دولت ابراهیم رئیسی که خود را دولت حامی محرومان و مستضعفان می‌داند، در لایحه بودجه ۱۴۰۱ دست‌کم ۳۵ هزار میلیارد تومان از اعتبارات محرومیت‌زدایی را حذف کرد. دولت همچنین براساس قانون بودجه پرداخت ۹ میلیارد دلار ارز ترجیحی یا حمایتی به کالاهای اساسی را متوقف کرد که این سیاست‌ها به گسترش نارضایتی‌های عمومی در ایران دامن زده است.
حامیان این سیاست انقباضی می‌گویند، دولت با بازتوزیع مستقیم یارانه‌ها به میزان ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان به هر فرد، گران شدن کالاهای اساسی را جبران کرده است؛ ادعایی که واقعیت‌های بازار و قیمت‌های سرسام‌آور انواع کالاها در هفته گذشته آن را رد می‌کند.
حامیان دولت همچنین ادعا می‌کنند، حذف ارز ترجیحی و برخی دیگر از حمایت‌های نقدی دولت منجر به حذف رانت، قاچاق و فساد از سیستم تولید، واردات و توزیع کالا در ایران شده است؛ ادعایی از سیستمی که سال‌هاست غرق در فساد است.
گروه دیگری از حامیان دولت سیزدهم با این استدلال که یارانه و کمک‌های دولتی تنها در ایران است که پرداخت می‌شود و در سایر کشورهای جهان چنین کمک‌هایی مرسوم نیست، از کم‌رنگ‌تر شدن نقش حمایتی و رفاهی دولت حمایت می‌کنند.
در این میان نتایج بررسی‌ها و تجربیات اقتصاد ایران، هر سه استدلال حامیان حذف ارز ترجیحی را زیر سوال می‌برد، به خصوص استدلالی که ادعا دارد تنها در ایران است که دولت به مردم این‌چنین کمک نقدی و غیرنقدی ارائه می‌دهد.
اسناد پژوهشی جمهوری اسلامی چه می‌گویند؟
کندوکاوی در ده‌ها سندی که مرکز پژوهش‌های مجلس در سال‌های اخیر در رابطه با سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و دولت‌های رفاه منتشر کرده، نشان می‌دهد، بسیاری از کشورهای جهان برنامه‌های متعددی حمایتی از طبقات مختلف اقتصادی خود دارند.
در یکی از اسناد این مرکز که سال ۱۳۹۸ منتشر شده آمده است، بررسی تجربه کشورهای مختلف حاکی از آن است که پرداخت نقدی یکی از متداول‌ترین سیاست‌های حمایتی در دنیا محسوب می‌شود؛ به طوری که از ۱۲۲ برنامه حمایتی مورد استناد این مرکز ۴۹ مورد آن مربوط به پرداخت نقدی بوده است.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد، پرداخت نقدی سهم بالایی از برنامه‌های حمایتی در کشورهای اروپای شرقی، روسیه و کشورهای آسیای میانه دارد.
آن‌طور که در این تحقیق از مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است، در حال حاضر ۱۳۰ کشور با درآمد کم و متوسط، دست‌کم یک برنامه پرداخت نقدی بدون شرط برای حمایت از افراد نیازمند دارند.
این برنامه‌ها به ویژه در آفریقا رو به افزایش است؛ به طوری که در حال حاضر ۴۰ کشور از ۴۸ کشور در جنوب صحرای آفریقا یک برنامه پرداخت نقدی بدون شرط دارند که تعداد این پرداخت‌ها در مقایسه با ۱۲ سال پیش دو برابر شده است.
این گزارش اضافه می‌کند، طی سال‌های اخیر، کشورهای در حال توسعه نیز به تدریج به برنامه‌های پرداخت نقدی در مقیاس بزرگ گرایش پیدا کرده‌اند و تا سال ۲۰۱۱ بین ۷۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر از این نوع پرداخت بهره‌مند شده‌اند.
پرداخت‌های نقدی در ابتدا از کشورهای با درآمد متوسط آغاز شد، اما در ادامه کشورهای کم‌درآمد نیز به توسعه و بسط این روش حمایتی روی آورده‌اند.
یکی از دلایل توجه به این نوع از سیاست‌های حمایتی آن است که در شرایط ناامنی غذایی مزمن، برنامه‌های پرداخت نهادینه شده در مقایسه با کمک‌های غذایی فوری سالیانه موثرتر و کارآتر است.
همچنین شواهد قانع‌کننده زیادی مبنی بر تاثیر مثبت این نوع پرداخت‌ها بر کاهش نابرابری، فقر مزمن و به ویژه فقر بین نسلی وجود دارد، موضوعی که در ایران از سوی برخی نهاد‌ها هم‌چون «کمیته امداد» و «سازمان بهزیستی» و برخی دیگر از خیریه‌ها دنبال می‌شود.
بنگلادش، شیلی و مکزیک از جمله کشورهای شاخص در این زمینه هستند که تاکنون برنامه‌هایی قابل توجه در حمایت نقدی یا شبه‌نقدی از فقرای جامعه خود داشته‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش دیگری که شهریورماه ۱۴۰۰ منتشر کرده است، به بررسی سیاست حمایت شبه‌نقدی برخی دیگر از کشور‌ها پرداخته است.
در این گزارش هم آمده، در اغلب کشورهای جهان دست‌کم یک نوع از یارانه‌های دولتی به مردم ارائه می‌شود. به عنوان مثال کمک‌های ذیل حمایت اجتماعی یا به صورت کالا هستند یا پول نقد که به منظور هدفی خاص به فرد پرداخت می‌شود.
در کشورهای اروپایی هم بخش بسیاری از مخارج حمایت اجتماعی از بودجه عمومی دولت تامین می‌شود که جدول زیر بخشی از این کمک‌ها را نشان می‌دهد.
آمریکا یکی از مهم‌ترین کشور‌هایی است که در این گزارش سیاست‌های حمایتی آن مورد توجه قرار گرفته است.
این گزارش می‌گوید، حدود ۵۶ درصد از بودجه دولت آمریکا به طور کلی صرف پرداخت‌های حمایتی مختلف می‌شود که بخش قابل توجهی از آن (۲۳ درصد از کل) صرف تامین اجتماعی می‌شود.
مصارف تامین اجتماعی نیز با استفاده از پرداخت‌های مستقیم مردم تامین مالی می‌شود، به بیان دیگر مالیات‌هایی وجود دارد که فقط برای تامین این مخارج هزینه می‌شود و در عمل می‌توان گفت مانند ایران تامین اجتماعی اجباری وجود دارد.
پرداخت‌های مرتبط با سلامت نیز ۲۵ درصد از کل بودجه آمریکا را در بر می‌گیرد که قسمت بزرگی از این بخش به صورت یارانه شبه‌نقد پرداخت می‌شود.
هشت درصد از کل بودجه هم به چند برنامه کوچک‌تر اختصاص یافته است؛ از جمله کمک موقت به خانوارهای نیازمند.
این گزارش اضافه کرده است، با توجه به نظام فدرال و غیرمتمرکز حکومت آمریکا، برنامه‌های حمایتی بسیار متنوعی در این کشور وجود دارد.
معیشت
یارانه‌های مربوط به هزینه تغذیه، نگهداری از کودک و اشتغال خانوارها در آمریکا در قالب چند برنامه اصلی ارائه می‌شود.
مسکن
این یارانه به دو صورت اجرا می‌شود؛ نخست ساخت منازل مسکونی توسط دولت و اجاره دادن به فقرا که به «پروژه مسکن‌سازی» مشهور است و دومی ارائه کالابرگ که فرد با ارائه آن به صاحب‌خانه طرف قرارداد دولت می‌تواند با نرخ اجاره پایین‌تر در خانه اقامت یابد.
سلامت
یارانه حوزه سلامت هم در قالب چندی برنامه ارائه می‌شود. «حامی سلامت» که معطوف به سلامت سالمندان و افراد ناتوان است. «سلامت‌یار» که به سلامت افراد کم‌درآمد پرداخت می‌شود. برنامه بیمه سلامت کودکان و یارانه‌ای بازاری که ذیل قانون سلامت ارزان تعریف می‌شود.
آموزش
بخش کوچکی (دو درصد) از بودجه دولت فدرال به آموزش اختصاص دارد. در مقابل، طبق جدول ۵.۳ درصد از کل مخارج عمومی آمریکا هم صرف آموزش می‌شود. علت این اختلاف این است که بخش عمده هزینه آموزش توسط دولت ایالتی و دولت محلی تامین می‌شود.
در واقع در آمریکا تعداد زیادی مدرسه عمومی وجود دارد که تحصیل در آن‌ها برای دانش‌آموزان رایگان است. در مجموع ۹۰ درصد از دانش‌آموزان در مدارس عمومی تحصیل می‌کنند.
برنامه‌های یارانه نقدی
درآمد محافظتی مکمل: اعطای یارانه نقدی به سالمندان و معلولان. هدف از این برنامه پر کردن خلاء به جا مانده از برنامه‌های مشابه دیگر (تامین اجتماعی و بیمه معلولیت) است.
اعتبار مالیاتی بر درآمد محقق شده: این برنامه، در عمل به شرط اشتغال به افراد کم‌درآمد مبلغی می‌پردازد. این برنامه در سال ۱۹۷۶ شروع شد و امروزه ۶۸ میلیارد دلار در سال بودجه دارد.
کمک موقت به خانوارهای نیازمند (TANF)
مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از گزارش خود در معرفی این برنامه نوشته که این برنامه در نتیجه اصلاحات نظام یارانه در سال ۱۹۹۸ به وجود آمد. هدف از این اصلاحات افزایش تمایل افراد به کار و رفع مشکل بی‌‌انگیزگی دریافت‌کنندگان یارانه نسبت به کار کردن بود.
به نوشته این مرکز همان‌طور که از نام این برنامه مشخص است، این یارانه به صورت موقت به افراد اعطا می‌شود و هدف از اعطای آن ایجاد یک تور حفاظتی موقت برای افرادی است که قادر به کار هستند و به دلایلی به صورت موقت بیکار شده‌اند.
به همین دلیل است که مزایای برنامه سقف زمانی دارد، تا افرادی که توان کار دارند در این بازه به کار بازگردند و به دریافت یارانه عادت نکنند.
این برنامه در واقع چارچوبی کلی از سوی دولت فدرال به دولت‌های ایالتی است، دولت ایالتی در نحوه مصرف بودجه این برنامه درون این چارچوب مختار هستند. به همین دلیل مزایای این برنامه در ایالت‌های مختلف بسیار متفاوت است. در واقع با توجه به اهداف وسیعی که برای این برنامه تعریف شده است، در ایالت‌های مختلف به مصارف مختلفی می‌رسد.
کمک غذایی مکمل (SNAP)
زمانی که در آمریکا از کالابرگ غذا صحبت می‌شود، به طور عام منظور این برنامه است. این برنامه در گذشته با توزیع کالابرگ، به تغذیه سالم در خانواده‌های نیازمند کمک می‌کرد، اما امروزه کارت اعتباری جای کالابرگ را گرفته است.
این برنامه در سال ۲۰۱۸ بیش از ۴۸ میلیون مشترک داشت. بودجه این برنامه نیز در سال ۲۰۱۹ حدود ۶۸ میلیارد دلار بود که معادل ۱.۶ از کل بودجه کشور است.
حدود هشت درصد از این مبلغ صرف هزینه‌های اجرایی از جمله بررسی مشمولان، آموزش و استخدام کادر و آموزش نکات غذایی به مشمولان می‌شود.
هزینه‌های این برنامه از بودجه دولت فدرال تامین می‌شود و ایالات تنها در پرداخت هزینه‌های اجرایی سهیم هستند. دوسوم از خانوارهای تحت پوشش این برنامه دارای کودک هستند و یک‌سوم نیز افراد سالمند یا معلول دارند.
برنامه‌های غذایی دیگر
آمریکا چند برنامه کوچک دیگر نیز یارانه تغذیه را به صورت شبه‌نقدی ارائه می‌دهد. یکی از این برنامه‌ها مخصوص تغذیه مکمل برای زنان، نوزادان و کودکان است که در واقع اعطای یارانه برای بهبود سلامت جنین و نوزاد است.
مادران باردار و کودکان زیر پنج سال به شرطی که در حال دریافت یارانه نقدی باشند یا مشترک برنامه «سلامت‌یار» باشند، می‌توانند از این برنامه استفاده کنند.
در سال ۲۰۱۴ این برنامه هشت میلیون نفر را تحت پوشش داشت. برنامه‌های مختلف صبحانه و ناهار مدرسه نیز از این جنس هستند.
در این برنامه‌ها به کودکان مدرسه‌ای غذای ارزان یا رایگان داده می‌شود تا بتوانند تغذیه مناسب، مطابق با استانداردهای ارزش غذایی ملی داشته باشند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر