نخستین مجلس شورا پس از انقلاب ۱۳۵۷ حدود ۱۳ ماه پس از انقلاب بهمن ۵۷ برگزار شد. مجلسی که باید مسئولیت‌های سنگینی همچون تعیین تکلیف گروگان‌های آمریکایی و تصویب لایحه تاسیس احزاب را به عهده می‌گرفت و انتظارات مردم در حوزه‌های رفاه و امنیت اجتماعی، تامین مسکن و اشتغال‌زایی را برآورده می‌ساخت.
در نخستین دوره مجلس، هنوز پسوند اسلامی به نام مجلس افزوده نشده بود و روزنامه‌ها به تاکید می‌نوشتند که نام مجلس شورای ملی تغییر نکرده است. مکانیزم تعریف‌شده در این دوره از انتخابات آن بود که بررسی سوابق و صلاحیت نامزدها در هیات اجرایی ستاد انتخابات هر حوزه انجام شود و نتایج هر بررسی به‌طور رسمی از طریق فرمانداری‌ها به اطلاع برسد.
روزنامه اطلاعات در تاریخ ۲اسفند۱۳۵۸ به نقل از «اکبر هاشمی رفسنجانی»، عضو شورای انقلاب و سرپرست وزارت کشور نوشت: «پس از پایان مهلت ثبت‌نام، تمام سوابق و صلاحیت نامزدها بررسی خواهد شد و کسانی که دارای شرایط زیر باشند در لیست باقی خواهند ماند: «تابعیت ایران، حداقل ۲۵ سال سن و حداکثر ۷۵ سال، عدم اشتهار به فساد و نادرستی، اعتقاد به نظام جمهوری اسلامی و ابراز وفاداری به قانون اساسی، سواد خواندن و نوشتن به حد کافی.»
هاشمی در گفتگو با اطلاعات افزود: «ولی آن دسته از داوطلبینی که علیه انقلاب و اساس جمهوری اسلامی اقدام کرده و حکم محکومیت آنان صادر شده باشد و همچنین محرومین از حقوق اجتماعی و مجهورین و ورشکستگان به تقصیر و نخست وزیران، وزیران، معاونین وزرا، سفرا، نمایندگان مجلسین، اعضای ساواک منحله، اعضای انجمن‌های شهر و شهرستان و وابستگان نزدیک رژیم سابق از ۱۵خرداد۱۳۴۲ تا بهمن ۱۳۵۷ و کسانی که به استناد مدارک موجود در ارتباط با ساواک بوده باشند از لیست نامزدها حذف خواهند شد.»
روزنامه کیهان، ۱اسفند۱۳۵۸ هم قطعنامه مربوط به مجلس شورا، مصوب کنگره انقلاب اسلامی درباره شرایط نمایندگی مجلس را منتشر کرد:
۱. مسلمان (جز نمایندگان اقلیت‌های مذهبی) و دارای بینش مکتبی مومن به انقلاب اسلامی، معتقد به جمهوری اسلامی و قانون اساسی، معتقد به جمهوری اسلامی و قانون اساسی و متعهد به اجرای آن و مسئول در برابر اسلام و مصالح جامعه باشد.
۲. مصالح اسلام و کشور اسلامی را فدای منافع شخصی و گروهی ننمایند.
۳. امین و عادل باشد. عدالت اجتماعی و ارزش‌های اسلامی را معیار قرار دهد.
۴. دارای تقوای فردی و سیاسی هم ازنظر فکری و هم ازنظر عملی بوده و از خصلت تنگ‌نظری مبرا باشد.
۵. آگاه به مسائل کشور و جهان و دارای رشد سیاسی بوده و از نهضت‌های رهایی‌بخش حمایت نماید. از مستضعفین جهان حمایت کرده، نه شرقی و نه غربی باشد.
۶. از قاطعیت و شجاعت و عدم سازش‌کاری و سوابق روشن مبارزاتی برخوردار باشد.
۷. دارای استقلال شخصیتی و فکری بوده و مصالح کشور را در سازش با گروه‌های سیاسی داخلی و خارجی فدا ننماید.
۸. از محبوبیت و جاذبه بی‌نظیر رهبر انقلاب اسلامی برای تحمیل خود به جامعه استفاده ننماید.
۹. دارای قدرت ابداع و ابتکار و تفکر کافی برای پی‌ریزی جامعه بر اساس موازین قسط اسلامی باشد.
۱۰. کار قانون‌گذاری احتیاج به شناخت واقعیت امروز جامعه دارد. نمایندگان باید از تخصص‌های اجتماعی و حرفه‌ای بهره‌مند باشند.
۱۱. نماینده باید بیانگر خواست‌های مردم بوده و با آن‌ها در تماس دایم و مستقیم و دارای موضع‌گیری روشن علیه مستکبرین جامعه باشد.
۱۲. ازنظر اقتصادی و مالی منزه و دارای سوابق روشن باشد و زندگی‌اش الگویی برای مستضعفین جامعه باشد.
۱۳. به آزادی و استقلال معتقد و در راه کسب استقلال اقتصادی-اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی و قطع وابستگی‌ها کوشا باشد.
۱۴. نماینده باید دارای خصیصه ضدیت با قشرهای استعمارگر مانند سرمایه‌داران بزرگ و بزرگ مالکان باشد.
۱۵. سابقه هیچ‌گونه همکاری با رژیم سابق در سمت‌های وزارت، نمایندگی مجلسین و دیگر مشاغل حساس از ۲۸مرداد۱۳۳۲ به بعد را نداشته باشد.
این شرایط کاندیداهای واجد صلاحیت عملا قابل تفسیر بود و برخی نیز نگران بودند که این معیارها به‌صورت سلیقه‌ای بررسی شود.
«صادق قطب‌زاده»، عضو شورای عالی انقلاب و وزیر امور خارجه به روزنامه کیهان گفت: «با پی‌جویی و مراقبت جدی مواظبت فرمایند که عناصری غیرمسئول و انحصارطلب به بهانه رسیدگی به صلاحیت نامزدها، افراد و کاندیداهای خاصی را از لیست داوطلبان حذف نکنند که به تحقیق این بار فاجعه‌آفرین خواهد بود.»
آمارهای متفاوتی درباره تعداد داوطلبان نمایندگی مجلس و تعداد تایید صلاحیت شدگان اعلام می‌شد. بنا بر اعلام ستاد انتخابات در وزارت کشور، تعداد داوطلبان در سراسر کشور در حدود سه هزار و ۵۰۰ نفر بود. درنهایت کمتر از دو هزار نفر از سراسر کشور برای ۲۷۰ کرسی نمایندگی رقابت کردند. این آمار نشان می‌داد که حدود یک هزار و ۵۰۰ نفر، به دلایل مختلف ازجمله رد صلاحیت یا انصراف، موفق به شرکت در رقابت انتخاباتی نشدند.
«مصطفی میرسلیم»، معاون سیاسی و اجتماعی وقت وزارت کشور آمار دیگری را اعلام کرد. او گفت که در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی چهار هزار و ۲۳۰ نفر در سراسر کشور کاندید شدند. از این تعداد، ۵۴۰ نفر از حوزه انتخابیه تهران و ۳۹۶۰ از حوزه‌های شهرستان‌ها بودند. از میان داوطلبان تهران ۸۰ نفر از سوی هیات اجرایی حذف شدند. بر اساس خبری که روز ۱۲اسفند۱۳۵۸ در روزنامه اطلاعات منتشر شد، «مصطفی تهرانی»، فرماندار وقت تهران، دلیل رد صلاحیت این افراد در تهران را «نقص پرونده» عنوان کرد.
روزنامه کیهان در تاریخ ۸اسفند۱۳۵۸ به نقل از «یک مقام مسئول در ستاد انتخابات کشور» اعلام کرد که هیات‌های اجرایی انتخابات مستقر در فرمانداری‌ها «معمولا در دو مرحله و هم‌زمان اسامی را اطلاع خواهند داد. در مرحله اول نام کلیه داوطلبینی است که خود نامزد نبوده و قصد دارند که در انتخابات شرکت نمایند. مرحله دوم شامل لیستی هست که هیات اجرایی صلاحیت آنان را تایید و ضمن اینکه عده‌ای ازنظر هیات اجرایی در محل انتخابیه خود دارای سوابق درخشان بوده و به نیک‌نامی و حسن رفتار مشهور هستند، رسما نامزد انتخابات می‌شوند و چنانچه در مبارزات انتخاباتی در محل حوزه خود رای لازم را به دست آورند مسلم و به‌طور حتم به‌عنوان نماینده از محل انتخاباتی به مجلس راه خواهند یافت.»
رد صلاحیت برخی نامزدها اعتراض برخی از گروه‌های سیاسی و خود نامزدها را به دنبال داشت.
ازجمله چریک‌های فدایی خلق نسبت به حذف کاندیداهای این سازمان در اصفهان، مشهد، رامهرمز، خرمشهر، خرم‌آباد و ... اعتراض کردند.
پس از اعلام نتایج انتخابات در ۲۹اردیبهشت۱۳۵۹ هنوز هم وزارت کشور هشدار می‌داد: «نمایندگان مجلس که ساواکی باشند، کنار گذاشته می‌شوند.» مصطفی میرسلیم، معاون سیاسی و اجتماعی وزارت کشور در گفتگوی اختصاصی با روزنامه اطلاعات که در همین تاریخ منتشر شد گفت: «اگر در طول چند روزی که به تشکل مجلس باقی است اسناد و مدارکی دال بر همکاری نمایندگان موجود با ساواک و یا رژیم گذشته به دست آید، اعتبارنامه صادر نخواهد شد و نماینده‌ای که اسناد و مدارک ساواکی بودن وی به‌دست‌آمده کنار گذاشته خواهد شد.»
بدین ترتیب انتخابات مجلس اول برگزار و ترکیب نمایندگان راه یافته به مجلس اول نشان می دهد که از همه جریان های سیاسی فعال در عرصه انقلاب جز کاندیداهای حزب توده و وابستگان به رژیم پهلوی، حضور دارند. آمار دقیق تعداد کاندیداها و تعداد رد صلاحیت های این دوره در دسترس نیست.
مطالب مرتبط:
تخلف‌ها و تقلب‌های نخستین دوره انتخابات مجلس و اعتراض‌ها
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر