۱۶ خرداد بود که خبرگزاری «آناتولی» ترکیه خبر از برگزاری آزمون تحصیلی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در ایران برای دریافت بورس و ادامه تحصیل در ترکیه داد. پس از آن، رسانه‌های داخل ایران به این مساله پرداختند و موضوع تا نامه‌نگاری مقامات جمهوری اسلامی به سفارت ترکیه رسید.
مقامات جمهوری اسلامی این اقدام را وابسته به موسسات ترک و «غیرقانونی» خواندند و دانش‌آموزان را «مال‌باخته» توصیف کردند؛ غافل از آن که ادامه تحصیل دانش‌آموزان در ترکیه مجانی و البته فقط برای اهل سنت خواهد بود. حقیقت این آزمون، موسسه برگزار کننده و مدارس ترکیه که دانش‌آموزان در آن ادامه تحصیل خواهند کرد، چیست؟ مدارسی مذهبی که تاکنون گزارش‌هایی از قوانین سخت‌گیرانه آن و خودکشی دانش‌آموزانش منتشر شده‌اند.
***
واکنش مسوولان جمهوری اسلامی درباره برگزاری آزمون بورس تحصیلی در ترکیه چه بود؟
طبق گزارش خبرگزاری «آناتولی»، اغلب دانش‌آموزان شرکت کننده در این آزمون تحت چارچوب «بورسیه‌های بین‌المللی دانش‌آموزی»، از مناطق محروم و دور افتاده ایران اقدام کرده‌اند. نام مدرسه‌ای که پذیرفته‌شدگان به تحصیل در آن‌ها خواهند پرداخت، «امام خطیب» است و موسسه برگزارکننده نیز «یونس امره» عنوان شده است.
به گفته یکی از مدیران دبیرستانی دخترانه که در برگزاری آزمون شرکت داشته است، در حال حاضر ۱۰۸ دانش‌آموز از ۶۰ کشور در این مدرسه تحصیل می‌کنند که ابتدا برای آن‌ها کلاس آموزش زبان ترکی دایر میشود.
در واقع، همان‌طور که خبرگزاری «تسنیم»، نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داده بود، دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل در مدرسه امام خطیب ترکیه از طریق موسسه یونس امره، با کمک «بنیاد معارف» ترکیه اقدام کرده‌اند. این موسسه ارگانی مذهبی فرهنگی در همکاری با سفارت‌های ترکیه در کشورهای مختلف است.
اما انگار مقامات جمهوری اسلامی از انجام این آزمون بی‌خبر بوده‌اند. «مهدی فیاضی»، ریيس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از ایران در واکنش به این خبر در شبکه «افق» که نزدیک به سپاه پاسداران است، در این‌باره اظهار بی‌خبری کرده و گفته است که از هزینه این مدارس خبری ندارد اما در نهایت دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان «مال‌باخته» خواهند شد. طبق اظهارات او، برگزاری این آزمون توسط موسسه یونس امره، وابسته به سفارت ترکیه، «غیرقانونی» و «غیر مجوز دار» بوده است.
این مقام مسوول نیز می‌گوید که شرکت‌کنندگان از مناطق دوردست و برخی هم از نقاط مرزی تا تهران آمده‌اند و اطلاع‌رسانی به آن‌ها از طریق شبکه انسانی انجام شده است.
جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به سفارت ترکیه، خواستار توقف چنین فعالیت‌هایی شده است.
درباره هزینه و جزییات جذب دانش‌آموز برای بورسیه در ترکیه چه می‌دانیم؟
اگرچه ریيس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از ایران از هزینه و جزییات این آزمون ابراز بی‌اطلاعی کرده است اما با مراجعه به سایت سازمان آموزش و پرورش ترکیه می‌توان به جزییاتی درباره چگونگی برگزاری این آزمون و هزینه آن دست پیدا کرد.
طبق اطلاعات مندرج در این بخش، ۸۰ درصد سوالات در آزمون مدرسه امام خطیب به دروس عمومی برمی‌گردند و ۲۰ درصد سوالات مذهبی هستند. خورد و خوراک، مخارج تحصیل و اقامت دانش‌آموزان در خوابگاه‌های این مدارس برعهده ارگان آموزش و پرورش ترکیه است و سازمان دیانت این کشور نیز هزینه رفت‌وآمد دانش‌آموزان و فعالیت‌های فرهنگی و سلامت و درمان آن‌ها را عهده‌دار است.
این آزمون در سطح دانش‌آموزان، نخستین بار است که در ایران خبررسانی و برگزار میشود.
بورس تحصیلی در ترکیه زیر نظر کدام موسسات است؟
طبق تحقیقات «ایران‌وایر» و گفت‌وگو با چند روزنامه‌نگار ترک و کنش‌گر در ترکیه، قصد اصلی از اعطای چنین بورسیه‌هایی به دانش‌آموزان و دانشجویان در مدارس امام خطیب، جذب نیروهای سنی‌مذهب تحت آموزش‌های مذهبی و قوانین سخت‌گیرانه است. اگرچه موسسه یونس امره که نهاد برگزار کننده این آزمون است، سال‌ها است در ایران فعالیت دارد و بیشتر نهادی فرهنگی به شمار می‌آید اما آموزش زبان ترکی، موسیقی، تئاتر، سفرهای تفریحی و امثال آن از جمله فعالیت‌های دیگر این نهاد به شمار می‌روند.
این نهاد، وابسته به دولت ترکیه و بازوی آن در بیرون از مرزهای این کشور است و آزمون‌های پذیرش دانشجویان در ایران برای تحصیل در دانشگاه‌های ترکیه از طریق این موسسه برگزار میشود.
اما مدارس امام خطیب شرایط متفاوتی دارند. این مجموعه مدارس در سطوح مختلف تنها به جذب نیروهای غیر ترک مشغول نیست بلکه از شهرهای مختلف ترکیه دانش‌آموزان و دانشجویانی را که از طبقه محروم به حساب می‌آیند، به شکل رایگان یا با هزینه اندک می‌پذیرد. در این مدارس در کنار دروس عمومی که در مدارس غیرمذهبی تدریس می‌شوند، تمرکز بر آموزه‌های دینی اهل سنت به دانش‌آموزان است. قوانین سخت‌گیرانه مذهبی و برگزاری جلسات و کلاس‌های مذهبی در مطالعه کتب اهل سنت در ساعت‌های خارج از زمان کلاس درس، بیان‌گر واقعیتی دیگر است؛ آموزش ایدئولوژیک و نیروسازی.
به گفته منبع «ایران‌وایر»، هزینه اداره مدارس امام خطیب توسط جماعتهای ترکیه تامین میشود. جماعت‌ها و طریقت‌ها، گروه‌های اجتماعی مذهبی اسلامی هستند که در کنار احزاب سیاسی، فعالیت‌های مختلفی دارند؛ از اقدامات فرهنگی و آموزشی و اقتصادی تا همراهی احزاب سیاسی با نفوذ در میان اقشار مردم. هر جماعت امامی دارد و پایگاهی مشخص در میان جامعه که به تبلیغ و عضوگیری ایدئولوژیک مشغول هستند.
منبع «ایران‌وایر» می‌گوید کمک‌های مردمی به شکل مستقیم به مدرسه داده نمی‌شوند ولی به عنوان مثال، مدرسه توسط جماعتی مشخص حمایت میشود که آن‌ها از طرق مختلف، از جمله امام‌زاده‌های زیرمجموعه خود، کمک مردمی دریافت می‌کنند.
این جماعت‌ها اما به شکل غیررسمی از سوی دولت ترکیه نیز تامین مالی می‌شوند: «مثلا سازمان آموزش و پرورش بخشی از بودجه خود را به سازمان معارف و اوقاف اختصاص می‌دهد که آن‌ها از پروژه‌های این جماعت‌ها حمایت می‌کنند. دیگر وزارت‌خانه‌ها هم چنین ردیف بودجه‌ای دارند. این جماعت‌ها و طریقت‌ها به شکل مذهبی و عنکبوتی [شبکه‌ای] دارای درآمد و فعالیت هستند.»
به گفته منبع «ایران‌وایر»، موسسه یونس امره بیشتر فرهنگی است اما کاملا مذهبی و سنی‌پرور فعالیت می‌کند.
این روزنامه‌نگار که به دلایل امنیتی حاکم بر ترکیه خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: «دولت رجب‌طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه از سال ۲۰۱۵ و پس از کودتای ۱۶ جولای نیروهای بسیاری را از دانشگاه‌ها و ادارات اخراج کرد. از همان زمان به جای آن‌ها، جماعت‌ها و طریقت‌ها قدرت گرفتند و در سال‌های اخیر دولت روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده است. بخشی از آن‌ها مسلح و نیروهای چماق به دست دولت هستند. همین الان محله‌هایی هستند که زیر نظر جماعتهای مختلف اداره می‌شوند. هرکدام از این جماعت مرجع تقلیدی دارند که به او امام می‌گویند. اگرچه آن‌ها در کابینه‌های قدرت دولت نقش رسمی ندارند اما به شکل غیررسمی در وزارت معارف ارتباطاتی دارند. دولت آن‌ها را برای اهداف سیاسی خود توسعه و پرورش می‌دهد.»
طبق اظهارات این منبع، دولت ترکیه از مهاجران و پناه‌جویان اهل سوریه و افغانستان نیز برای نیروسازی در این جماعت‌ها استفاده می‌کند؛ یعنی از موقعیت ضعیف آن‌ها در جامعه، فقر و نداشتن حق کار برای کسب درآمد بهره می‌برد تا این نیروسازی انجام شود.
گفته میشود مرکز آن‌ها «نوشهیر» است و حتی در صدد تغییر بافت جمعیتی هستند: «این مدارس تحت عنوان مدارسی ساخته شدند که شهروند علوی‌مذهب را سنی کنند؛ یعنی پرورش سنی در مناطق علوی‌نشین. برای همین در مناطق سنی ایران برای جذب نیرو تلاش می‌کنند.»
خوابگاه‌های مدارس زیر نظر جماعت‌ها؛ از تنبیه‌های بهشتی تا خودکشی
شرایط خوابگاه‌های زیر نظر مدارس تحت حمایت جماعتهای ترکیه مثل امام خطیب به قدری به خشونت آمیخته‌اند که در رسانه‌های ترک و افکار عمومی هم بازتاب دارند.
یکی از روزنامه‌نگاران ترک برای «ایران‌وایر» توضیح داد: «خوابگاه خصوصی در ترکیه گران‌قیمت است. دانش‌آموزان و دانشجویان به خاطر هزینه‌های کم خوابگاه‌های زیر نظر جماعت، در آن‌جا ساکن می‌شوند. اما قوانین سخت‌گیرانه‌ای دارد که چند سال است از آن خبر خودکشی منتشر میشود.»
به گفته یکی از منابع «ایران‌وایر»، قوانین خشونت‌آمیزی علیه دانش‌آموزان و دانشجویان در خوابگاه‌های تحت نظر جماعت‌ها جریان دارند؛ به عنوان نمونه، پسرها حق پوشیدن شلوار جین و تی‌شرت‌های طرح‌دار ندارند و دخترها باید مانتوهای بلند بپوشند و موهای‌شان همیشه بسته باشد. هر شب قبل از اذان شب همگی باید در خوابگاه و مراسم تسبیح حاضر باشند. مراسم تسبیح یعنی قرآن‌خوانی و مطالعه کتاب‌های مذهبی اهل سنت.
تنبیه در این خوابگاه‌ها به گفته مسوولان جماعت، مجازاتی بهشتی توصیف میشود که در قبال عدم رعایت قوانین خوابگاه به دانش‌آموزان تحمیل میشود: «در رسانه‌ها هم آمده بود که دانش‌آموزی به خاطر عدم توجه به دستور مسوولش، سه روز در انباری زندانی بود. اگر ارتباط بین دختر و پسر در سطح دانشگاه حتی وجود داشته باشد، آن‌ها چند روز اجازه ورود به دانشگاه نخواهند داشت. در نمونه‌ای دیگر، پسربچه‌ای ۱۴ ساله به خاطر عدم کنترل ادرارش مورد تنبیه فیزیکی قرار گرفت. استفاده از لپ‌تاپ و تلفن در سطح راهنمایی و دبیرستان ممنوع است و طی شرایطی خاص برای دانشجویان اجازه داده میشود. حتی بین مردم شنیده شده است که دانش‌آموزان خشونت‌های جنسی را هم متحمل می‌شوند.»
طبق اظهارات منابع «ایران‌وایر»، جماعت‌ها به شکل سیستماتیک در جذب نیرو فعال هستند و در کنار خوابگاه‌ها، امتیازاتی را هم برای ورود به دانشگاه‌ها دارند. عمده جامعه هدف جماعت‌ها برای جذب نیرو، خانواده‌هایی در شهرها و روستاهای محروم هستند که از لحاظ مالی شرایط نامساعدی دارند. در عین‌حال، دانشجویان وظیفه جذب نیروهای دیگر را هم دارند: «مثلا با تو دوست می‌شوند و تو را به تسبیحات و خوابگاه‌ها دعوت می‌کنند؛ یعنی وظیفه عضوگیری برای دانشجویان تعریف شده است.»
استقبال دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان از آزمون مدرسه امام خطیب
خبرگزاری آناتولی در خبری که از برگزاری آزمون منتشر کرده، یکی از خانواده‌های شرکت‌کننده را از اهالی استان سیستان و بلوچستان معرفی کرده است. در سایت‌های دیگر هم عنوان «خانواده‌ای دیگر» مطرح شده است که آن‌ها هم از اهالی همین استان هستند.
وقتی سیاست جذب نیرو توسط جماعتهای مختلف مذهبی ترکیه با هدف نیروسازی مطرح باشد، احتمالا همان‌گونه که منابع «ایران‌وایر» تاکید دارند و در صحبت‌های رییس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از ایران وجود داشت، جامعه هدف این جماعت، اقشار محروم سنی‌مذهب هستند.
با نگاهی گذرا به آمار و شرایط تحصیلی دانش‌آموزان در سیستان و بلوچستان، به راحتی می‌توان دلیل این استقبال را فهمید. سال‌ها است که دانش‌آموزان در این استان از تحصیل باز می‌مانند و فقر، بی‌کاری و محرومیت خلاصه‌ای از زندگی هزاران ایرانی اهل همین استان است.
سال گذشته بود که رسانه‌های ایران خبر دادند بیش از ۶۱ هزار دانش‌آموز در سیستان و بلوچستان از تحصیل بازمانده‌اند یا ترک تحصیل کرده‌اند. سال ۱۳۹۹ وزارت آموزش و پرورش این آمار را ۲۱۰ هزار دانش‌آموز برآورد کرده بود؛ یعنی دانش‌آموزان این خطه ۳۰ درصد از کل بازماندگان از تحصیل ایران را تشکیل می‌دهند. آذر سال پیش نیز «ناصر کاشانی»، نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفته بود که ۱۵۶ هزار دختر در این استان از تحصیل بازمانده‌اند.
در کنار محرومیت و بازماندن از تحصیل، ممنوعیت تحصیل مذهبی غیر از ایدئولوژی شیعه در سیستم آموزش و پرورش جمهوری اسلامی را هم می‌توان به انگیزه این افراد برای استقبال از مدارسی مثل امام خطیب افزود.
اگرچه منابع «ایران‌وایر» جذب دانش‌آموزان سنی‌مذهب را توسط ترکیه مقابل جذب شیعیان این کشور توسط حوزه‌های علمیه قم توسط جمهوری اسلامی قرار داده و به نوعی لشکرسازی شیعه و سنی تحلیل کرده‌اند اما آیا کسانی که دانش‌آموزان را به این آزمون دعوت می‌کنند، از شرایط تحصیلی، قوانین جاری بر مدارس این جماعت و اهداف سیاسی آن برای ترکیه هم اطلاع‌رسانی کرده‌اند؟ در این میان، کودکان هستند و طبقه محرومان که زندگی بهتر و آینده‌ای امن از آن‌ها طعمه‌هایی سیاسی و مذهبی ساخته است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر
خسته نشدی انقدر چرت و پرت گفتی دوست عزیز؟ کدوم خشونت فیزیکی؟ ما یه عمر اونجا درس خوندیم اسکل