در روزهای اخیر تصاویری از مرمت ویران‌گر گنبد مسجد شاه یا مسجد جامع عباسی در میدان نقش جهان اصفهان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در این تصاویر استاد «رسام» با دست کشیدن بر روی کاشی‌ها و نقوش تخریب شده روی بدنه گنبد مسجد می‌گوید: «به جای رنگ فیروزه‌ای، رنگ سبز را استفاده کرده‌اند و با برس سیمی روی کاشی‌ها کشیده‌اند و آنها را از بین برده‌اند.» در همین تکه فیلم مرمت‌کار دیگری نیز به فرورفتگی‌های روی گنبد اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه از شابلون مناسب استفاده نکرده‌اند و گنبد دچار اعوجاج و فرورفتگی شده است.» همچنین نقوش کشیده شده بر روی کاشی‌های جدید و طرز قرار گرفتن آنها نامنظم است طوری که اسلیمی‌های روی گنبد شکل اصلی و انسجام خود را از دست داده‌اند.» غیر از این فیلم یک عکس نیز از گنبد مسجد شاه منتشر شده که تفاوت فاحش میان بخش مرمت شده و بخش اصلی بنا که هنوز کمی از کاشی‌های اصلی بر روی آن قرار دارند، قابل تشخیص است.
دیدن این تکه فیلم، داغ دل مردم ایران و دوستداران میراث فرهنگی کشور را تازه کرد تا اعتراض خود را در شبکه‌های اجتماعی نسبت به تخریب بناهایی که بخشی از هویت ایران را تشکیل می‌دهد، اعلام کنند. مسجد شاه اصفهان یا مسجد عباسی بخشی از مجموعه میدان نقش جهان در اصفهان است که در سال ۱۶۰۲ به دست «محمدرضا اصفهانی» ساخته شد و شاهکار معماری دوران صفویه است. این بنا به ثبت سازمان جهانی یونسکو رسیده است.
***
آسیب به مسجد شاه‌عباسی سالهاست که ادامه دارد
نزدیک به دو سال پیش، در دی ماه ۱۳۹۸ نیز خبر اعوجاج و دورنگ شدن کاشی‌های گنبد مسجد شاه عباسی یا همان مسجد شاه اصفهان در رسانه‌ها منتشر شد و اعتراضات بسیاری را به همراه داشت. اما در تصاویر منتشر شده در آن زمان تنها دو ترک از ۱۶ ترک روی گنبد آسیب دیده بود و حالا به گفته فعالان میراث فرهنگی بخش زیادی از گنبد تخریب شده و شکل و ظاهر خود را از دست داده است. هوشنگ رسام، از استادان شناخته‌شده کاشی‌کاری در اصفهان به روزنامه همشهری گفته است که متاسفانه تمام کاشی‌های گنبد را عوض کرده‌اند و حتی معلوم نیست تکلیف کاشی‌های قدیمی چه شده است؟! رسام همچنین گفته است: «نه پیمانکار و نه فردی که با او برای نوسازی گنبد مسجد امام اصفهان قرارداد بسته شده از مسئولان میراث فرهنگی استان اصفهان نیستند.» بخش زیادی از مسئولیت مرمت ناشیانه و تخریب گنبد مسجد شاه بر عهده کسی است که مرمت مجموعه نقش جهان را به او سپرده‌اند. فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش‌جهان اصفهان که مسئول مستقیم پروژه نوسازی گنبد مسجد امام اصفهان است از این تخریب به جای مرمت دفاع کرده و به روزنامه همشهری گفته: «کاشی‌های مسجد شاه قبلا به طور کامل عوض شده بود، بنابراین کاشی‌ها قدیمی نبود.» او همچنین درباره اعوجاج و فرورفتگی‌های روی گنبد نیز گفته: «زیرساخت گنبد هم درست نبود و سطح گنبد ول شده بود. در نهایت کاشی‌ها کاملا نو شده‌اند و گنبد مسجد امام اصفهان مجدد کاشی‌کاری شده است.» او همچنین بودجه‌ای که از سال ۹۰ تا به حال برای بازسازی این بنا اختصاص داده شده را ۶ میلیارد تومان عنوان کرده و گفته:« انتقاد منتقدان به مرمت مسجد شاه عباسی بی‌ربط است.» در حالی که هیچ یک از مسئولان این پروژه و همچنین مسئولان میراث فرهنگی اصفهان این تخریب را گردن نمی‌گیرند، «سید مهدی موسوی موحد»، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی وگردشگری استان اصفهان نیز در گفتوگو با پایگاه خبری رکنا با بیان اینکه اشکالی که در انتهای ترک ۱۵ و ۱۶به وجود آمده، قابل رفع است، گفت: «ممکن است از ترفندهای فتوشاپ نیز در عکس ها استفاده شده باشد و اگر ایراداتی وجود داشته باشد باید برطرف شود، چراکه هنوز کار تحویل گرفته نشده و باید رفع نقص شود. این گنبد ۲۰ سال پیش هم مرمت شده بود.» مدت‌هاست که فعالان میراث فرهنگی درباره گم شدن کاشی‌های مسجد شاه عباسی سوال می‌پرسند و پاسخی نمی‌گیرند و حالا «شهرام امیری»، مدیر امور فرهنگی و ارتباطات اداره کل میراث فرهنگی درباره ناپدید شدن کاشی‌های مسجد شاه عباسی گفته است: «کاشی‌های این مسجد چون عمرشان تمام شده بود از کار خارج شدند.» با همین اظهارنظرها و دیدن حال وخیم گنبد مسجد شاه گویا پرونده مرمت که نه، تخریب این گنبد به پایان رسیده است و دیگر نمی‌توان امیدی به بازگشت کاشی‌ها و شکل اصلی گنبد داشت. این را می‌شود در کلمات «احمد روکار»، پیشکسوت مرمت بناهای تاریخی در ایران دریافت. او در گفتوگو با خبرگزاری مهر می‌گوید: «وقتی بنایی، ساختمانی یا بخشی از یک شیئ مرمت می‌شود، دیگر نمی‌توان آن را به حالت قبل برگرداند. شما تیشه به جایی زده‌ای. زخم کرده‌ای. رویش را با مصالحی پوشانده‌ای. فهمیدی اشتباه کردی. دوباره تیشه می‌زنی، مصالح را برمی‌داری و دوباره می‌خواهی مصالح جدید ریخته و مرمت کنی. آیا همان بخش می‌تواند مثل قبل شود؟ خیر. مگر بنایی که چندصد سال عمر کرده چقدر توان تحمل چنین زخم‌هایی را دارد؟»
گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیز به سرنوشت مسجد شاه عباسی گرفتار است
اما داستان میدان نقش جهان اصفهان تنها با تخریب مسجد شاه عباسی تمام نمی‌شود. مسجد شیخ‌لطف‌الله یکی از مسجدهای تاریخی و شناخته شده که در ضلع شرقی میدان نقش جهان است و در دوران صفوی ساخته شده نیز با مدیریت همین مجموعه تخریب شده است. این مسجد را هم استاد محمدرضا اصفهانی ساخته است. در مرمت گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله نیز کاشی‌ها و رنگبندی‌ها و نقوش از انسجام خارج شدند. «مهدی حجت»، رییس کمیته ملی ایکوموس ایران که ۲۳ آبان ماه به اصفهان آمده بود تا در نشستی درباره شیوه مدیریت حفاظت از میراث فرهنگی صحبت کند، در بخشی از سخنان خود، نسبت به خراب شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله پس از مرمت آن اظهار تأسف کرد. به گزارش خبرگزاری ایسنا او در دانشگاه هنر اصفهان گفت: «گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را تعمیر و به نظر من یک ترک آن را خراب کردند. رنگ این ترک با بقیه ترک‌ها نمی‌خورد و اندازه آن هم غلط است. وقتی لچکی را بالا برده‌اند نتوانسته‌اند آن را جفت کنند و گنبد خراب شده است.» اما مسئولان میراث فرهنگی و مسئول مرمت بنا اینجا هم هیچ مسئولیتی را در قبال آسیب رساندن به این بنای ملی و تاریخی نپذیرفتند. «فریدون اللهیاری»، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اظهارات رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران را رد کرد و گفت: «خیر چنین چیزی نیست! در مسجد شیخ لطف‌الله برخلاف مسجد امام و ... کاشی جدیدی سوار نشده که رنگ‌ها عوض‌شده باشد و تغییر رنگی ایجاد نشده است. همچنین «فریبا خطابخش»، مدیر پایگاه میراث جهانی نقش‌جهان نیز گفت: «گنبد مسجد شیخ لطف‌الله ۱۶ ترک دارد که اکنون دو ترک آن توسط آقای رضایت که بهترین استادکار مرمت دنیاست، مرمت‌شده و به خاطر نوع تزیینات خاص گنبد، مجبور بودیم که دو ترک آن را هم‌زمان پیاده، مرمت و سوار کنیم.» صدای اعتراض به مرمت غیراصولی این بنا و تخریب یادگارهایی که بخشی از هویت ایران است صدای اعتراض پیشکسوتان اصفهانی را بلند کرد. «احمد همتیار»، استاد پیشکسوت مرمت و کاشی‌کار معرق درباره بی‌توجهی اداره میراث فرهنگی به اساتید و کارشناسان کهنه‌کار و باتجربه گفت: «یک دهه و نیم است که درِ میراث از پاشنه درآمده و اساتید باتجربه مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرارگرفته‌اند. کار مرمت دست کسانی سپرده می‌شود که گچ‌کارند و صلاحیت مرمت‌کاران متخصص تایید نمی‌شود و آنها خانه‌نشین شده‌اند.»
تخریب باغ عفیف‌آیاد شیراز با پروژه نرگس آبیار
بهمن ماه سال گذشته «نرگس آبیار» برای ساخت فیلم جدیدش به نام سووشون به باغ عفیف‌آباد شیراز رفت و بخشی از این بنای تاریخی را برای ساخت دکور فیلم تخریب کرد. طبق تصاویر منتشر شده از پشت صحنه این فیلم که از باغ عفیف‌آباد منتشر شده است عوامل فیلم در وسط حیاط با بلوک‌های سیمانی حوض بزرگی را درست کرده‌اند که به گفته خودشان برای اینکه به بافت تاریخی آسیبی وارد نکنند، زیر آن را پلاستیک گذاشته‌اند تا مثلا یک لایه‌ای میان سازه جدید و زمین ایجاد شود. اما در فیلم منتشر شده دخل و تصرف در بنای باغ قابل مشاهده بود. انتشار این خبر و تصاویر واکنش فعالان میراث فرهنگی و مردم را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. چندی بعد نرگس آبیار در فیلمی که از خود منتشر کرده، اعلام کرد که مسئولیت مجوز و ساخت و ساز با او نبوده بلکه این کار تیم تولید بوده است! طبق گزارش‌ها دو هفته قبل پیش از آنکه ساخت و ساز عوامل سریال سووشون جنجالی شود؛ نرگس آبیار و همسرش به دیدار عزت‌الله ضرغامی رفتند تا هم دیداری داشته باشند و هم او را در جریان پروژه سووشون قرار دهند. دیداری که به نظر می‌رسد برای خنثی‌سازی انتقاد‌ها و حمله مخالفان صورت گرفت و باعث شد پروژه سووشون متوقف نشود.
هر پروژه مرمت با روزانه ۳۰ هزارتومان سرانه تعمیرات
نمونه‌های تخریب بناهای تاریخی ایران بارها چه به بهانه مرمت آنها و چه به شکل علنی درمورد بناهای تاریخی اتفاق افتاده است. بخشی از این موضوع به کمبود بودجه و حمایت ناکافی دولت برمی‌گردد که در برخی موارد عامدانه و در موارد دیگر به دلیل نداشتن احساس مسئولیت میراث کشور را تخریب می‌کنند. به گزارش ایرنا عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اردیبهشت ماه اعلام کرده بود: «ما ۳۵ هزار بنای تاریخی داریم و کل اعتبارات این حوزه در سال گذشته ۲۴۰ میلیارد تومان بود.» به گفته او با اعتبار سال گذشته روزانه برای هر پروژه مرمت بناهای تاریخی فقط ۳۰ هزار تومان سرانه اختصاص می‌یافت.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر