دولت بریتانیا اعلام کرده است که در جهت سیاست‌های مبارزه با قاچاق انسان و شمار رو به افزایش مهاجران غیرقانونی به این کشور، با امضای قراردادی با رواندا، پناهجویان مجردی را که غیرقانونی با قایق‌های کوچک خود را از طریق کانال مانش به این کشور می‌رسانند، به روندا منتقل کند. این توافق پناهجویانی را شامل می‌شود که از ژانویه سال جاری میلادی برابر با ۱۱دی۱۴۰۰، به این کشور رسیده‌اند.
این تصمیم تاکنون با مخالفت‌های بسیاری از جبهه‌های سیاسی اپوزیسیون بریتانیا و همچنین آژانس پناهندگان سازمان ملل مواجه شده است. اما به نظر می‌رسد، همین خبر در دنیای پناهجویان ترس و نگرانی ایجاد کرده است؛ انصراف از رفتن به بریتانیا تا هشدار به بالا رفتن آمار خودکشی میان آن‌ها.
***
«فعلا که منصرف شدم. تا همین الان ۵ سال است که در کشورهای مختلف آواره بوده‌ام؛ از ترکیه تا یونان، بوسنی، فرانسه. الان نمی‌دانم چه سرنوشتی در انتظارم هست. این همه سال تلاش کردم به جایی برسم که می‌گویند شرایط زندگی پناهجویان در آن بهتر از بقیه اروپا است. حالا هم که می‌گویند ما را می‌خواهند به رواندا بفرستند. ترجیح می‌دهم باز هم صبر کنم. شاید بالاخره کسی به ما فکر کرد.»
اسمش «محمد» است. از معترضان دی ۱۳۹۶ که سال‌ها است در کمپ و جنگل و خیابان زندگی کرده است. زندگی فلا‌کت‌بار در کمپ «موریا»، جزیره «لس‌بوس» یونان، فرار از آن، طی کردن مسیر کشورهای بالکان تا بوسنی‌وهرزگوین و مواجهه با خشونت پلیس‌های مرزی انگار که هنوز تمام نشده است. او می‌خواست به بریتانیا برسد؛ اما طرح جدید دولت این کشور، باعث شد که فعلا منصرف شود. البته او بارها تلاش کرد که از «کاله» شمال فرانسه به بریتانیا برسد، اما هر بار اتفاقی باعث شد که این اقدام ناکام بماند؛ از سوراخ شدن قایق و واژگونی آن، تا از دست دادن پول‌هایش با وعده‌های دروغین قاچاقچی.
محمد فقط یک نمونه از پناهجویانی است که خود را به آب و آتش زد و همه‌جور خشونتی را طاقت آورد تا بلکه آینده‌ای متفاوت و امن در بریتانیا داشته باشد. بسیاری از پناهجویان دیگر هم از این سفر در شرایط فعلی منصرف شده‌اند.
«حسین» یکی دیگر از ایرانی‌هایی است که برای تغییر زندگی و آینده خود و فرزندش راهی این مسیر شده است. او نیز بیش از ۳ سال می‌شود که بین مرزهای کشورهای مختلف با خشونت‌های گوناگون روبه‌رو شده است: «کاش یک نفر بتواند اطلاعات دقیقی به ما بدهد که آیا واقعا بریتانیا ما را به رواندا می‌فرستد؟ فعلا که خبر موثقی نداریم. اما از رفتن به بریتانیا منصرف شدم. این همه بدبختی بکشم و بعد من را بفرستند رواندا؟ مثلا می‌خواستم برای فرزندم آینده بهتری ایجاد کنم و خودم هم بتوانم کار کنم، بدهی‌هایم را در ایران بپردازم.»
روایت ایرانی‌ها از پناهجویان آفریقایی متفاوت است. برای ملیت‌های دیگر که در آفریقا زندگی نکرده‌اند، «رواندا» یادآور قتل‌عام سال ۱۹۹۴ است که طی ۱۰۰ روز حدود ۸۰۰ هزار نفر از اقلیت قومی «توتسی» و اعضای میانه‌روی قوم «هوتو» به دست شبه‌نظامیان هوتو کشته شدند. تقریبا دو میلیون نفر در دادگاه‌های محل رواندا و رهبران اصلی آن‌ها در دادگاهی بین‌المللی در تانزانیا به اتهام «نسل‌کشی» و دست داشتن در این کشتار جمعی محاکمه شدند.
