شائبه تبانی در فوتبال ایران؛ گل‌های کثیف

وب‌سایت رسمی فدراسیون فوتبال ایران خبر داده‌اند که دفتر حراست این فدراسیون دروازه‌بان تیم فوتبال «مس نوین» کرمان و ناظر مسابقه این تیم مقابل تیم «شهید قندی» را برای ارایه توضیحات احضار کرده‌اند.

فدراسیون فوتبال در بیانیه‌اش، دلیل احضار ناظر رسمی فدراسیون و دروازه‌‌بان تیم فوتبال مس نوین را موضوعات مطرح شده و برخی تصاویر مرتبط با صحنه‌های مسابقه تیم‌های فوتبال شهید قندی یزد و مس نوین کرمان در لیگ دسته دوم باشگاه‌های کشور و شائبه عنوان کرده است.

تصاویری که با حدود دو هفته تاخیر در رسانه‌های ایران از این رقابت لیگ دو فوتبال کشور منتشر شده‌اند، شائبه‌هایی را در مورد تبانی یا «مچ‌ فیکسینگ» رقم زده‌اند.

صحنه مشکوک در لیگ دو چه‌گونه منتشر شد؟

دلیل احضار دروازه‌بان مس نوین و ناظر مسابقه از سوی فدراسیون فوتبال، به صحنه گلی مربوط می‌شود که در هفته هجدهم گروه «ب» لیگ دو ایران رقم خورد.

دقیقه ۸۸ مسابقه تیم‌های مس نوین و شهید قندی، توپی که بازیکنان شهید قندی روی دروازه این تیم سانتر کردند، با واکنش عجیب دروازه‌بان میهمان روبه‌رو شد. او به جای خروج از دروازه، کنار تیر دروازه ایستاد و بدون نشان دادن هیچ واکنشی، یک دروازه خالی را تقدیم حریف کرد.

ماجرا وقتی حساس می‌شود که بدانیم مس نوین کرمان با قرار گرفتن در رده دهم جدول، هیچ شانسی برای صعود به لیگ یک ندارد و البته خطر سقوط هم به صورت جدی تهدیدش نمی‌کند. از سویی دیگر، تیم شهید قندی یکی از مدعیان در صدر جدول است که برای بازگشت به لیگ یک مبارزه می‌کند.

این مسابقه روز شانزدهم فروردین برگزار شد اما تصاویر مربوط به این صحنه مشکوک تا دیروز (پنج‌شنبه اول اردیبهشت ۱۴۰۱) که برنامه «فوتبال یک»  تصاویر آن را پخش نکرد، بدون واکنش و در سکوت خبری ماند.

فوتبال یک تنها برنامه تخصصی تجزیه و تحلیل رقابت‌های لیگ یک فوتبال ایران است که به تهیه‌کنندگی و کارگردانی «مجتبی پوربخش» روی آنتن «شبکه ورزش» صداوسیما می‌رود.

مجتبی پوربخش هفته گذشته نیز در بخشی از این برنامه مدعی شد که پس از فاش‌گویی‌هایی در مورد فساد برخی از مدیران فوتبال ایران در سطوح لیگ یک، با شکایت آن‌ها به دادگاه رفته است.

با وجود این‌ که برنامه فوتبال یک به صورت تخصصی مسابقات لیگ یک را پوشش می‌دهد اما این صحنه را به عنوان یکی از اتفاقات مشکوک در لیگ دو ایران به نمایش درآورد. 

پس از این اتفاق، سوال اصلی این‌ گونه شکل گرفت که چرا ناظر فدراسیون فوتبال چنین صحنه‌‌ای را به عنوان نشانه‌ای از مچ فیکسینگ یا تبانی برای بررسی‌های بیشتر به کمیته‌های اخلاق و انضباطی فدراسیون فوتبال ایران گزارش نکرده است.

آیا حراست فدراسیون فوتبال صلاحیت ورود به پرونده تبانی را دارد؟ 

در چارت اداری مورد تایید فدراسیون جهانی فوتبال، کمیته‌ای یا نهادی با شرح وظایف «حراست» تعیین نشده است.

در ماده ۵۹ اساس‌نامه فدراسیون فوتبال ایران، بند دوم اشاره می‌کند: «حراست، یک سازمان اداری است که زیر نظر رییس فدراسیون فوتبال اداره می‌شود.» 

در حالی که در ماده ۶۱ همین اساس‌نامه با عنوان «ارکان قضایی»، تاکید شده است که اعضا و تصمیمات سه کمیته اخلاق، انضباطی و استیناف فدراسیون فوتبال باید به تایید اعضای هیات رئیسه فدراسیون فوتبال برسند و همین‌طور رییس و معاون این کمیته‌ها باید دارای مدرک کارشناسی یا بالاتر در رشته‌های حقوق باشند.

تعریف حراست اما متفاوت است و حتی مطابق با اساس‌نامه فدراسیون فوتبال ایران، فقط و فقط وظیفه نگهبانی از ساختمان و آن‌چه در جمهوری اسلامی «موازین اسلامی» خوانده می‌شود، دارد.

در اساس‌نامه فدراسیون جهانی فوتبال یا فدراسیون فوتبال ایران هیچ شرح وظایفی برای حراست در زمینه صدور حکم‌های قضایی برای تیم‌ها، بازیکنان، مربیان یا داوران فوتبال در نظر گرفته نشده است.براساس آن‌چه در بندهای ۶۲ و ۶۴ اساس‌نامه فدراسیون فوتبال ایران آمده، کمیته انضباطی موظف به پی‌گیری مسایل و اتفاقات رخ داده در جریان مسابقات یا ورزشگاه‌ها است و کمیته اخلاق وظیفه نظارت بر رفتارهای حرفه‌ای و آن‌چه «فیرپلی»، «بازی جوانمردانه» و «تعهد به آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به رعايت مسایل اخلاقی و فرهنگی است را دارد.طبق پیش‌بینی‌های فیفا و اساس‌نامه فدراسیون فوتبال ایران، کمیته اخلاق اولین و تنها نهادی است که باید به موضوع تبانی یا مچ فیکسینگ ورود کند. موضوع تبانی و شرط‌بندی از نشانه‌های بارز زیر پا گذاشتن بازی جوانمردانه و شکستن اصول اخلاقی در فوتبال محسوب می‌شود. با این وجود، فدراسیون فوتبال ایران تصمیم گرفته است موضوع تبانی را به حراست یا سازمان حفاظت نیروی انسانی خود واگذار کند؛ نهادی که طبق قوانین فیفا، هیچ اختیار عملی در زمینه برخورد قضایی در فوتبال ندارد. 

چرا نام شهید قندی با تبانی پیوند خورده است؟

۲۳ تیر۱۴۰۰، تیم فوتبال «سردار بوکان» در بازی تعیین‌ کننده لیگ دو فوتبال ایران با نتیجه ۱۰ بر یک مقابل تیم شهید قندی یزد شکست خورد. این نتیجه باعث شد تیم شهید قندی به لیگ یک صعود کند و تیم فوتبال سردار بوکان نیز راهی رده پایین‌تر مسابقات شود.پس از این مسابقه، «صابر میرقربانی»، سرمربی سابق سردار بوکان مدعی شد بازیکنان این تیم حتی در زمان حضور او به عنوان سرمربی و قطعی نشدن سقوط این تیم، با تیم‌های مقابل تبانی می‌کردند.پیروزی ۱۰ بر یک در بازی نهایی رقابت‌های لیگ منطقی نیست.

پس از این اتفاق، «فریبرز محمودزاده»، رییس برگزاری رقابت‌های لیگ یک در گفت‌وگو با صداوسیما از لغو تمامی مسابقات مرحله پلی‌آف و حذفی برای مشخص شدن تیم‌های صعودکننده از رده‌های پایین‌‌تر خبر داد.او گفت: «تا مشخص شدن تکلیف نتایج پرگل و مشکوک دیدارهای هفته پایانی و شائبە‌های ایجاد شده، مسابقات پلی‌آف لیگ دسته دوم فوتبال ایران برگزار نخواهند شد.»

محمود زاده هم‌چنین به صحبت‌های صابر میر قربانی، سرمربی سابق سردار بوکان اشاره کرد که گفته بود پس از شکست هفت بر صفر تیمش برابر تیم «شاهین بندر عامری»، متوجه کم‌کاری‌های هدفمند، تماس دلالان با برخی از بازیکنانش و تبانی قطعی در تیمش شده است.پس از این اتفاقات، کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال ایران شدیدترین احکام سال‌های اخیر خود را در سه بخش «باشگاه‌ها»، «بازیکنان» و «مسوولین» برای خاطیان و عاملان تبانی صادر کرد.باشگاه شهید قندی یزد به سقوط به لیگ دسته سوم و پرداخت پنج میلیارد ریال جزای نقدی محکوم شد. این باشگاه با تبانی به لیگ یک رسیده بود. حالا هم در پرونده‌ای دیگر، پایش به شائبه‌های تبانی باز شده است. 

  آیا تبانی در فوتبال ایران تازگی دارد؟

حقیقت این است که اگر برنامه فوتبال یک تصاویر مربوط به واکنش مشکوک دروازه‌بان تیم مس نوین کرمان را منتشر نمی‌کرد، هیچ واکنشی از فدراسیون فوتبال هم دیده نمی‌شد.شهریور ۱۳۹۲، «علی دایی»، سرمربی وقت تیم فوتبال «پرسپولیس» پس از دیدار تیمش مقابل «سپاهان»، در کنفرانس خبری خود گفت: «می‌دانستم داور به سمت دیگر غش می‌کند. تیمی را از دقیقه دوم به عمد ۱۰ نفره می‌کنند. آقای قهرمانی! من شماره تلفن‌ها و شماره حساب‌ها را نمی‌دانم.»«محمدرضا مولایی»، دستیار وقت علی دایی در برنامه ورزشی تلویزیونی «۹۰» گفت قهرمانی با او تماس گرفته و از دایی گله کرده زیرا او قبلاً برای «راه آهن» یک بازی را در آورده اما تیم راه‌آهن بد حساب بوده و بدهی خود را تسویه نکرده است!محسن قهرمانی پس از یک محرومیت ۱۶ ماهه، دوباره به فوتبال ایران برگشت و باز هم داوری کرد.

خبرگزاری «ایسنا» سال ۱۳۹۸ ویدیویی از تبانی در سطح فوتسال نوجوانان ایران منتشر کرد و اخطار داد که فساد به عمق فوتبال پایه ایران نفوذ کرده است. اما هیچ واکنشی از سوی فدراسیون فوتبال دیده نشد.  اردیبهشت همان سال اطلاعات سپاه آذربایجان شرقی «محسن فروزان» و همسرش را به دلیل راه‌اندازی و اداره یک سایت شرط‌‌بندی بازداشت کرد. محسن فروزان دروازه‌بان وقت تیم «تراکتور» بود که مدیران و هواداران این تیم معتقد بودند تعمدانه در شکست تیم‌شان نقش داشته است.سال ۱۴۰۰، «محمود فکری»، سرمربی وقت «نفت» مسجد سلیمان پس از دیدار تیمش مقابل «ذوب‌آهن» مدعی شد که دو بازیکن تیمش عامدانه در به ثمر رسیدن گل‌های تیم حریف نقش داشته‌اند. 

هم‌چنین در همین سال، «فراز کمالوند»، سرمربی سابق «سایپا» تهران پس از دیدار این تیم با «استقلال» در هفته بیست‌وهفتم و شکست دو بر صفر مقابل استقلال، چند بازیکن، از جمله «کوروش ملکی»، دروازه‌بان تیمش را کنار گذاشت.فراز کمالوند گفته بود که پیش از دیدار با استقلال، به دروازه‌بان تیم خود تاکید کرده بود در صورتی که داوراعلام پنالتی کرد، به سمت چپ شیرجه برود. او پس از بازی گفته بود: «نمی‌خواهم این‌جا با صراحت بگویم تبانی بود ولی وقتی مربی به شما می‌گوید تو با مسوولیت من به سمت چپ شیرجه بزن و دروازه‌بان به سمت راست می‌رود، برای من معنای خوبی ندارد.»