معیشت
بر اساس آخرین آمار حساب‌های منطقه‌ای، استان بوشهر ششمین اقتصاد بزرگ ایران را دارد. نزدیک ۵ درصد تولید ناخالص داخلی ایران سهم این استان است، اما اوضاع اقتصادی مردم چندان تعریفی ندارد. طبق آمارهای تورم خرداد سال ۹۸، هشتمین نرخ بالای تورم در سراسر کشور در اختیار بوشهر است. سال گذشته این استان دومین منطقه کشور با بالاترین نرخ تورم مواد غذایی بود؛ همین موجب نگرانی از افزایش فقر مطلق و افزایش خطر گرسنگی در استان بوشهر است.
بر اساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس، نرخ فقر در سال ۱۳۹۵ در این استان نزدیک ۱۷ درصد بود و ازاین‌جهت بوشهر سیزدهمین استان فقیرنشین ایران محسوب می‌شد، حالا با افزایش چشمگیر تورم به‌طور حتم این نسبت از ۵۰ یا حتی ۶۰ درصد هم گذشته و اکثریت جمعیت منطقه را زیر تیغ فقر و گرسنگی قرار داده است.
مسلما در چنین شرایطی مسایل اقتصادی و چاره‌اندیشی برای مهار بحران و جبران خسارت‌های وارده به مردم جز اولویت‌های ملی و منطقه‌ای در تمام جغرافیای ایران، به‌خصوص استان بوشهر است.
۴- مشکلات شهری
استان بوشهر، دوازدهمین استان با بالاترین نرخ شهرنشینی در ایران است. بیش از دوسوم مردم استان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و به‌طور روزانه در حال دست‌وپنجه نرم کردن با مشکلات و مسایل شهری‌اند. از ترافیک و آلودگی هوا گرفته تا مشکلات ساخت‌وساز و معضل حریم شهرها.
استان بوشهر یکی از کانون‌های بحرانی حاشیه‌نشینی در ایران است. علاوه بر مشکلات داخلی استان، صنایع نفت و گاز باعث مهاجرت گسترده به این منطقه شده است. در میان معدود استان‌های مهاجرپذیر ایران، بوشهر یکی از کانون‌های مهم جذب مهاجر در جنوب کشور بوده است. در سرشماری سال ۱۳۹۵، چیزی در حدود ۸ درصد جمعیت استان در فاصله پنج سال گذشته به شهرستان محل سرشماری مهاجرت کرده بودند.
ساماندهی شهرهای استان و چاره‌اندیشی برای مشکلات شهر و شهرنشینی، ازجمله اولویت‌های اصلی استان در آستانه انتخابات اسفند پیش رو است.
۵- خشک‌سالی و بحران‌های زیست‌محیطی
در رده‌بندی خشک‌سالی ایران، جایگاه پنجم در اختیار بوشهر است. بر اساس گزارش‌‌های مرکز ملی هواشناسی، حتی پس از بارندگی چشمگیر فروردین امسال، بازهم حدود ۹۸ درصد مساحت استان گرفتار درجات مختلف خشک‌سالی هواشناسی بوده است.
بااین‌همه، علاوه بر کاهش بارندگی و افزایش دما، سدسازی در بالادست رودخانه‌ها در استان‌های شمالی و همین‌طور سومدیریت مصرف آب در بخش‌های صنعت و کشاورزی، باعث تشدید مشکلات کم‌آبی در استان شده است. تابستان پارسال کمبود منابع استانی باعث بروز ناآرامی در بسیاری از مناطق استان شد. تیرماه ۱۳۹۷، بوشهر و سایر شهرهای استان محل شکل‌گیری اعتراض مردم منطقه به قطعی و جیره‌بندی آب و مشکلات اقتصادی و معیشتی بود. اعتراض‌های پارسال در فاصله یکی دو روز مهار شد، اما فرم و محتوای این اعتراض‌ها نشان می‌دهد حجم نارضایتی عمومی و خشم در منطقه بالا است و آستانه تحمل مردم برای مواجهه با مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی به‌شدت پایین آمده است.
شاخص‌های استانی
۱- جمعیت
برآورد جمعیت در سال ۱۳۹۸: ۱،۲۳۰،۰۰۰ نفر – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ شهرنشینی: ۷۳ درصد – رتبه کشوری: ۱۲
نرخ روستانشینی: ۲۷ درصد – رتبه کشوری: ۲۰
وضعیت مهاجرت: مهاجرپذیر
نرخ مهاجرپذیری: ۷.۵ درصد
نرخ مهاجرفرستی: ۵.۹ درصد
۲- سیاست
تعداد نمایندگان مجلس: ۴ نماینده
تعداد نمایندگان زن: یک نماینده زن
نرخ مشارکت در انتخابات مجلس پیشین: ۶۸ درصد – رتبه کشوری: نهم
۳- اقتصاد:
سهم از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۴: ۴.۲ درصد – رتبه کشوری: ۶
سهم از تولید ناخالص داخلی (بدون نفت) در سال ۱۳۹۴: ۴.۶ درصد – رتبه کشوری: ۶
درآمدهای استان در بودجه ۱۳۹۸: ۲۷۴۱ میلیارد تومان – رتبه کشوری: ۹
سرانه بودجه استانی در سال ۱۳۹۸: ۷۸۷ هزار تومان به ازای هر نفر – رتبه کشوری: ۳
میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۷۸۴،۰۰۸ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۱۱
میانگین درآمد خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۱،۹۲۰،۱۳۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۹
میانگین هزینه خانوار شهری در سال ۱۳۹۶: ۲،۵۹۸،۷۹۲ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۶
میانگین هزینه خانوار روستایی در سال ۱۳۹۶: ۲،۰۸۶،۵۸۳ تومان در ماه – رتبه کشوری: ۲
سهم غذا از سبد خانوار: ۳۲ درصد – رتبه کشوری: ۲۱
تورم دوازده‌ماهه سال ۱۳۹۷: ۲۷.۴ درصد – رتبه کشوری: ۱۵
تورم دوازده‌ماهه مواد غذایی در سال ۱۳۹۷: ۴۴ درصد – رتبه کشوری: ۲
۴- جامعه:
نرخ بیکاری: ۱۰.۵ درصد- رتبه کشوری: ۲۱
نرخ مشارکت اقتصادی: ۳۸ درصد – رتبه کشوری: ۲۳
نرخ مشارکت اقتصادی زنان: ۱۴ درصد- رتبه کشوری: ۲۶
نسبت اشتغال: ۳۴ – رتبه کشوری: ۲۲
نرخ فقر در سال ۱۳۹۵: ۱۷ درصد – رتبه کشوری: ۱۳
نسبت طلاق به ازدواج: ۲۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۶
نرخ ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در سال ۱۳۹۶: ۵ درصد – رتبه کشوری: ۱۷
نرخ بازداشت‌شدگان مواد مخدر در سال ۱۳۹۶: ۲۶۹ در ۱۰۰ هزار نفر – رتبه کشوری: ۲۵
۵- سلامت
پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر: ۶۴ نفر – رتبه کشوری: ۱۷ (شاغل در دانشگاه‌های علوم پزشکی)
تخت بیمارستانی به ازای هر ۱۰۰ نفر: ۱۴۹ تخت – رتبه کشوری: ۲۷
۶- محیط‌زیست و حوادث طبیعی
تعداد زلزله در سال ۱۳۹۶: ۹ مورد با ۸ مصدوم – رتبه کشوری: ۷
تعداد سیل در سال ۱۳۹۶: ۱۳ سیل با ۴ مصدوم – رتبه کشوری: ۱۷
سایر حوادث نیازمند امداد در سال ۱۳۹۶: ۴۶۶ مورد – رتبه کشوری: ۲۴
(شامل برف، کولاک، رانش زمین، ریزش آوار، صاعقه، طوفان، گردوغبار، کوهستان و حوادث هوایی، کارگاهی، کوهستان و هوایی)
درصد مساحت خشک‌سالی ده‌ساله (با درجه‌های مختلف) در اردیبهشت ۱۳۹۸: ۹۸ درصد – رتبه کشوری: ۵
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر