مجلس دهم در گیرودار بحران شیوع ویروس کرونا، در حالی به روزهای پایانی فعالیت خود نزدیک می‌شود که بیش از ۴۴ روز را به‌طور کامل تعطیل بود. بسیاری از منتقدان، این مجلس را جزو ضعیف‌ترین و ناکارآمدترین مجلس‌های تاریخ جمهوری اسلامی دانسته‌اند، مجلسی که به جایش تصمیم گرفتند و عملا در میان بازیگران نظام، چندان به بازی گرفته نشد. اما در همین مجلس اتفاقاتی رقم خورد که در خاطره ها خواهد ماند و شاید در سالهای بعد نیز از آن صحبت به میان آید.
«ایران وایر» در این گزارش، ۱۰ رویداد مهم مجلس دهم را به اختصار بررسی خواهد کرد:
۱- رد صلاحیت مینو خالقی نماینده منتخب اصفهان بعد از انتخابات
در تاریخ ایران مدرن، یعنی از زمانی‌که مجلس در ایران شکل گرفت، شورای نگهبان به‌عنوان نهاد ناظر بر اسلامی‌بودن مشروطیت حضور داشته‌است. در این تاریخ بیش از ۱۱۰ ساله، هیچ‌گاه شورای نگهبان به خود اجازه نداده بود که منتخب مردم را پس از اتمام انتخابات و اعلام نتایج رد‌صلاحیت کند. اما در همان روزهای اول بعد از انتخابات مجلس دهم، شورای نگهبان اعلام کرد که به دلایل اخلاقی صلاحیت مینو خالقی را مردود می‌داند. برغم تمام اعتراضات، این تصمیم شورای نگهبان عملی شد و حسن کامران جایگزین او شد. بسیاری این رد صلاحیت بعد از انتخابات را نقطه شروع روندی می‌دانند که پایان جمهوریت نظام و خلع قدرت از نهاد مجلس در جمهوری اسلامی ایران است.
۲- ماجرای سپنتا نیکنام و مقاومت مجلس
برخلاف ناتوانی مجلس در تغییر در روند رد‌صلاحیت غیرقانونی مینو خالقی، در ماجرای سپنتا نیکنام، مجلس دهم توانست مانع از اجرای سیاست حذفی شورای نگهبان شود. سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد که عضویت او در پی شکایت کاندیدای اصولگرای انتخابات شورای شهر یزد، توسط دیوان عدالت اداری مستند به نظر فقهی اعضای شورای نگهبان معلق شده‌بود، توانست با مقاومت مجلس و کشانده شدن دعوای مجلس و شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام، به شورای شهر یزد بازگردد. خوش‌بختانه در این مورد مجلس توانست با اصرار به رای خود، مانع اجرای ضد‌قانون شود.
تعلیق عضویت نیکنام در شورای شهر یزد، به‌دلیل رای دیوان عدالت اداری و بر اساس نظر احمد جنتی، رییس شورای نگهبان صادر شده‌بود. جنتی در زمان بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات شوراها در ابلاغیه‌ای خواهان جلوگیری از تائید صلاحیت نامزدهای غیرمسلمان در انتخابات این شوراها شده و گفته بود «غیرمسلمان نمی‌تواند بر مسلمان حاکم شود.»
۳- تصویب برجام
بدون شک یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ جمهوری اسلامی تصویب برجام است که از قضا در مجلس دهم شورای اسلامی تصویب شد. سال‌ها جنجال بر سر توان هسته‌ای ایران، نهایتا به شکل برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ بین کشورهای ۵+۱ و ایران در وین به امضا رسید. بر اساس این توافق‌نامه، ایران قبول کرده‌بود که در بحث غنی‌سازی اورانیوم کوتاه بیاید و امکان بازدید و کنترل سایت‌های هسته‌ای خود را برای نهادهای بین‌المللی میسر سازد و در عوض، تحریم‌های هسته‌ای آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران برداشته‌شود.
در کمتر از ده روز از تنظیم و ارائه لایحه برجام به مجلس، در روز ۲۱ مهر ۱۳۹۴، نمایندگان مجلس دهم شورای اسلامی در ۲۰ دقیقه آن را به تصویب رساندند و با تایید شورای نگهبان، این لایحه به شکل قانون درآمد. البته فرجام برجام نهایتا خوش نبود و با خروج آمریکا از برجام و خروج مرحله به مرحله ایران و کاهش تعهدات آن به برجام، این قرارداد که قرار بود راه نجات ایران باشد، بی‌اثر شد.
۴- حمله داعش به مجلس
در روز ۱۷ خرداد ۱۳۹۶، حوالی ساعت ۱۰:۳۰ صبح، تقریبا به‌طور همزمان، چند نفر به مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان تهران و مقبره روح‌الله خمینی رهبر اول جمهوری اسلامی در بهشت زهرا حمله مسلحانه کردند. در نتیجه این حملات که بعدا مسوولیت آن توسط داعش پذیرفته شد، ۲۲ نفر از جمله ۵ مهاجم کشته شده و ۵۲ نفر نیز زخمی شدند. اقدامات امنیتی بیشتری پس از این حمله در مجلس و حوالی آن صورت گرفت که چهره مجلس ایران را بیش از پیش امنیتی کرد.
۵- حضور فدریکا موگرینی و آبروریزی مجلسی‌ها
روز شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۹۶، فدریکا موگرینی، مسوول سیاست‌خارجه اتحادیه اروپا به دعوت دولت ایران در مراسم تحلیف حسن روحانی در مجلس حضور داشت. اما واکنش برخی نمایندگان به حضور این مقام ارشد اروپایی خبرساز شد. سلفی خبرساز فرج‌الله رجبی، نماینده شیراز، و برخی دیگر از نمایندگان با موگرینی، آبروی مجلس دهم را در دنیا برد. این رفتار زن‌ستیزانه و غیراخلاقی نمایندگان ایران در رسانه‌های جهان بازتاب گسترده‌ای داشت. خبرگزاری‌های جهانی معتبری چون خبرگزاری بی‌بی‌سی، سلفی نمایندگان ایران را از قول کاربران فضای مجازی، «تحقیرآمیز» و «شرم‌آور» خواندند و همین باعث شد برخی از نمایندگان از جمله رجبی از مردم عذرخواهی کنند که البته باید از موگرینی هم بابت این آزار علنی، عذرخواهی می‌کردند که نکردند.
۶- اف‌ای‌تی‌اف (FATF) و مبارزه با تروریسم
«گروه ویژه اقدام مالی» یا FATF در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم به کشورهای عضو خود مشاوره می‌دهد تا بدانند پول‌های خود را در کجا سرمایه‌گذاری کنند. ایران در دوره دوم حسن روحانی و به‌دنبال باز شدن فضای اقتصادی پسابرجامی، به دنبال خروج از لیست سیاه این سازمان بود و با ارائه لوایحی خواهان تصویب قوانینی شد که این خروج را عملی می‌کردند.
از میان چهار لایحه ارائه شده توسط دولت، دو لایحه شامل پیوستن ایران به کنوانسیون پالرمو و کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم (CFT)، پس از تصویب در مجلس و رد شدن در شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد که آن نیز برای مدتی بسیار طولانی معطل مانده و نهایتا رد شد. بنابراین ایران که از سال ۲۰۰۷، در لیست سیاه این سازمان حضور دارد، همچنان در این لیست باقی مانده و از سرمایه‌گذاری‌های خارجی بی‌بهره است. این اقدام مهم مجلس نیز همچون برجام بی اثر ماند.
۷- بازداشت نمایندگان استان زنجان به اتهام فساد مالی و اخلال در بازار خودرو
فریدون احمدی نماینده زنجان و محمد عزیزی نماینده ابهر، در ارتباط با پرونده «تخلف» در شرکت سایپا و با اتهام «اخلال در بازار خودرو» روز سی مرداد ۱۳۹۸ بازداشت شدند. بر اساس قانون، قوه قضاییه موظف است احضاریه‌های مربوط به نمایندگان را برای هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس بفرستد. اما در مورد این دو نماینده، هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس از دلیل بازداشت این نمایندگان اظهار بی‌اطلاعی کرده بود. همچنین بر اساس «قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان»، «نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر و رای خود کاملا آزادند و نمی‌توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده‌اند یا آرائی که در مقام ایفای وظایف نمایندگی خود داده‌اند تعقیب یا توقیف کرد.»
این نمایندگان چند روز پس از بازداشت، با قرار وثیقه ده میلیارد تومانی آزاد شدند ولی هیچ‌یک در انتخابات مجلس یازدهم ثبت‌نام نکردند. هنوز از جزییات پرونده آنان خبری در دسترس نیست.
۸- کاهش اختیارات مجلس
مقاومت مجلس دهم برای نپذیرفتن نقش جدید و محدود کننده هیات عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام، یکی از اقدامات مثبت مجلس دهم برای حفظ جایگاه مجلس در جمهوری اسلامی است هرچند نمایندگان در این خصوص موفق عمل نکردند و این نهاد با حمایت رهبر ایران مستقر شد تا موازی با شورای نگهبان بر مصوبات مجلس نظارت کند. شورای نگهبان مصوبات مجلس را به لحاظ انطباق با شرع و قانون اساسی بررسی می کند و هیات عالی نظارت مجمع، به لحاظ انطباق مصوبات مجلس با سیاست های کلان نظام مصوب این مجمع، بررسی می کند.
گفتنی است، علی خامنه‌ای در طی چهل سال اخیر، در پی تضعیف نهادهای انتخابی در جمهوری اسلامی و تحکیم قدرت نهادهای منتسب به خود بوده‌است. راه انداختن نهادهایی چون هیات عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای هماهنگی اقتصادی سران سه‌قوه، برای تصمیمگیریهای کلان کشور، یکی از اقدامات اخیر او بوده که در ماجرای گران‌کردن یک شبه بنزین و حذف مجلس از روند تصمیم‌گیری‌ها نقش بسیار مهمی داشته‌است.
۹- اعتراضات سراسری در دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸
در دی ۱۳۹۶، زخم ناشی از تحمیل فشار اقتصادی تحریم به مردم، سرانجام دهان باز کرد و به شکل اعتراضات سراسری در نزدیک به ۱۰۰ شهر ایران خود را نشان داد. مراسم نمایشی ۹ دی حکومت بهم خورد و گسترده‌ترین اعتراضات علیه جمهوری اسلامی در طول تاریخ آن به‌وقوع پیوست. تفاوت اصلی این اعتراضات با اعتراضاتی مانند جنبش سبز، سرخوردگی معترضان از هر دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا و سردادن شعارهای علنا براندازانه بود. این اعتراضات با خشونت بسیار سرکوب شد ولی آتش زیر خاکستر آن در روز جمعه ۲۵ آبان ۱۳۹۸ دوباره سر به آسمان کشید.
نیمه‌شب جمعه ۲۵ آبان ۱۳۹۸، دولت سه برابر شدن قیمت بنزین را اعلام کرد و با وجود جو امنیتی شدید، مردمی که دیگر آه در بساط نداشتند، به خیابان‌ها آمدند. در کمتر از سه روز، حکومت با قطع کردن سراسری اینترنت و سرکوب خونین مردم، توانست اعتراضات را در بیش از ۱۰۰ شهر کشور بخواباند. به گفته برخی منابع تعداد کشته‌های این سه روز ۱۵۰۰ نفر برآورد شده‌است. این در حالیست که عفو بین‌الملل، تعداد کشته‌های اعتراضات آبان ۹۸ را دست‌کم ۳۴۰ نفر می‌داند.
برخی نمایندگان مجلس دهم در همان روز جمعه ۲۵ آبان ۱۳۹۸ از گران‌شدن یک‌شبه بنزین اظهار بی‌اطلاعی کردند و دولت و حاکمیت را متهم به زیر‌پا گذاشتن قانون و به هیچ‌گرفتن مجلس در تصمیمگیریهای کلان کشور دانستند. جمعی از نمایندگان از جمله علی مطهری، محمود صادقی و پروانه سلحشوری، بحث سوال از رییس‌جمهور درباره گران‌کردن بنزین بدون دخالت دادن مجلس و سپس استیضاح وزیر کشور به دلیل نحوه برخورد خشونت‌آمیز با معترضان را مطرح کردند که با توجه به حمایت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، از تصمیم شورای سران سه قوه درباره گران کردن بنزین و بی‌توجهی هیات رییسه مجلس به این درخواست نمایندگان، مسکوت ماند.
بنابراین، مجلس که می‌توانست عملا این تصمیم را خنثی کرده، قیمت بنزین را به حالت اول بازگرداند و با عاملان کشتار مردم برخورد کند، تبدیل به مترسکی شد که حتی از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب درباره کشته‌شدگان این اعتراضات هم عاجز ماند. در نهایت نیز، معدود نماینده‌هایی که صدای اعتراض خود را بلند کرده‌بودند، تهدید شده و با احضار پروانه سلحشوری، نماینده تهران، به اتهام تبلیغ علیه نظام، فضا به حالت اول خود بازگشت.
۱۰- شیوع کرونا و تعطیلی مجلس
روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ با بحران کرونا در ایران گره خورد و مجلس را به تعطیلی کامل کشید. در مدت تعطیلی مجلس، لایحه رد شده بودجه ۱۳۹۹ با حکم حکومتی علی خامنه‌ای تصویب شد و بار دیگر مجلس به هیچ گرفته‌شد. بعد از ۴۴ روز تعطیلی، وقتی مجلس با دو جلسه علنی بازگشایی شد، طرح سه فوریتی تعطیلی یک ماهه کشور در مجلس دهم رای نیاورد. همچنین بدون در نظر گرفتن نقش نظارتی مجلس، رهبر جمهوری اسلامی دستور برداشت ۱ میلیارد یورویی از صندوق توسعه ملی را برای مقابله با کرونا صادر کرد.
در طول تاریخ ۴۰ ساله رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در جمهوری اسلامی، دشمنی او با مجلس و نهاد ریاست جمهوری بر هیچکس پوشیده نیست. او در تمام این سال‌ها تلاش کرده‌است که نهادهای انتخابی را تحت سیطره خود بگیرد یا اگر نمی‌تواند، از قدرت ساقط کند. حالا با گذشت چهار سال پر از فراز و نشیب و علیرغم مقاومت‌های جسته و گریخته برخی نمایندگان مجلس دهم، شیوع ویروس کرونا و شرایط اضطراری ناشی از آن، این فرصت را به رهبر جمهوری اسلامی داده تا آخرین میخ‌ها را بر تابوت مجلس در ایران بزند و برای همیشه، دست کم تا زمانی که جمهوری اسلامی وجود دارد، آرزوی مجلسی مستقل را بر دل مردم ایران، بگذارد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر