کاهش مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم: اعتراضات موثر بودند، رد صلاحیت‌ها خیر

اعتراضات آبان سال ۱۳۹۸ به صورت معنا‌داری با کاهش آرای مشارکت در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی ارتباط داشته است؛ در عین حال، هیچ رابطه معناداری میان رد صلاحیت‌ گسترده اصلاح‌طلبان و کاهش مشارکت انتخاباتی وجود نداشته است.

تحلیل میزان مشارکت ایرانی‌ها در ۲۰۲ حوزه انتخاباتی (از کل ۲۰۷ حوزه) مجلس یازدهم نشان می‌دهد که تنها در پنج حوزه انتخاباتی، مشارکت شهروندان نسبت به انتخابات قبل افزایش داشته و در ۱۹۷ حوزه انتخاباتیِ دیگر، تعداد آرای به صندوق ریخته ‌شده کمتر از انتخابات مجلس دهم در سال ۱۳۹۴ بوده است. متوسط کاهش آرا حدود ۲۵ درصد بوده است. حوزه‌های انتخاباتی اقلیت‌های دینی در این تحلیل در نظر گرفته نشده‌اند. 

با مشخص شدن این میزان کاهش مشارکت نسبت به انتخابات گذشته، دو فرضیه در میان تحلیل‌گران و بازیگران سیاسی به عنوان دلایل این امر برجسته شده است؛ اولین فرضیه، اعتراضاتی است که حدود چهار ماه پیش از انتخابات، بخش‌هایی از کشور را فرا گرفت. دومین فرضیه، رد صلاحیت‌ گسترده‌‌ای است که باعث شد اکثر گروه‌های اصلی اصلاح‌طلب از ارایه لیست‌های انتخاباتی محروم بمانند.
با تحلیل نتایج در حوزه‌های انتخاباتی و در مقایسه انتخابات مجلس یازدهم با انتخابات مجلس دهم، می‌توان ادعا کرد که رابطه معنا‌داری بین اعتراضات آبان سال ۱۳۹۸ و کاهش میزان رای دادن وجود دارد. اما چنین رابطه‌ای بین کاهش میزان رای دادن در ۲۰۲ حوزه انتخاباتی و عدم ارایه لیست توسط گروه‌های اصلی اصلاح‌طلب مشاهده نمی‌‌شود. 

اعتراضات آبان ۱۳۹۸

در آبان سال ۱۳۹۸، تنها حدود چهار ماه پیش از انتخابات مجلس، تعداد ۳۵ حوزه انتخاباتی شاهد نوعی از اعتراض بودند و در ۲۷ حوزه، این اعتراض‌ها با خشونت همراه شدند. متوسط کاهش آرا به تفکیک کل حوزه‌های انتخاباتی در انتخابات مجلس یازدهم (سال ۱۳۹۸) نسبت به انتخابات مجلس دهم (سال ۱۳۹۴) حدود ۲۴.۸ درصد بوده است. اما همین میزان برای حوزه‌هایی که در آن‌ها طی چهار ماه گذشته اعتراض شده، ۳۳.۳ درصد عنوان شده است. تفاوت این دو به لحاظ آماری، «معنا‌دار» تعریف می‌شود (برای مشاهده تحلیل آماری به صفحه گت‌هاب ما مراجعه کنید). این رقم برای حوزه‌هایی که در آن‌ها اعتراض همراه با خشونت بوده است، بیشتر هم می‌شود و به ۳۷.۲ درصد می‌رسد. 

از جمله این حوزه‌های انتخاباتی می‌توان به مریوان و سروآباد (۵۵ درصد)، بوکان (۵۵ درصد)، تبریز، اسکو آذرشهر (۵۰ درصد)، رباط‌کریم، بهارستان، شیراز و... اشاره کرد. کمترین میزان کاهش مشارکت در حوزه‌هایی که شاعد اعتراض و خشونت بوده‌اند، متعلق به زاهدان و کرمانشاه بوده است که به ترتیب کاهش مشارکت ۲۱ و ۲۲ درصدی را به نام خودشان ثبت کرده‌اند.
برای مشاهده میانگین کاهش مشارکت و مقایسه حوزه‌های انتخاباتی مختلف در نمودار پایین از فیلترهای مرتبط استفاده شده است. با فعال یا غیر فعال کردن هر یک از این فیلترها، داده‌های مربوط به متغیر فیلترشده نمایش داده می‌‌شود.

رد صلاحیت اصلاح‌طلبان

اصلاح‌طلبان در سال ۱۳۹۴ برای انتخابات مجلس دهم در ۸۴ حوزه انتخاباتی (شامل حداقل یک شهر و بین یک تا ۳۰ نماینده) از مجموعه  ۲۰۲ حوزه انتخاباتی، لیست ارایه کردند. اگر میزان کاهش مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم نسبت به مجلس دهم را صرفا در این ۸۴ حوزه انتخاباتی با کل کشور مقایسه کنیم، هیچ رابطه معنا‌داری به لحاظ آماری مشاهده نمی‌شود. تفاوت کاهش مشارکت در این حوزه‌ها نسبت به کل کشور تنها چهار دهم درصد (۰.۴) بوده است. درحالی که کاهش مشارکت در کل کشور برابر با ۲۴.۸ درصد گزارش شده است. این رقم برای حوزه‌هایی که اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس دهم لیست معرفی کرده بودند، برابر با ۲۵.۲ درصد بود که تفاوت چندانی را نشان نمی‌دهد.
می‌توانید از فیلترهای نمودار بالا برای بررسی و مقایسه استفاده کنید. 

بر این اساس، می‌توان چنین ادعا کرد که رابطه‌ای بین کاهش مشارکت در انتخابات در کل کشور با عدم مشارکت انتخاباتی اصلاح‌طلبان وجود ندارد و با تایید، یا ردِ صلاحیت اصلاح‌طلبان، احتمالا تفاوت قابل‌ ملاحظه‌ای در میزان مشارکت به دست نمی‌آمد.  

تحلیل بیشتر

تحلیل بالا، صرفا دو ادعای کاهش مشارکت به دلیل اعتراضات و رد صلاحیت‌ها را مورد بررسی قرار داده است. بدیهی است که در مورد کاهش مشارکت ۲۴.۸ درصدی می‌توان مجموعه‌ای از متغیرهای محلی، از جمله نرخ تورم، بی‌کاری، رد صلاحیت‌ها، اعتراضات و... از طریق روش‌های آماری مختلف را با یک‌دیگر سنجید و اثر هر یک از متغیرها را در کاهش مشارکت به دست آورد. این امر مستلزم اطلاعات بیشتری از حوزه‌های انتخاباتی و به صورت دقیق‌تر، در سطح شهرستان‌ها است تا تحلیلِ منطبق بر آن داده‌ها انجام شود. متاسفانه فرایند انتشار داده‌های خام در کشور ما از روند خاصی پیروی نمی‌کند. با این حال، سعی ‌خواهیم کرد طی هفته‌های آینده، تحلیل دقیق‌تری بر اساس متغیرهای بیشتر و نقش آن‌ها در کاهش مشارکت انتخاباتی ارایه دهیم.

نکته دیگری که بیانِ آن در این تحلیل ضروری است، حرف‌ها و حدیث‌هایی هستند که در مورد مقدار آرا و میزان مشارکت ارایه می‌شود. برخی اعتقاد دارند دولت عامدانه آرا را بیشتر از رقم واقعی بیان کرده یا آن که میزان مشارکت در حوزه‌های انتخاباتی را نیز ذکر نکرده است. در این تحلیل، ما مستقل از درستی یا نادرستی این ادعا، کاهش مشارکت انتخابات را مورد بررسی قرار داده‌ایم‌. هم‌چنین به دلیل عدم ارایه آمار، میزان مشارکت در حوزه‌های انتخاباتی و مقدار آرای باطله، از مقدار مطلق آرا در حوزه‌های انتخاباتی طی دو دوره انتخابات اخیر استفاده شده است. بدیهی است که در صورت دسترسی به میزان مشارکت، امکان ارایهِ تحلیل دقیق‌تر ممکن می‌شد. 

در نمودار زیر می‌توانید آمار حوزه‌های مختلف را به تفکیک استان با یک‌دیگر مقایسه کنید. همان‌طور که می‌بینید، حوزه انتخاباتی میاندوآب، شاهین‌دژ و تکاب در استان آذربایجان غربی بیشترین مقدار کاهش تعداد رای را دارد (۵۶ درصد) و حوزه انتخاباتی دشت آزادگان و هویزه نیز بیشترین مقدار افزایش تعداد رای نسبت به انتخابات قبل را به خودش اختصاص می‌دهد (۱۲ درصد).

برای اطلاعات بیشتر به این وب سایت مراجعه کنید.