مذاکره کنندگان اتمی ایران بر خلاف قانون به مجلس گزارش نمی‌دهند

به گفته «فریدون عباسی دوانی» نماینده مجلس شورای اسلامی، مذاکره کنندگان اتمی جمهوری اسلامی هیچ گزارشی از محتوای مذاکرات غیرمستقیم خود با امریکا به مجلس نمی‌دهند. موضوع چیست؟ آیا مذاکرات از نمایندگان مخفی نگه داشته می‌شوند؟

***

فریدون عباسی درباره مذاکرات اتمی چه گفته است؟

«فریدون عباسی دوانی»، نماینده مجلس شورای اسلامی و رییس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران اولین نماینده دوره یازدهم مجلس است که خبر داده قوه مقننه از محتوای مذاکرات اتمی در دولت «ابراهیم رئیسی» اطلاع ندارد: «ما نیز به عنوان نماینده مجلس، دسترسی به متن مذاکرات نداریم. بنده تقاضا می‌کنم که متن مذاکرات در اختیار ما قرار گیرد. بنده به دیدگاه‌های آقای باقری کنی آشنا هستم و علاقه دارم بدانم که آقای باقری در مذاکرات چه می‌گوید و طرف مقابل نیز چه پاسخی می‌دهد. متن مکتوب باید در اختیار ما باشد تا بتوانیم بخوانیم و تجزیه و تحلیل کنیم… تاکنون متن مکتوبی در اختیار ما قرار نگرفته است تا ببینیم اگر دو ساعت مذاکرات صورت گرفته، نتیجه آن چه بوده است.»

بر اساس اظهارات فریدون عباسی دوانی، مشخص شده است که مذاکره کنندگان مجلس را در جریان جزییات مذاکرات قرار نمی‌دهند و حضور گاه و بی‌گاه «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه و «علی باقری کنی» معاون وی و مذاکره کننده ارشد اتمی در «کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی» مجلس نتوانسته است نمایندگان را از آن‌چه در مذاکرات می‌گذرد، آگاه کند.

دولت چه انگیزه‌ای از بی‌اطلاع نگه داشتن مجلس دارد؟

از زمان شروع مذاکرات احیای «برجام» در فروردین ۱۴۰۰ که با دستور آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، ماموران دولتی ایران از تماس مستقیم با مذاکره کنندگان ایالات متحده منع شدند، نحوه اطلاع رسانی از این مذاکرات در مقایسه با دوره مذاکرات اتمی با گروه ۱+۵ بسیار محدود و بدون جزییات بوده است. با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، همان میزان اطلاع‌رسانی هم کمتر شد به نحوی که در دوره‌ای طولانی، «میخائیل اولیانف»، سفیر روسیه در وین که در مذاکرات حضور داشت، درباره کلیات مذاکرات توضیح می‌داد.

مذاکرات احیای برجام برخلاف این که نماینده وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از سوی تهران در آن شرکت دارد، عملا از سوی دبیرخانه شورای عالی امنیت با محوریت دریابان «علی شمخانی» انجام می‌شود. 

احتمال دارد که مذاکره کنندگان ایران به دلیل ضعفی که در انجام مذاکرات دارند، علاقه‌ای به این نداشته باشند که نزد افکار عمومی درباره آن توضیحات غیرقانع کننده‌ای به شهروندان بدهند و مسبب ناکامی در احیای برجام تلقی شوند. 

هم‌زمان، علی باقری کنی که از مخالفان سرسخت برجام بوده، اینک در جایگاهی منصوب شده است که این توافق را نجات دهد. محتمل است که او نخواهد در برابر جناح مورد حمایت خود، شخصی معرفی شود که با وجود مخالفت با توافق هسته‌ای برجام، با نجات آن مجددا برنامه اتمی جمهوری اسلامی را وارد محدودیت کرده است.

مجلس شورای اسلامی هم که در یک دهه اخیر گام به گام نقش و کارکرد آن با دخالت‌های رهبر جمهوری اسلامی محدود و در نهایت بسیار کم اثر شده است، از سوی مذاکره کنندگان جدی نمی‌گرفته نمی‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای هم البته اصراری برای وارد مجلس به بحث پرمناقشه و جدل برجام نشان نداده است. اما با این وجود، بی‌اطلاع نگه داشتن نمایندگان از مذاکرات، تخلف است.

چرا بی‌اطلاع نگه داشتن نمایندگان غیرقانونی است؟

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران موظف است که مطابق «قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام»، هر سه ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد. اما مجلس هم موظف است سالی دو بار، یعنی هر شش ماه یک بار گزارش اجرای برجام را به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارایه کند که با این اقدام، موضوع در اختیار افکار عمومی هم قرار می‌گیرد. 

با این که جمهوری اسلامی ایران بخش‌های گسترده‌ای از برجام را اجرا نمی‌کند اما هنوز رسما در این توافق حضور دارد و موظف است درباره آن و مذاکراتی که برای نجات آن با دولت‌های خارجی انجام می‌دهد، مجلس را در فواصل زمانی تعیین شده آگاه کند.

از زمان آغاز ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی، گزارشی از وزارت امور خارجه منتشر نشده است که اجرای برجام را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اطلاع داده باشد.

آیا مذاکرات نجات برجام باید برای دسترسی در آینده مکتوب شوند؟

متن مذاکرات نجات برجام هنوز محرمانه است و به جز کلیاتی که گاه به رسانه‌ها درز می‌کند، به طور رسمی درباره آن اطلاع‌رسانی نمی‌شود. اما وظیفه مذاکره کنندگان است که تمام سوابق مذاکرات، پیام‌های رد و بدل شده و اقدامات صورت گرفته را برای دوره بعد از خود و در نهایت اطلاع افکار عمومی در آینده حفظ و مکتوب کنند ولی این اتفاق در دوره‌ای هشت ساله رخ نداده است.

 به نوشته کتاب «راز سر به مهر» که توسط گروه مذاکره کننده اتمی ایران در دوره برجام در شش جلد در ایران منتشر شد، هیات جمهوری اسلامی ایران در زمانی که «سعید جلیلی» مسوول مذاکرات بود، هیچ سند مکتوبی از مذاکرات نه در شورای عالی امنیت ملی و نه در وزارت امور خارجه تهیه نکرده بودند که گروه جدید از سوابق موضوع و جزییات آن مطلع شود.

با توجه به این که علی باقری کنی، مذاکره کننده اتمی فعلی جمهوری اسلامی و از اقوام آیت‌الله خامنه‌ای، معاون سعید جلیلی و از اعضای مهم هیات ایران در آن دوره بوده است، این احتمال منتفی نیست که بار دیگر سند و مدرکی از مذاکرات نجات برجام که در حال حاضر بی نتیجه هم بوده است، از خود به جای نگذارد.