رواندا هنوز کشوری علیه آزادی بیان و از جمله فقیرترین کشورها به شمار می‌رود. سازمان ملل متحد رواندا را در لیست ۲۵ فقیرترین کشورهای جهان قرار داده است که برای توسعه پایدار با موانع ساختاری شدیدی مواجه هستند و مردمانش از کم‌ترین دارایی‌های انسانی برخوردارند. در حالی‌که بریتانیا در لیست ۱۰ کشور ثروتمند جهان قرار دارد. طبق برآورد سازمان ملل متحد ۸۵ درصد پناهجویان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و تنها ۱۵ درصد آن‌ها از سوی کشورهای ثروتمند پذیرفته شده‌اند. از سوی دیگر، تراکم جمعیتی رواندا دو برابر بریتانیا است و در پایان سال ۲۰۲۱ رواندا پذیرنده کمی بیش از۱۲۷ هزار پناهجو بود که بیشتر آن‌ها اهالی کنگو و بوروندی، افغانستان و لیبی هستند. ۷۶ درصد این پناهجویان را زنان و کودکان تشکیل داده‌اند. تا دسامبر ۲۰۲۱ نزدیک به ۳۰ هزار پناهجو به بوروندی بازگردانده شدند. در عین‌حال، از سال ۲۰۱۹ رواندا به کشوری برای اسکان اضطراری لیبیایی‌ها تبدیل شد.
در سال ۲۰۲۱ و طبق رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها، رواندا بین ۱۸۰ کشور در جایگاه ۱۵۶ قرار گرفت. طبق اعلام سازمان گزارش‌گران بدون مرز از سال ۲۰۱۷ دست‌کم هشت روزنامه‌نگار در رواندا کشته یا ناپدید شده‌اند و ۳۵ روزنامه‌نگار نیز از کشور خود گریخته‌اند. در رواندا «توهین»، «افترا» و «تفرقه‌افکنی» مهم‌ترین اتهام‌های مطرح علیه رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران است.
نشریه «گاردین» پس از اعلام تصمیم دولت بریتانیا با تعدادی از پناهجویان آفریقایی گفت‌وگو کرده است. آن‌ها می‌گویند که هیچ‌کس مثل ایشان آفریقا را نمی‌شناسند و اگر این تصمیم در بریتانیا اجرایی شود، ترجیح می‌دهند که خودکشی کنند.
یکی از پناهجویان اریتره‌ای به گاردین گفته است: «هیچ‌کس مانند ما آفریقایی‌ها آفریقا را نمی‌شناسد. آفریقا، آفریقا است. هیچ آزادی در آن‌جا وجود ندارد. رواندا مانند اریتره است؛ آزادی نیست و هیچ انسانی امنیت ندارد. اینجا در اروپا، شما آزاد هستید.»
سیاست‌های مهاجرستیزانه بوریس جانسون چیست؟
سال‌هاست که بریتانیا مقصد رویایی پناهجویان است. از اکتبر ۲۰۱۸ تاکنون بریتانیا با موج گسترده‌ای از پناهجویانی مواجه است که هر هفته در گروه‌های چند ده نفری و گاه صدها نفری از طریق کانال مانش خود را به شهرهای جنوبی این کشور می‌رسانند. در آماری که بریتانیا منتشر کرد، ورود پناهجویان در سال ۲۰۲۱ سه برابر بیشتر از سال ۲۰۲۰ بوده است.
در پی انتشار این آمار، مقامات بریتانیایی اعلام کردند که سیاست‌هایی جدید و سخت‌گیرانه‌تری برای پناهجویان در نظر خواهند داشت. طبق لایحه پیشنهادی «بوریس جانسون»، نخست وزیر بریتانیا در آغاز سال میلادی جدید، ورود غیرقانونی به بریتانیا «جرم جنایی» خواهد بود و مجازات آن برای قاچاقچیان انسان «حبس ابد» است. همچنین نیروهای دریایی اجازه خواهند داشت، قایق‌های پناهجویان را در دریا، به سمت فرانسه برگردانند. این لایحه با واکنش گسترده نهادهای حقوق بشری و کنش‌گران عرصه پناهجویان در بریتانیا مواجه شد. برخی هم نتیجه این لایحه را غرق شدن بیشتر انسان‌ها ارزیابی کرده بودند.
طرح شدید و قرارداد با روندا هم پیشنهاد بوریس جانسون است. پنج‌شنبه ۱۴ آوریل بوریس جانسون از طرح جدید خود خبر داد و هدف آن را برهم شکستن شبکه قاچاقچیان انسان خواند. مهاجران و پناهجویان یکی از عوامل تاثیرگذار در رای‌گیری خروج بریتانیا از اروپا در سال ۲۰۱۶ بود، به طوری‌که بوریس جانسون وعده داده بود کنترل مرزها را پس می‌گیرد.
او سال گذشته در سخنرانی که در شهر «کنت» ایراد کرد، تصریح کرده بود که باید کاری کنند تا تنها راه ارائه درخواست پناهندگی به بریتانیا «امن» و «قانونی» باشد. «کنت» یکی از شهرهای جنوب شرقی بریتانیا و محلی است که قایق‌های کوچک حامل پناهجویان از کانال مانش در آن به ساحل می‌رسد. نخست‌وزیر بریتانیا همان وقت گفته بود که هرکس بخواهد غیرقانونی اقدام کند، به کشور سوم و امن منتقل خواهد شد.
سپتامبر ۲۰۲۰ هم دولت بریتانیا می‌خواست ساخت اردوگاه نگهداری پناهجویان را در جزیره‌ای بررسی کند که در اقیانوس اطلس قرار دارد. در این طرح جزیره «اسنشن» پیشنهاد شده بود که ۸ هزار کیلومتر با بریتانیا فاصله داشت. یکی از مقامات بریتانیا همان وقت گفته بود که مسئولان این کشور در پی بررسی «تمام گزینه‌ها برای متوقف کردن جریان عبور قایق‌های حامل پناهجویان به سوی بریتانیا و ترمیم سیستم پذیرش مهاجران هستند.»
در اوایل سال ۲۰۲۱ دولت بریتانیا قانونی را به اجرا درآورد که طبق آن پناهجویان را در کمپ‌های بسته نگهداری کند؛ اقدامی که بیشتر یادآور سیاست‌های استرالیا در مواجهه با پناهجویان بود.
معمولا طرح‌های دولت بریتانیا در سال‌های اخیر برای انتقال پناهجویان با مخالفت جامعه حقوق بشری این کشور، اتحادیه اروپا و همچنین سازمان ملل متحد مواجه شده است. به نظر می‌رسد، در کنار تلاش بوریس جانسون برای به تحقق رساندن وعده خود در بازپس‌گیری کنترل مرزها، این‌بار هم او با طرح انتقال پناهجویان به رواندا در پی ترمیم چهره خود است.
برخی از تحلیل‌گران معتقدند که قرارداد انتقال پناهجویان به رواندا و جنجالی که بوریس جانسون با این مساله برپا کرده است، به خاطر انحراف افکار عمومی در مجرم شناخته شدنش است. او به تازگی به همراه «ریشی سوناک»، وزیر دارایی بریتانیا برای رعایت نکردن محدودیت‌های اجتماعی کرونا مجرم شناخته شد و به پرداخت جریمه نقدی محکوم شد. در پی این محکومیت، درخواست‌ها برای استعفای هر دوی آن‌ها شدت گرفت؛ اما هر دو مجرم، گفتند که استعفا نخواهند داد.
مخالفان انتقال پناهجویان به رواندا چه می‌گویند؟
با روی کار آمدن احزاب راست افراطی در سراسر جهان، پناهجویان و مهاجران یکی از بحث‌های مطرح آن‌ها برای جلب افکار عمومی است. معمولا بحران‌های اقتصادی توسط سیاسیون به گردن پناهجویان و مهاجران می‌افتد. این نوع سوگیری‌ها علیه مقامات سیاسی کشورهای مختلف، خصوصا در انتخابات سیاسی عریان‌تر می‌شود.
«ایوت کوپر» (Yvette Cooper) از حزب کارگر بریتانیا طرح انتقال پناهجویان را به روندا «غیرعملی»، «غیراخلاقی» و «هزینه‌بر» خوانده است.
«جیلیان تریگز» (Gillian Triggs) دستیار کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل هم در اعتراض به این طرح گفته است: «انسان‌هایی که از جنگ، منازعات و آزار و اذیت می‌گریزند، لیاقت همدردی و شفقت دارند. آن‌ها نباید مانند کالا معامله و به خارج مرزها منتقل شوند.»
«لوییس مادج» (Lewis Mudge) مدیر بخش آفریقای مرکزی دیده‌بان حقوق بشر در رابطه با وضعیت حقوق بنیادین در رواندا می‌گوید: «رواندا برخی از اساسی‌ترین حقوق بشر را رعایت نمی‌کند. پناهندگان در رواندا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و همزمان، دولت [رواندا] پناهندگان رواندایی را در خارج از مرزهای کشور، ربوده و به رواندا بازگردانده است تا با محاکمه و بدرفتاری مواجه شوند.»
در مقابل، بوریس جانسون می‌گوید که اگرچه این برنامه با چالش‌های قانونی مواجه خواهد شد؛ ولی این همکاری با رواندا، کاملا مطابق با تعهدات بین‌المللی است.
اولین قسط بریتانیا به رواندا برای جای دادن پناهجویان
قرار است دولت بریتانیا در گام نخست مبلغ ۱۲۰ میلیون پوند معادل با ۱۵۸ میلیون دلار به رواندا بپردازد.
«یولاند ماکالو» (Yolande Makolo)، سخن‌گوی دولت رواندا به «رویترز» توضیح داده است که پناهجویان به طور موقت در خواب‌گاه و مسافرخانه اسکان داده می‌شوند تا درخواست پناهندگی‌شان بررسی شود و در صورت پذیرفته شدن پناهندگی آن‌ها، در برنامه ادغام با جامعه میزبان قرار خواهند گرفت.
این طرف در رواندا هم مخالفانی وجود دارند. «ویکتور اینگابیر»، رهبر اپوزیسیون رواندا ضمن «مهمان‌نواز» خواندن این کشور تاکید کرده است که رواندا ابتدا باید مشکلات داخلی خود را سروسامان دهد.
کدام دولت‌ها پناهجویان را به کشور سوم می‌فرستند؟
شاید بتوان استرالیا را به عنوان نمونه‌ای از مجریان این سیاست مطرح کرد که روایت‌های پناهجویان و شرایط اسفناک نگهداری آن‌ها سال‌ها در سطح رسانه‌های بین‌المللی مطرح شد. بسیاری طرح‌هایی چنین را نمونه‌برداری دولت‌ها از استرالیا می‌دانند. استرالیا ضمن اسکان پناهجویان خارج از مرزهای خود، به مرور شرایط پذیرش آن‌ها را نیز سخت‌تر کرد.
سال۲۰۰۱ بود که استرالیا پناهجویان را در خارج از مرزهای خود و در کمپ‌هایی بسته یا دقیق‌تر، بازداشتگاه نگهداری کرد. جزایر نائورو و مانوس در پاپوآ گینه‌نو محل نگهداری این پناهجویان بود. هنوز تعدادی از پناهجویان در جزیره نائورو نگهداری می‌شوند. درگیری‌های مردم محلی با آن‌ها و همچنین خشونت‌های گسترده در داخل کمپ‌ها، آمار اقدام به خودکشی و البته قتل‌هایی که در کمپ‌ها اتفاق افتاد، از جمله خشونت‌هایی بود که این پناهجویان هر روز با آن زندگی می‌کردند.
