یکی از دانشجویان دانشگاه پلیتکنیک تهران، به‌تازگی تصویری را از بنر انتخابات انجمن اسلامی دانشجویان در این دانشگاه منتشر کرده که خبرساز شده است. در این بنر که قرار بوده است در آن کاندیداهای انتخابات انجمن اسلامی معرفی شوند، پسرهای دانشجو با عکس و نام دختران کاندیدای انتخابات بدون عکس، منتشر شده است. حذف تصویر این زنان جوان که قرار است، مواضع سیاسی زنان هم‌دانشگاهی خود را نیز نمایندگی کنند، در چند روز اخیر، واکنش‌های زیادی را به دنبال داشته است.
البته در طی دو ماه گذشته، این اولین بار نیست که نام امیرکبیر بر سر زبان‌ها افتاده است. اوایل اردیبهشت‌ماه نیز سایت «دیدبان ایران» از حضور گشت‌های ارشاد موتوری در دانشگاه پلیتکنیک و برخورد با دانشجویان و به خصوص دانشجویان دختر بر سر لباسی که می‌پوشند، خبر داده بود.
حذف تصویر دختران دانشجو به چه معناست؟ و چرا دانشگاه «صنعتی امیرکبیر» یا «پلیتکنیک» که زمانی برای تشکل‌های دانشجویی سکولار و آزادی‌خواه خود مشهور بود، حالا به این‌روز افتاده است؟
***
ماجرای حذف عکس دختران دانشجو از بنر انتخاباتی انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر چیست؟
روز یک‌شنبه، اول خردادماه، کاربری بهنام «بهنام حسینی» که در بخش معرفی خود در توییتر نوشته، دانشجو عمران دانشگاه امیرکبیر است، عکسی را که خود از بنر تبلیغاتی انتخابات انجمن این دانشگاه از حیاط دانشگاه گرفته بود، منتشر کرد. در این تصویر، از ۱۷ کاندیدای معرفی شده، ۹ نفر بدون عکس بودند و اسامی آنها نشان می‌دهد که همگی زن هستند. بهنام حسینی با انتشار این تصویر در صفحه توییتر خود نوشته است: «این‌ها در چه قرنی زندگی می‌کنند که از چسباندنِ عکسِ ۳در۴ دختران عار دارند؟ به‌چه ننگی رسیده‌ایم که تشکل‌های دانشجویی در اختیار این جماعته!»
در طول دو روز، این توییت بیش از ششصد بار بازنشر و نزدیک به ده‌هزار بار هم مورد پسند قرار گرفت. بسیاری از کاربران در پاسخ به این مطلب، واکنش نشان داده‌اند. در حالی‌که برخی این اقدام را با اقدامات طالبان یکسان خوانده و به اجبار مجریان زن تلویزیون افغانستان برای پوشاندن صورت آنها اشاره کرده‌اند، برخی دیگر گفته‌اند که این دختران دانشجو خودشان هم با این رویکرد مشکلی ندارند و به‌همین خاطر هم توانسته‌اند از بررسی صلاحیت‌های مختلف عبور کرده و بخشی از این انتخابات باشند.
هم‌زمان هم، عده‌ای دیگر به وابستگی این تشکل به بسیج دانشجویی اشاره کرده‌اند. اشاره این گروه به مجموعه اقداماتی است که در سال‌های گذشته از سوی نیروهای امنیتی برای تضعیف جنبش دانشجویی ایران صورت گرفته است. این اقدامات در اوایل دهه ۸۰، با تشکیل نهادی موازی دفتر تحکیم وحدت، یا اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌های ایران که بعدا به «طیف شیراز» شناخته می‌شد و به سازمان بسیج دانشجویی و «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، نزدیک بود، شروع شد و تا به امروز نیز ادامه داشته است.
در واقع، حضور و فعالیت دانشجویانی در انجمن‌های اسلامی که با تفکر سنتی اصلاح‌طلبی زاویه داشتند و به دنبال حکومتی سکولار و دموکراتیک و نتیجتا مدیریتی دموکراتیک برای دانشگاه‌ها بودند، انجمن اسلامی دیگر کارکرد ایدئولوژیک خود را برای نظام از دست داد. به‌همین دلیل نیز، مقامات امنیتی، حراست دانشگاه‌ها و دانشجویان نزدیک به بسیج با بستن دفاتر انجمن‌هایی که دانشجویان سکولار در آن فعال بودند و برگزاری انتخابات بسته، درون شوراهایی عمومی که همگی توسط حراست تایید صلاحیت می‌شدند، این تشکل دانشجویی را مصادره کردند.
در واقع، با این اقدامات، فقط از انجمن‌های اسلامی نامی باقی ماند و همان پوسته خالی نیز توسط نیروهای نزدیک به بسیج دانشجویی تصاحب شد و از همین رو نیز بسیاری، انجمن‌های اسلامی کنونی دانشگاه‌ها را همان بسیج دانشجویی می‌خوانند.
چطور انجمن پلیتکنیک آن که زمانی پیشروترین تشکل بود، حالا تصاویر دختران را حذف می‌کند؟
«محمد»، دانشجوی دانشگاه پلیتکنیک و فعال دانشجویی در این دانشگاه در پاسخ به این سوال این‌که چطور انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر به چنین وضعی دچار شده که از برگزاری تجمعات دموکراسی‌خواهانه و ضدحکومتی به حذف تصویر دختران دانشجو رسیده، به ایران‌وایر می‌گوید: «انجمن اسلامی امیرکبیر، الان فرقی با بسیج ندارد. کلا این روند در همه دانشگاه‌های ایران که برای حکومت مهم هستند، اتفاق افتاده و فقط تعداد محدودی از انجمن‌های اسلامی که سروصدایی نداشته و ندارند هنوز در دست اصلاح‌طلبان، آن‌هم اگر بتوان آنها را اصلاح‌طلب خواند، باقی مانده‌اند.»
این فعال دانشجویی با اشاره به تخریب دفتر انجمن اسلامی دانشگاه پلیتکنیک در سال ۱۳۸۵ به ایران‌وایر می‌گوید: «سال ۸۵ بعد از یک سری بازداشت و احضار اعضای انجمن، دفتر انجمن پلیتکنیک را با بولدوزر تخریب کردند، مجوز را هم دادند به بسیج. از ۱۶ سال پیش، اسم انجمن اسلامی در اختیار نیروهای نزدیک به بسیج است. ما در دانشگاه هنوز این گروه را انجمن جعلی یا انجمن بسیجی می‌خوانیم.»
اشاره این دانشجوی جوان به غیرقانونی اعلام شدن و تخریب دفتر انجمن دانشگاه امیرکبیر، در پی اعتراض دانشجویان این دانشگاه به حضور «محمود احمدی‌نژاد»، رییس‌جمهور وقت و بیرون انداختن او از دانشگاه است. وب‌سایت «دانشجونیوز»، نزدیک به اعضای انجمن این دانشگاه، در همان زمان تصاویری را از این تخریب منتشر کرده بود که هنوز هم در دسترس هستند.
بنا به گفته محمد، پس از مصادره نام انجمن، در دوره ریاست‌جمهوری «حسن روحانی»، ریاست دانشگاه امیرکبیر مجوز تاسیس ۳ انجمن دیگر را به دانشجویانی که خواهان فعالیت سیاسی بودند ولی با خط و ربط بسیج فاصله داشتند، داده است.
البته، این روند، مختص پلی تکنیک نیست و در سایر دانشگاه‌های ایران هم تکرار شده است. در واقع، به باور محمد، وزارت علوم دولت حسن روحانی، به‌جای تلاش برای بازپس‌گیری انجمن‌های اسلامی که برای بیش از ۲۵ سال، محل گردهم‌آمدن دانشجویان از هر طیفی، اعم از سکولار، لیبرال و چپ تا اصلاح‌طلب بودند، مجوز صدور انجمن‌های جدیدی را داد تا نیروهای امنیتی و بسیج دانشجویی را راضی نگه دارد.
این فعال دانشجویی، در ادامه با تاکید بر این‌که اعضای سه انجمن دیگر هم سعی کرده‌اند تا نام انجمن را به طور غیررسمی برای طیف فکری خود حفظ کنند، می‌گوید: «اسم رسمی برای همان انجمن جعلی است، ولی تقریبا همه دانشجوها آنها را انجمن جعلی می‌خوانند و انجمن ترقی‌خواه را انجمن. این بنر تبلیغاتی هم مربوط به همان انجمن بسیجی‌ها است، نه انجمن اسلامی که شما سراغ داشتید.»
چرا حذف تصویر دختران دانشجو، زن‌ستیزانه است؟
«مهدیه گلرو»، فعال سیاسی ساکن سوئد و از اعضای سابق انجمن اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، در تحلیل چرایی این موضوع به ایران‌وایر می‌گوید: «حذف‌کردن تصویر دختران دانشجویی که می‌خواهند در انتخابات انجمن اسلامی شرکت کنند در ادامه حذف عکس دختربچه‌ها از کتاب‌های درسی و حذف عکس زنان متوفی از اعلامیه‌های ترحیم است. این چهره‌نداشتن و نادیده‌گرفتن زنان، از روی جلد کتاب‌های دوره ابتدایی شروع می‌شود و بعد در دانشگاه هم، با روش‌های مختلف ادامه پیدا می‌کند.»
او توضیح می‌دهد: «جمهوری اسلامی از طریق محدود کردن رشته‌های دانشگاهی که دختران در آنها پذیرش می‌شوند، از راه بومی‌گزینی و سهمیه جنسیتی و حالا هم با پاک‌کردن صورت آنها از یک بنر تبلیغاتی، می خواهد حضور زنان در عرصه دانشگاه را کمرنگ نشان دهد.»
اشاره مهدیه گلرو به طرحی است که در مجلس هفتم شورای اسلامی به تصویب رسید و به مرور ظرفیت ورود زنان به دانشگاه‌ها را محدودتر کرد. در این قانون، سازمان سنجش آموزش کشور که متولی برگزاری آزمون ورود به دانشگاه در ایران است، با هدف «حفظ قداست خانواده» و «ایجاد تناسب بین راهیابی دختران و پسران به دانشگاه» ورود زنان به دانشگاه‌ها را به شدت محدود کرد. فقط از سال ۹۱ تا ۹۳، هشت هزار و ۶۰۰ ظرفیت برای تحصیل زنان در دانشگاه‌های ایران حذف شد و در عوض، داوطلبان مرد را جایگزین آنها کردند.
این کنشگر سیاسی همچنین با تاکید بر این‌که «بی‌چهره کردن زنان، تا زمان مرگ آنها هم ادامه پیدا می‌کند»، می‌گوید: «این ناشی از یک نگاه کلی به زنان است که می‌خواهد آنها دیده نشوند.»
گلرو همچنین به مردسالاری اسلامی در طبقه حاکم ایران نیز اشاره کرده و می‌گوید: «جمهوری اسلامی نمی‌خواهد زنان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی حاضر باشند. از یک طرف هم نمی‌خواهد بار آن را به گردن بگیرد و طوری نشان می‌دهد که خود زنان تمایل به مشارکت ندارند.»
او توضیح می‌دهد: «در دوره اخیر انتخابات مجلس، جمهوری اسلامی تعداد زنانی که کاندیدا شده‌اند را اعلام کرده و عنوان کرده که فقط حدود ده درصد از زنان کاندیدا شده‌اند. این یعنی، زنان حذف می‌شوند، اجازه ندارند حتی روی جلد کتاب‌های درسی یا بیلبوردهای تبلیغاتی باشند. اجازه ندارند که دیده شوند، بعد در نهایت همان ساختاری که آنها را قبلا همه‌جا حذف کرده، باز طلبکار است و بار و گناه این نادیده گرفته شدن را می‌اندازد گردن زنان که خودشان نخواسته‌اند شرکت کنند.»
مهدیه گلرو با تاکید بر این‌که حذف زنان در هر عرصه‌ای که باشد مهم است، می‌گوید: «چه حذف زنان از بیلبورد انتخاباتی انجمن اسلامی پلیتکنیک باشد و چه سنگ قبر یا کتاب درسی دوره ابتدایی، مهم است. چون همه این‌ها در یک چارچوب در خدمت نظام مردسالاری مذهبی در ایران است که به دنبال حذف زنان از عرصه‌های عمومی و اجتماعی و سیاسی و تصاحب بدن و فکر آن‌هاست.»
آیا حذف عکس دختران دانشجو، دستور از بالاست؟
در حالی‌که برخی از کاربران توییتر پای پست بهنام حسینی، مدعی شده‌اند که این سلیقه‌ای رفتار کردن انجمن اسلامی پلیتکنیک است و ربطی به شرایط رایج در دانشگاه‌های ایران ندارد، برخی دیگر به رفتارهای خشن ماموران حراست با دختران دانشجو اشاره کرده و آن را ادامه همان سخت‌گیری‌ها بر سر حجاب و شکل لباس‌پوشیدن دانسته‌اند.
اما مهدیه گلرو معتقد است که درست است که خود شخص «علی خامنه‌ای» دستور حذف عکس دختران از بیلبورد انتخاباتی را نداده، ولی سیاست‌ها و نگاه کلی که او و سایر نزدیکانش در قدرت اعمال کرده‌اند، چنین وضعی را به بار آورده است.
گلرو توضیح می‌دهد: «در سیستم‌های توتالیتر و دیکتاتوری، بسیاری از افرادی که بخشی از ماموریت را در ساختار هرمی و دستور از بالا برعهده دارند، آن‌کاری را می‌کنند که فکر می‌کنند، راس هرم می‌پسندد.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی آن‌کسی که در راس قدرت است، نادیده گرفتن زنان را اصل بداند و بعد در قوانین کشور، مثل قوانین مدنی و اساسی و حتی قوانین جزیی‌تر، مثل حمایت از خانواده یا چندهمسری، زنان نادیده گرفته شوند، این موضوع در جزییات هم تعمیم پیدا می‌کند. بنابراین، درست است که شاید دستور به طور مستقیم و از بالا برای چاپ این بیلبورد به این شکل صادر نشده باشد، ولی آن نگاه کلی به زنان در مدرسه، دانشگاه و در نهایت در حراست دانشگاه که مثلا در این زمینه تصمیم گرفته، تجسم پیدا کرده است.»
این عضو «همبستگی جمهوری‌خواهان ایران»، در پایان نیز می‌گوید: «راس نظام و دستگاه امنیتی، نگاه کلی را تعیین می‌کند و کمیته انضباطی و حراست دانشگاه بازوی آنها هستند. اگر در ایران، زنان اجازه حضور در عرصه‌های عمومی و اجتماعی را داشتند و محدود نمی‌شدند، امکان نداشت کسی در دانشگاه دست به چنین کاری بزند. این‌که در فلان مدرسه چادر سر کردن اجباری شده یا دختران دانشجو نباید لاک داشته باشند را که بیت رهبری دستور نمی‌دهد، ولی چون نگاه کلی این است که زن باید بی‌چهره باشد و بدن و فکر او تصاحب شود، نتیجه این می‌شود که مدیر یک مدرسه می‌گوید، دختربچه‌ها باید چادر سر کنند و از طرف دیگر، رییس یک دانشگاه به شکل سلیقه‌ای می‌گوید، زنان نباید واحدهای ارائه شده در ساعاتی از روز که هوا تاریک شده را بگیرند. این‌ها همه در ادامه آن نگاه سیستماتیک ضدزنی است که در جامعه ایران غالب است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر