سخنرانی ظریف در شش نما

1-مهارت ویژه در سخنوری: محمد جواد ظریف، وزیر پیشنهادی امور خارجه حسن روحانی نخستین آزمون را با موفقیت نسبی پشت سر گذاشت. او در دو روز گذشته با اتهام‌های گسترده‌ای چون هم‌گامی با نگرش غربی‌ها در حوزه سیاست خارجی، دیدار با برخی چهره‌های نزدیک به دولت آمریکا و تلاش برای دریافت «گرین کارت» روبه‌رو شده بود. ظریف در طول سخنرانی خویش مسلط ظاهر شد و به‌شکل منسجم و مستدل به انتقادهای مخالفان خود پاسخ داد. وی با ادبیات دیپلماتیک که تا اندازه‌ای برای نمایندگان اصول‌گرا پیچیده بود، موفق شد اعضای پارلمان را تحت تاثیر خود قرار دهد. رییس مجلس ایران هم در پایان سخنرانی آقای ظریف، به توان سخنوری او اشاره کرد. وی در طول سخنرانی خویش بارها از کلمه‌های قرآنی و شاعرانه برای انتقاد و نادرست نشان دادن استدلال‌های مخالفان خود استفاده کرد تا قدرت سخنوری و چیرگی خود بر ادبیات و مذهب را به‌خوبی نشان دهد. اما یکی از بارزترین تفاوت‌های سخنرانی ظریف با دیگر مسوولان حکومت ایران این بود که به‌ندرت از کلمه دشمن استفاده کرد و تلاش داشت ادبیاتی منعطف و متناسب با یک دیپلمات داشته باشد.
 
2-اعتدال در خدمت دیپلماسی: نکته مهم سخنان ظریف، تاکید او بر «اعتدال» و توجه به لزوم یکپارچگی در فرایندهای تصمیم‌گیری دیپلماتیک بود. او گفت باید از ایران یک صدا شنیده شود و به نمایندگان مجلس هشدار داد که «هیچ دولتی نمی‌تواند با بیش از یک سیاست خارجی کارش را در این دنیای پرآشوب به پیش ببرد.» وزیر پیشنهادی روحانی هم‌چنین تاکید کرد که تلاش می‌کند در طول سال‌های آینده از ادعاهای هزینه‌ساز در حوزه سیاست خارجی دوری کند و «با زبانی متقاعدکننده و رفتاری متین و حکمت‌آمیز» و «به دور از حاشیه‌پردازی»، با جهانیان سخن بگوید. وی در ارزیابی دوران کنونی روابط بین‌المللی، به نکته‌ای مهم اشاره کرد. او از این دوران به عنوان «دوران گذار یا انتقالی» نام برد که به گفته وی، «غالبا با جنگ بوده» و در روزگار کنونی که ‌»اسلام‌هراسی و ایران‌ستیزی» تشدید شده، باید استفاده از دیپلماسی مورد توجه قرار گیرد تا ایران بتواند دوستان بیش‌تری پیدا کند. این دو بخش از سخنان ظریف تفاوت‌های آشکاری با ادبیات دولت احمدی‌نژاد داشت که رویکرد تهاجمی و تنش‌زا را در دستور کار قرار داده بود. 

 
3-ادبیات اصول‌گرایانه: ظریف در سخنان خود به چند محور مهم دیگر توجه کرد. او اگرچه بارها از تعامل با جهان گفت ولی آن را مشروط کرد و افزود این کار را «بدون ذره‌ای کوتاه آمدن از حقوق حقه ایران» انجام می‌دهد. وی در این زمینه به حقوق ایران در زمینه هسته‌ای اشاره کرد؛ اشاره‌ای که به نظر می‌رسد متوجه توقف نشدن غنی‌سازی از سوی ایران باشد. سخنان ظریف در این زمینه با تشویق نمایندگان اصول‌گرای مجلس روبه‌رو شد. اما این تنها بخش اصول‌گرایانه سخنان ظریف نبود که با استقبال نمایندگان مجلس روبه‌رو شد. او در طول سخنرانی به شدت کوشید که خود را نزدیک و فرمان‌بردار رهبر ایران نشان دهد. وی توجه به حقوق ملت ایران را بر اساس سه اصل عزت، حکمت و مصلحت اعلام کرد. این سه اصل پیش از این بارها از سوی رهبر ایران به‌عنوان «راهبردهای سیاست خارجی ایران» اعلام شده است. وی هم‌چنین امیدوارانه درباره آینده سیاست خارجی ایران سخن گفت و با تاکید بر این‌که «یاری خدا برای ملت ایران نزدیک است»، گفت ایران نه تنها یک قدرت منطقه‌ای قوی است، بلکه نقش برجسته‌ای در جهان دارد و برای ایفای این نقش، «سیاست خارجی باید ملی، فراجناحی و بر اساس قانون اساسی، زیر نظارت مستقیم مقام معظم رهبری باشد.» افزون بر این، ظریف تاکید کرد که تاکنون همه کارهایش را در راستای «اجرای تدابیر داهیانه رهبری» انجام داده و به این سبب، «همواره مورد مرحمت» آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفته است. اعلام پیروی از سیاست‌های کلان رهبر ایران از سوی ظریف، تنها محدود به حوزه سیاست خارجی نبود. او در حوزه سیاست داخلی هم از وجود یک الگوی مردم‌سالاری بومی در جمهوری اسلامی سخن گفت که به بیان ظریف، از مولفه‌هایی چون «تبعیت از آرای مردم و احترام و اراده آن‌ها و رعایت ارزش‌های اسلامی و اصول اخلاقی» برخوردار است و «سخن حکیمانه و بلند» رهبر ایران مبنی بر این‌که «رای مردم حق‌الناس است»، به افزوده شدن «بعد جدید و بی‌نظیری» به مفاهیم مردم‌سالاری، حقوق بشر و ادبیات علوم سیاسی منجر شد. از نگاه ظریف، در شرایطی که «جهان با چالش افراط و سکولاریزم روبه‌روست و ستیزهای فرقه‌ای سبب بروزشکاف‌های اجتماعی عمیق و گسترش تهدید و بی‌ثباتی شده است»، ایران می‌تواند الگویی از حکم‌رانی خوب و موفق به کشورهای اسلامی ارایه کند. ظریف طرح نظریه‌هایی چون «پایان تاریخ» و «برخورد تمدن‌ها» را هم در راستای تلاش برای رویارویی با قدرت‌هایی چون ایران ارزیابی کرد. روی هم رفته، توصیف‌های ظریف از «قدرت نرم» ایران نیز شبیه به ادبیات اصول‌گرایان ایرانی و حتی محمود احمدی‌نژاد بود که مدعی تاثیرگذاری گسترده ادبیات انقلاب ایران در کشورهای منطقه و جهان هستند.

4-سیاست‌های مکمل: ظریف از منطقه‌گرایی به عنوان یکی دیگر از سیاست‌های خود نام برد و با توصیف خاورمیانه به عنوان منطقه‌ای که «از گسترش افراطی‌گری، ناامنی و بی‌ثباتی رنج می‌برد»، ایران را کشوری دانست که از «لنگرگاه ثبات، امنیت و آرامش» برخوردار است و قصد دارد با مشارکت منطقه‌ای، «در جلوگیری از جنگ، خشونت و افراطی‌گری» فعال شود تا دایره تهدید در منطقه را کاهش دهد. تاکید بر استفاده قوی از دیپلماسی اقتصادی و دیپلماسی پارلمانی در راستای کاهش تحریم‌ها و حل مشکلات داخلی و منطقه‌ای از دیگر بخش‌های سخنان ظریف در نشست امروز مجلس بود.

5- پاسخ به اتهام‌ها: ظریف در بخش دیگری از سخنان خود تلاش کرد به اتهام‌ها پاسخ دهد. وی ابتدا از دستاوردهایش در حوزه علمی و کاری گفت و تاکید کرد که باید مسوولان کشور افتخار کنند «یک سیاسی کهنه‌کار 80 ساله به یک فرزند این انقلاب بگوید دشمن قابل احترام؟!» اشاره او به سخنان «هنری کسینجر»، وزیر پیشین امورخارجه امریکا است که به نوشته رسانه‌های ایران، از عملکرد ظریف تمجید کرده است. وی هم‌چنین از این‌که یک نماینده مجلس او را فردی توصیف کرده که «صددرصد غربی فکر می‌کند»، به شدت انتقاد کرد و اتهام درخواست گرین کارت از آمریکا را دروغ خواند. او توضیح داد که در طول سال‌های اخیر از ایران خارج نشده، هیچ ارتباطی با غرب ندارد و با وجود این که از چندین دانشگاه معتبر غربی پیشنهاد تدریس داشته، در 6سال گذشته تنها در ایران مانده‌ و یک لحظه هم فکر خروج از ایران را نداشته است. وی به سخنان یک نماینده مجلس که گفته بود ظریف از سوی رسانه‌های غربی به‌عنوان «شاخه‌ زیتونی برای غرب و آمریکا» توصیف شده، واکنش نشان داد و گفت رسانه‌های غربی مخالف ایران از انتخاب او به‌عنوان وزیر امور خارجه ایران ناخشنود هستند. ظریف درباره ارتباطاتش با برخی مقام‌های کنونی آمریکا، گفته این ارتباطات بر پایه وظیفه بوده است. وی ماموریتش را ایجاد اختلاف بین هواداران جنگ با ایران در دولت آمریکا اعلام کرده و گفت افتخار می‌کند که چنین ماموریتی را در راستای اهداف حکومت ایران و با نظر بزرگان نظام انجام داده است. ظریف در تشریح توانمندی‌های خود، به نطقش در سازمان ملل در مورد تصویب قطع‌نامه‌ها علیه ایران که به تعبیر او ظالمانه بود، اشاره کرد و گفت متن این سخنرانی هم‌زمان از سوی سفیر انگلیس و رهبر ایران ستایش شده است.
 
6- سکوت دیپلماتیک: ظریف در برابر برخی اتهام‌های مطرح شده از سوی منتقدان خویش سکوت کرد. مخالفان وی گفتند که یک کیف حاوی اسناد محرمانه‌ از وی دزدیده شده و او را متهم به برقراری ارتباط بین محمود احمدی‌نژاد و «هوشنگ امیراحمدی»، «محمد خاتمی» و «جورج سورس»، ارتباط با «شیرین عبادی» و هم‌چنین عضویت در باند «نیویورکی‌ها» کردند. باند نیویورکی‌ها عنوانی است از سوی اصول‌گرایان برای توصیف گروهی از دیپلمات‌های ایرانی که از دید آن‌ها، هوادار غرب هستند. افزودن بر این، منتقدان از ظریف پرسیدند که چرا در برنامه‌های خویش درباره عبارت «بیداری اسلامی» که از سوی رهبر ایران برای توصیف واخواهی‌های کشورهای عربی انتخاب شده، سکوت کرده و اشاره‌ای هم به حمایت از کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین نکرده است. این گروه خواستار آن شدند که وی درباره جزایر مورد اختلاف با کشور امارات و دریافت غرامت جنگ از عراق هم توضیح دهد. ظریف در برابر این اتهام‌ها و پرسش‌ها سکوت کرد. او بر خلاف انتظار، کم‌ترین اشاره مستقیم را به پرونده هسته‌ای و موضوع تحریم‌ها داشت و تنها گفت که ایران با چالش‌ها و مشکلات بسیاری در عرصه بین‌الملل روبه‌رو است و باید با هم‌بستگی داخلی، آن را حل کند.