اسراییل از سال ۲۰۱۵ چنین طرحی را به پیش برده است و ضمن امضای قرارداد با برخی کشورها، پناهجویان را به اسکان در آن کشورها ترغیب می‌کرد. آن‌هایی که درخواست‌شان رد شده بود یا غیرقانونی به اسراییل رسیده بودند، طبق تصمیم دولت این کشور می‌توانستند بین بازگشت به کشورشان، رفتن به زندان یا دریافت ۳۵۰۰ دلار و بلیط هواپیما به کشور سوم انتخاب کنند.
آمریکا نیز در دولت ترامپ همین طرح را اجرایی کرد. مساله‌ای که بارها اعتراض نهادهای حقوق بشری را به دنبال داشت. نخستین باری که آمریکا اقدام به این کار کرد، با کانادا قرارداد بست. اما ترامپ از قراردادهای «کشور سوم امن» به نوعی دیگر بهره برد و به عنوان نمونه دولت آمریکا ضمن امضای قرارداد با گواتمالا، هندوراس و السالوادور، صدها پناهجوی السالوادوری و هندوراسی را به گواتمالا فرستاد.
کشور دیگری که این‌چنین اقدام کرده، دانمارک است. در ماه ژوئن سال گذشته، دانمارک تصویب کرد که پناهجویان را تا زمان رسیدگی به درخواست‌شان به کشور سوم منتقل کند.
در ماه ژوئن گذشته، قانونی به تصویب رسید که به آن کشور اجازه می‌دهد تا در زمانی که پرونده‌های پناهجویان بررسی می‌شود، آن‌ها را به کشورهای ثالث خارج از اتحادیه اروپا منتقل کند. وزیر مهاجرت دانمارک سال گذشته به رواندا سفر کرد و به رسانه‌های محلی گفت که این سفر در راستای انتقال پناهجویان به این کشور بوده است.
پایان رویای آسیایی‌ها و آفریقایی‌ها در رواندا؟ داشتن سرپناه، زبان انگلیسی، بازار کار سیاه و البته جامعه پناهجویان و مهاجران حامی یکدیگر در بریتانیا و ارزش پوند، از جمله مهم‌ترین مسائل انگیزه‌بخش برای پناهجویان است که جان خود را در دست بگیرند و خشونت‌های مختلف را به جان بخرند، تا به رویای زندگی بهتر برسند.
اما حالا، با افزایش شمار پناهجویان در بریتانیا، به هم ریختگی ساز و کارهای اداری بر اثر شیوع ویروس کرونا، کمبود نیروی انسانی برای رسیدگی به پرونده‌های مهاجران، تشدید سیاست‌های دولت علیه آن‌ها و قرارداد جدید، معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار آن‌ها است. فقط پناهجویی را در نظر بگیرید که پس از عبور از مرزها و پشت‌سر گذاشتن انواع خشونت‌ها، حالا به مقصد رویایی خود رسیده است اما بنا به تصمیم دولتی ضدمهاجر سرانجامش به رواندا بینجامد.
مثل نگرانی‌هایی که «شهاب» از پناهجویان ایرانی ساکن لندن دارد. او دو سال می‌شود که از طریق کانال مانش و سوار شدن بر همین قایق‌های کوچک خطرناک، خود را به بریتانیا رسانده است: «همه‌چیز خوب است. هم زبان یاد می‌گیرم، هم کار دارم، هم توانسته‌ام بدهی‌هایم را به قاچاقچی و خانواده‌ام بپردازم و هم در خانه‌ای با یکی از دوستانم زندگی می‌کنم. اما هنوز به پرونده‌ام رسیدگی نشده است و همچنان در حالت تعلیق به سر می‌برم. هر روز هم که یک قانون جدید وضع می‌کنند. فقط بگویند که می‌توانم اینجا زندگی کنم، تعلیق تمام شود و مدرک داشته باشم، به دانشگاه می‌روم و دنیایم را برای همیشه تغییر می‌دهم. در این ۵ سال آوارگی، اندازه ۵۰ سال پیر شده‌ام.»
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر