آیا ایران تنها کشور دنیاست که جایزه جوانی جمعیت را دریافت کرده؟

«فاطمه محمدبیگی»، نماینده قزوین و رییس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی روز ۶خرداد۱۴۰۱ در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین مدعی شد: «ایران تنها کشوری است که جایزه جوانی جمعیت را دریافت کرده است». او در این گفت‌وگو اظهار داشت: «بیشترین سقوط شیب جمعیتی در دنیا متعلق به ایران است».

ایران چه زمانی جایزه جوانی جمعیت را دریافت کرد؟ آیا این جایزه تنها به ایران تعلق گرفته است؟ آیا بیشترین سقوط شیب جمعیتی در دنیا متعلق به ایران است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

جایزه جوانی جمعیت چیست؟

چیزی به نام جایزه جوانی جمعیت در دنیا وجود ندارد، بلکه نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد در اجرای مصوبات این نهاد بین‌المللی، از کشورهای عضو حمایت مالی، آموزشی و تکنیکی به عمل می‌آورند. یکی از اهداف سال ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد کنترل جمعیت و ارتقای سلامت و دانش زنان در حوزه روابط جنسی، باروری و … است.

دسترسی زنان به آموزش جنسی به عنوان یکی از پارامترهای مهم حقوق بشر، سلامت، رفاه و استقلال زنان سال‌هاست که مورد توجه سازمان ملل متحد قرار دارد و تاکنون میثاق نامه‌ها و پروتکل‌هایی نیز در این خصوص به تصویب رسانده، از جمله:

کنوانسیون حقوق کودک ۱۹۸۹کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان ۱۹۷۹میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۶۶کنوانسیون حقوق زنان دارای معلولیت ۲۰۰۷  

سازمان ملل متحد در مجمع عمومی سال ۲۰۱۶ نیز مجدد تاکید کرد که کودکان و زنان حق جست‌وجو،‌ دریافت و انتشار اطلاعات و ایده‌های تنظیم خانواده را دارا هستند و دولت‌ها مکلف‌اند، تعهدات حقوق بشری را انجام دهند، تا مطمئن شوند که اطلاعات سلامت جنسی و باروری در دسترس، قابل قبول و از نظر پزشکی دقیق است.

علاوه بر این سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۹ صندوقی به نام صندوق بین‌المللی جمعیت تاسیس کرده که هدف آن رفع نیاز مالی کشورهای عضو در اجرای برنامه تنظیم خانواده و به صفر رساندن مرگ‌های قابل پیشگیری مادران و خشونت جنسی است و هر ساله، وجوهی به کشورهای عضو نیازمند، پرداخت می‌کند.

آیا ایران تنها کشور دریافت‌کننده جایزه جوانی جمعیت است؟

خیر؛ ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان تاکنون از کمک‌های مالی نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد برای اجرای برنامه تنظیم خانواده بهره‌مند شده است. ایران در سال ۱۹۹۳ مبلغ ۱۴۱ میلیون دلار کمک مالی از بانک جهانی برای اجرای برنامه تنظیم خانواده دریافت کرد. نگاهی به گزارش سالانه بانک جهانی نشان می‌دهد که در همان سال علاوه بر ایران، کشورهای گینه، بروندایی، گینه بیسائو، اکوادور، گواتمالا، نیکاراگوئه و یمن نیز هر کدام مبالغی از بانک جهانی تحت عنوان کنترل جمعیت، اقدامات اجتماعی، سرمایه‌گذاری اجتماعی و سلامت خانواده دریافت کرده‌اند که در جدول زیر مبلغ دریافتی هر کدام مشخص است: 

 

در همین گزارش آمده که بانک جهانی از سال ۱۹۷۰ حمایت مالی از کشورهای عضو برای کنترل جمعیت را آغاز کرده و هر ساله مبلغی به کشورهایی که اجرای برنامه تنظیم خانواده و سلامت زنان را در دستور کار قرار داده‌اند، تحت عنوان تنظیم خانواده، سلامت زنان، اقدامات اجتماعی یا سرمایه‌گذاری اجتماعی پرداخت می‌کند.

نگاهی به وب‌سایت صندوق جمعیت سازمان ملل متحد نیز نشان می‌دهد که هر کشور تاکنون چه کمک‌هایی از این صندوق برای اجرای تنظیم خانواده دریافت کرده است. صندوق جمعیت سازمان ملل متحد تنها در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰۰ میلیون دلار به کشورهای عضو کمک مالی پرداخت کرده که در اینفوگرافی زیر سرفصل عناوینی که بابت آن هزینه شده آمده است:

در این لینک نیز اطلاعاتی از کمک‌های مالی صندوق بین‌المللی جمعیت به ایران درج شده که نشان می‌دهد طی ۱۵ سال گذشته بالغ بر ۲۷ میلیون دلار به ایران پرداخت کرده، که البته همه این وجوه برای هزینه‌کرد، در حوزه تنظیم خانواده و سلامت مادران نیست، بلکه بخشی از آن برای مبارزه با گسترش بیماری ایدز و تلاش برای برابری جنسیتی به ایران پرداخت شده است.

آیا رکورد تندترین شیب کاهش نرخ باروری به ایران تعلق دارد؟

خیر؛ ایران هم یکی از کشورهایی است که نرخ باروری در آن کاهش قابل توجهی داشته است. همان طور که در بالا آمد، کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری یکی از اهداف سال ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد است و بیش از نیم قرن است که سازمان ملل می‌کوشد، کشورهای عضو را به این مهم متعهد سازد. در نتیجه این تلاش‌ها نرخ باروری در همه جای دنیا تقریبا کاهش پیدا کرده و جز برخی کشورهای آفریقایی که هنوز نرخ باروری بالای ۳-۴ درصد را ثبت می‌کنند، در سایر کشورهای دنیا نرخ باروری به زیر ۳ درصد و در کشورهای توسعه‌یافته به زیر ۲ درصد تنزل یافته است. نمودار زیر روند کاهش نرخ باروری در دنیا را نشان می‌دهد:

برآوردهای سازمان ملل نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۵۰ ایران نه در میان کشورهایی است که بیشترین رشد جمعیت را داشته و نه در میان کشورهایی است که بیشترین کاهش جمعیت را تجربه خواهد کرد:

شبکه جهانی بی‌بی‌سی نیز در گزارشی از ژاپن، ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، تایلند، کره جنوبی به عنوان کشورهایی یاد کرده که تا سال ۲۱۰۰ بیشترین کاهش جمعیت را تجربه خواهند کرد.

بررسی میزان کاهش نرخ باروری در میان کشورهای دنیا نشان می‌دهد که در طول سه دهه گذشته، علاوه بر ایران، کشورهای عمان، عربستان، یمن و امارات نیز با روند شدید کاهش نرخ باروری مواجه بوده‌اند. 

مقایسه نمودار نرخ باروری در ایران با ۴ کشور همسایه نشان می‌دهد که کاهش نرخ باروری مساله‌ای مختص ایران نیست، بلکه یک مساله جهانی است و میزان کاهش آن نیز در هر منطقه از جهان نزدیک به هم است:

نگاهی به نرخ باروری در قاره آسیا نیز نشان می‌دهد که ایران در میانه‌های جدول قرار دارد، ما نه در ردیف کشورهای آسیایی با نرخ باروری بالا قرار داریم و نه کشوری با نرخ باروری پایین شناخته می‌شویم:

 لیست کامل کشورهای دنیا و میزان نرخ باروری آن در گذشته،‌ حال و آینده را در این لینک می‌توانید مشاهده کنید.

جمع‌بندی

فاطمه محمدبیگی، نماینده قزوین و رییس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی مدعی است: «ایران تنها کشوری است که جایزه جوانی جمعیت را دریافت کرده است». او همچنین ادعا کرده: «بیشترین سقوط شیب جمعیتی در دنیا متعلق به ایران است». بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد که این ادعاها نسبتی با واقعیت ندارد. 

اعطای تسهیلات و کمک‌های مالی به کشورهای عضو، توسط نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد، برای اجرای برنامه تنظیم خانواده، به عنوانی یکی از اهداف تعیین شده سازمان ملل، برای ۲۰۳۰ محدود به ایران نبوده و بسیاری از کشورهای دنیا در طول سال‌های گذشته از این کمک‌ها برخوردار بوده است. در نتیجه، نرخ باروری به طور میانگین در کل دنیا با کاهش قابل توجهی روبه‌رو بوده است.

ایران در سال ۱۹۹۳ بالغ بر ۱۴۱ میلیون دلار از بانک جهانی بابت اجرای برنامه تنظیم خانواده،‌ کمک مالی دریافت کرده، درست در همین سال بانک جهانی به چند کشور دیگر نیز کمک مالی پرداخت کرده است.

بنابراین کمک مالی به کشورها با هدف کنترل جمعیت بخشی از برنامه سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته همچون صندوق بین‌المللی جمعیت است که هر ساله کمک‌هایی به کشورهای عضو اعطا می‌کنند. این صندوق در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰۰ میلیون دلار به کشورهای عضو از جمله ایران کمک مالی کرده است.

نرخ باروری نه تنها در ایران بلکه در ۴ کشور همسایه یعنی عمان، عربستان، امارات و یمن نیز کاهش چشمگیر داشته و در حال حاضر نرخ باروری در کشور امارات پایین‌تر از ایران است. ایران در میان جدول کشورهای آسیایی با بیشترین نرخ باروری قرار دارد. 

بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای فاطمه محمدبیگی، رییس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه «ایران تنها کشوری است که جایزه جوانی جمعیت را در دنیا دریافت کرده»، نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد.

دروغ پینوکیو: اظهارنظری است که عدم صحت آن قبلا ثابت شده یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا را کلیک کنید.