آن‌چه از بازی‌های دوستانه ایران نمی‌دانیم؛ دلالی، شرط‌بندی و درآمدهای محیطی

برنامه‌های آماده‌سازی تیم ملی فوتبال ایران، به بدترین شکل ممکن پیش می‌رود.

بازی دوستانه‌ای که قرار بود، سپتامبر سال جاری میلادی به میزبانی قطر برگزار شود، با اصرار «دراگان اسکوچیچ»، سرمربی تیم ملی ایران و تشویق وزارت خارجه جمهوری اسلامی، زمان و مکانش تغییر کرد و به ماه ژوئن در ونکوور منتقل شد؛ اعتراض خانواده‌های قربانیان هواپیمایی اوکراینی این بازی را لغو کرد.

سه دیدار ایران مقابل برزیل، پاراگوئه و ژاپن به دلیل این‌که اسپانسر برگزارکننده مسابقات شرکت الکل‌سازی «کیرین» بود، منتفی شد.

دیدار با اروگوئه تا آستانه توافق نهایی پیش رفت، اما فدراسیون فوتبال اعلام کرد سرمربی تیم ملی میلی به برگزاری این مسابقه نداشت و با برگزاری این دیدار مخالفت کرد. مشابه همین اتفاق در مورد بازی با آفریقای جنوبی هم افتاد.

برخی از رسانه‌های ایران، نقش دلالان و واسطه‌ها در برگزار شدن یا برگزار نشدن بازی‌های دوستانه، را مهم‌ترین مانع در مسیر تیم ملی ایران می‌دانند. در این گزارش می‌پرسیم برگزاری یک بازی دوستانه چه سودی برای دلالان فوتبال دارد و آن‌ها چگونه در مسیر برگزار شدن یک مسابقه سنگ‌اندازی می‌کنند؟

***

درآمدهای یک بازی دوستانه از کجا تامین می‌شود؟

تصور کنید که امروز قرار است دیدار دوستانه‌ای بین تیم‌های ملی ایران و یک تیم در سطح خودش در رنکینگ جهانی فیفا برگزار شود.

تیم ملی ایران در رده بیست و یکم رنکینگ جهانی است و به صورت نمونه، برای دیدار با تیم‌های ملی سنگال، مراکش، پرو یا لهستان که در نزدیکی رده تیم ملی ایران قرار گرفته‌اند، نیازی به پرداخت مالی ارقام نجومی و از پیش تعیین شده وجود ندارد. برای مثال، دیدار دوستانه با تیم‌های ملی انگلیس، برزیل یا ایتالیا که در رده‌های بالای رنکینگ فیفا قرار گرفته‌اند، مستلزم تامین هزینه‌هایی بین یک تا دو میلیون دلار برای آغاز مذاکرات است.

پس ایران برای دیدار با حریفانی در سطح جهانی خودش، مذاکره را براساس «درآمدهای بازی» پیش می‌برد. مانند فدراسیون فوتبال کانادا که برای دیدار با تیم ملی ایران، تمامی هزینه‌های رفت و برگشت کاروان تیم ملی را پذیرفت و در نهایت رقمی نزدیک به ۲۰۰ هزار دلار از این دیدار برای تیم ملی ایران به عنوان درآمد حاصل می‌شد. در عوض ایران، سهمی از درآمدهای مسابقه نداشت.

اما یک دیدار دوستانه، چه درآمدهایی دارد؟ جواب این سوال در سه عبارت است؛ «حق پخش تلویزیونی»، «آگهی‌های محیطی» و «بلیت ‌فروشی»

شرکت‌های کارگزاران فیفا یا دلالانی که در زمینه برگزاری رقابت‌های دوستانه و تدارکاتی برای تیم‌های ملی فعالیت می‌کنند، روی همین سه منبع درآمدی هر مسابقه، دست می‌گذارند. به عبارتی، آن‌ها به صورت پیمانکار وارد مذاکره با دو فدراسیون می‌شوند، تمامی درآمدها را به صورت کنترات برمی‌دارند و سهم هر فدراسیون را پیش و پس از برگزاری مسابقه به حساب آن‌ها واریز می‌کنند.  

درآمد دلال‌ها از بازی دوستانه چگونه از سهم تیم ملی بیشتر می‌شود؟

شرکت کارگزار، در زمان مذاکرات خود با فدراسیون‌های ذی‌نفع در برگزاری دیدار دوستانه، مبلغی را به عنوان هزینه‌های رفت، برگشت، اسکان و درآمد حداقلی از برگزاری مسابقه تعیین می‌کند. سپس، تمامی درآمدهای احتمالی مسابقه را به دست می‌آورد. یعنی تابلوهای تبلیغاتی دور زمین به صورت مستقیم با نظر کارگزار بازی تعیین می‌شوند، حق پخش تلویزیونی به بالاترین پیشنهاد از شبکه‌های تلویزیونی واگذار می‌شود و تمامی سهم بلیت‌فروشی نیز در اختیار این شرکت واسطه قرار خواهد گرفت. چه یک بلیت به فروش برسد، چه تمام ورزشگاه میزبان پر شود.

به صورت مثال، یک شرکت یا فردی واسطه، تعیین می‌کند که تیم‌های ملی ایران و الجزایر در قطر دیدار کنند. یک میلیون دلار برای هزینه‌های هر دو تیم کنار می‌گذارد و تمامی درآمد بازی را که قطعا نزدیک به یک و نیم برابر این رقم خواهد بود، برداشت می‌کند.

اما درآمد شرکت‌های کارگزار یا دلال‌ها، گاهی از خود فدراسیون‌ها و تیم‌های ملی، بالاتر می‌رود.

معادله در این مواقع ساده است؛ اگر سویی از یک دیدار دوستانه، تیمی غیرهمسطح نسبت به تیم مذاکره‌کننده باشد، قاعدتا سهم چشمگیری برای برگزاری دیدار دوستانه دریافت نخواهد کرد.

شرکت کارگزار هزینه‌های رفت، برگشت و اسکان تیم مقابل را پرداخت می‌کند و بالاترین سهم را از برگزاری بازی دوستانه کسب می‌کند.

چرا مربیان تیم ملی متهم به همکاری با دلالان می‌شوند؟

دیدارهای دوستانه، باید به تایید کادر فنی و شخص سرمربی تیم ملی برسد. در صورتی که کادر فنی تشخیص دهد، برگزاری یک مسابقه دوستانه یا برگزاری یک اردوی تدارکاتی، به سود تیم ملی نخواهد بود، این دیدار لغو خواهد شد.

اگر سرمربی تیم ملی فوتبال یک کشور، مخالف دیدار با بهترین تیم‌های رنکینگ فیفا باشد هم فدراسیون فوتبال آن کشور، بنا به ملاحظاتی مانند اختیارات تامه فنی سرمربی، قید برگزاری آن دیدار دوستانه را خواهد زد.

این‌ دایره اختیارات باعث می‌شود که شرکت‌های کارگزار یا دلال‌ها و واسطه‌ها، بیش از آن‌که سعی کنند با فدراسیون‌های فوتبال کشورها رابطه‌ای عمیق برقرار کنند، به دنبال ایجاد رابطه‌هایی با مربیان تیم‌های ملی باشند. این روابط، گاهی می‌تواند تامین مالی مربیان ملی، از کنار برگزاری یک دیدار دوستانه را هم به دنبال داشته باشد.

 

نقش بنگاه‌های شرط‌بندی در بازی‌های دوستانه چیست؟

برخلاف تصور، بازی‌های دوستانه بیش از مسابقات رسمی و سطح بالای فوتبال برای بنگاه‌های شرط‌بندی سودآور است. دلالان در برخی از مسابقات فوتبال با بنگاه‌های شرط‌بندی، وارد تعاملاتی خاص می‌شوند.

برای درک این موضوع می‌توان کتاب خاطرات «ویلسون راج پرومال» سنگاپوری به نام «پادشاه کلونگ‌ها» را خواند؛ مردی که یکه‌تاز تغییر نتایج در فوتبال جهان است.

او کتاب خاطراتش را این گونه آغاز کرده است: «من یک ایجنت بازی‌های فیفا نیستم، من فقط واسطه هستم؛ کسی که به پشت خیال مردم پای می‌گذارد.»

او خودش با ذکر نام و مدرک، ادعا و ثابت کرده که فقط در ۸۰ بازی ملی (تا پایان سال ۲۰۱۴) دست برده و نتایج مسابقات را از پیش تعیین کرده است.

یکی از این مسابقات که  ویلسون راج پرومال به آن اشاره کرده، دیدار دوستانه ایران و بحرین در سال ۲۰۰۹ میلادی بود. او نوشته است: «من داور بازی را تعیین کرده بودم.»

او در بخشی از این کتاب نوشته که وقتی داور در دقایق تلف شده و بعد از وقت‌های قانونی، یک پنالتی گرفت، به حدی شاد و خوشحال شده که ۱۰ هزار دلار به داور بازی انعام داده است.

مهم‌ترین اتفاقی که طی سال‌های اخیر بین دلالان برگزاری بازی‌های ایران و سایت‌های شرط‌بندی فارسی‌زبان صورت گرفته، یک هماهنگی برای شکل بازی تیم ملی ایران بوده است. به صورت نمونه، در بازی‌هایی که حریف ایران از تیم‌های سطح پایین انتخاب می‌شد، در نیمه نخست تیم ملی ایران با بازی تهاجمی، دروازه حریفش را باز می‌کرد. سایت‌های شرط‌بندی، نرخ گل‌های زده ایران در نیمه دوم را بالا می‌بردند و هواداران را تهییج به شرط‌بندی روی نیمه دوم می‌کردند. در نیمه دوم اما تیم، عقب می‌کشید و تغییری در نتیجه بازی رخ نمی‌داد. در نتیجه، سایت‌های قمار، برنده بازی دوستانه می‌شدند.

وب‌سایت ۹۰ فروردین سال ۱۳۹۷ در گزارشی نوشت: «رییس فدراسیون فوتبال سیرالئون خبرساز شد. ادعای اخیر او درباره تبانی پیرامون بازی دوستانه ایران و سیرالئون، یک بار دیگر جوهانسن را به صفحه اول خبرگزاری‌ها آورد.»

خانم «ایشا جوهانسن»، رییس وقت فدراسیون سیرالئون ادعا کرده بود، بدون هماهنگی با او، تیمی متشکل از بازیکنان جوان به ایران اعزام شده‌اند. او از اتهامات تبانی و شرط‌بندی برای این مسابقه استفاده کرده بود.

آیا برنامه تیم ملی ایران را دلال‌ها می‌نویسند؟

نمی‌توان با صراحت اعلام کرد که هر سرمربی ملی، به دلیل ارتباط با واسطه‌ها و کارگزاران، یک بازی دوستانه را لغو می‌کند یا خواهان برگزاری قطعی یک دیدار دیگر می‌شود؛ قطعا جنبه‌های فنی یک مسابقه هم برای برگزاری سرمربیان ملی اهمیت دارد.

با این حال در ایران، دست‌هایی برای برگزار شدن یا نشدن مسابقات در کار است. خبرگزاری تسنیم در گزارشی که ششم اردیبهشت ماه منتشر کرد، به صورت مستقیم و غیرمستقیم به برخی از مدیران رسانه و دلالانی اشاره داشت که تلاش می‌کنند، بازی‌های دوستانه تیم ملی ایران را مهندسی کنند.

همچنین در گزارش دیگری که ۲۶ اردیبهشت ماه تسنیم منتشر کرد، به نقش یک واسطه کامرونی و واسطه‌های ایرانی‌اش در برهم خوردن بازی‌های دوستانه تیم ملی ایران اشاره شده بود.

لغو مکرر دیدارهای دوستانه تیم ملی و نامشخص ماندن برنامه‌ اردوهای آماده‌سازی تیم ملی، ابهامات در مورد ضعف مدیریتی فدراسیون فوتبال و دست داشتن دلالان در برنامه‌ریزی برای تیم ملی را افزایش داده است.