آیا نیروهای مسلح ایران کمترین میزان جرم در دنیا را دارد؟

حجت‌الاسلام «احمدرضا پورخاقان»، رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح روز ۲۸ تیر ۱۴۰۱ در دیدار با مسئولان استانی، قضایی و فرماندهان نظامی و انتظامی چهارمحال و بختیاری مدعی شد: «کمترین جرایم در میان نیروهای مسلح در دنیا مربوط به ایران است.» او در این دیدار فرار از خدمت سربازان وظیفه را بیش‌ترین فراوانی جرم‌ها در نیروهای مسلح بیان کرد.

آیا کمترین ارتکاب جرم در میان نیروهای مسلح در دنیا به ایران تعلق دارد؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

***

سازمان قضایی نیروهای مسلح

پیش از ورود به پرسش محوری این گزارش، لازم است بدانیم مطابق اصل ۱۷۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی رسیدگی به جرایم خاص نظامی کارکنان نیروهای مسلح بر عهده محاکم نظامی و رسیدگی به جرایم عمومی کارکنان نیروهای مسلح بر عهده محاکم عمومی است. 

این سازمان علاوه بر رسیدگی به جرایم خاص نظامی پرسنل نیروهای مسلح به جرایم کارکنان وزارت اطلاعات و نهادهای امنیتی نیز می‌پردازد.

پس روشن است که:

۱- ورود سازمان قضایی نیروهای مسلح محدود به جرایم خاص نظامی پرسنل نیروهای مسلح است نه تمام جرایم آن‌ها. جرایم عمومی نیروهای مسلح در محاکم عمومی رسیدگی می‌شود؛ پس اطلاعات و آمار مربوط به این سازمان مختص تمام جرایم پرسنل نیروهای مسلح نیست.

۲- اطلاعات مدون و جامعی از آمار و میزان جرایم کارکنان نیروهای مسلح در دسترس نیست. این سازمان از آن‌جا که بخشی از قوه قضاییه به شمار می‌آید، به نمایندگان مجلس نیز پاسخ‌گو نیست؛ به همین دلیل اطلاعات چندانی هم از کارکرد این سازمان وجود ندارد. در یکی از معدود اسناد منتشر شده که مربوط به گزارش سالانه (۱۳۹۵) وزارت دادگستری است، به سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز پرداخته شده و در آن آمده است: «در سال ۱۳۹۵ پرونده‌های مانده در سازمان قضایی نیروهای مسلح در قیاس با سال قبل ۷ درصد کاهش داشته است. در سال ۱۳۹۴ معادل ۴۸۷۵۷ فقره و در سال ۹۵ معادل ۴۵۴۴۱ پرونده مانده است.» در این گزارش به تعداد کل پرونده‌های رسیدگی شده پرداخته نشده و اطلاعات بیشتری از عملکرد این سازمان و انواع جرایم ارتکابی نیروهای مسلح منتشر نشده است.

۳- یکی از جرایم نیروهای مسلح در دنیا به کارگیری کودکان در نیروهای مسلح است، ولی با وجود آنکه ایران کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفته ولی این اصل مهم حقوقی را رعایت نمی‌کند و نه تنها کودکان را جذب و مسلح می‌کند، بلکه آن را تبلیغ نیز می‌کند و سازمان قضایی نیروهای مسلح اساسا ورودی به این‌گونه تخلفات آشکار و نقض قانون بین‌المللی ممنوعیت به‌کارگیری کودکان ندارد.

۴- سازمان قضایی نیروهای مسلح بخشی از قوه قضاییه و زیر نظر مقام رهبری است. بنابراین نهادی مستقل نیست که بتواند به تمامی تخلفات نظامیان ورود کند. به همین دلیل تیراندازی به سوی شهروندان در اجتماعات اعتراضی، برخورد غیرقانونی و خشونت‌آمیز با زنان به نام گشت ارشاد، توسل به شکنجه و بازداشت‌های خودسرانه، شلیک عامدانه به هواپیمای مسافربری و غیره اساسا یا مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرد و یا در معدود مواردی که به دلیلی فشار افکار عمومی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، احکام بی‌طرفانه و عادلانه صادر نمی‌شود. 

 

تخلف نیروهای مسلح ارتش‌های دنیا و رتبه ایران

ما به گزارشی بین‌المللی که مشخصا به تخلفات نیروهای مسلح در ارتش‌های دنیا پرداخته باشد، دست نیافتیم که مستند به آن بتوانیم رتبه ایران را بررسی و با کم‌تخلف‌ترین و پرتخلف‌ترین ارتش‌های دنیا آشنا شویم، ولی فکت‌ها و اسناد معتبری وجود دارد که ما را در این راه کمک می‌کند:

۱- شاخص فساد در حوزه دفاعی-امنیتی

مهم‌ترین سند موجود که نشان‌دهنده وضعیت سلامت نیروهای مسلح در دنیاست و می‌توان به آن استناد کرد، ایندکس Government Defense Integrity Index سال ۲۰۲۰ منتشر شده توسط سازمان بین‌المللی شفافیت (حوزه امنیت و دفاعی) است. سازمان بین‌المللی شفافیت در این ایندکس به ایران از ۱۰۰ نمره ۱۳ داده و وضعیت فساد پذیری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را با ریسک بالا ارزیابی کرده است. از این حیث نیروهای مسلح ایران در میان فسادپذیرترین کشورهای دنیا قرار دارد.

بخش دفاع و امنیت سازمان بین‌المللی شفافیت در تشریح وضعیت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران از منظر بررسی فسادپذیری آورده است: «نیروهای مسلح ایران به دلیل ساختار حکومت، فعالیتی مخفی و عمدتا غیررسمی دارد و در معرض خطر بحرانی فساد قرار دارد. نظارت خارجی بر نیروهای نظامی ایران بسیار ضعیف است؛ خصوصا در بخش امور مالی و تدارکات. مدیریت انسانی به دلیل فقدان پادمان‌های ضد فساد، بسیار آسیب‌پذیر است و مردم عموما به اطلاعات حوزه دفاعی دسترسی ندارند.» از این حیث وضعیت فسادپذیری نهادهای نظامی در جمهوری اسلامی با ریسک بسیار بالا ارزیابی شده که در نقشه زیر نمایان و قابل مقایسه با سایر کشورهاست:

رتبه کلی ایران اعم از بخش دفاعی-امنیتی و غیردفاعی در ایندکس فساد سال ۲۰۲۱ سازمان بین‌المللی شفافیت ۱۵۲ اعلام شده که نسبت به سال قبل ۲ رتبه تنزل را نشان می‌دهد. رتبه ایران در سال ۲۰۲۰ در میان ۱۸۰ کشور دنیا ۱۵۰ بود.

۲- نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت

یکی از شاخص‌هایی که نشان‌دهنده بی‌اعتنایی نیروهای مسلح به قوانین داخلی و بین‌المللی و نقض حقوق شهروندان و جنایت علیه غیرنظامیان است، احتمال نسل‌کشی و قتل‌عام شهروندان است. 

موسسه «Early Warning Project » در گزارش سالانه ۲۰۲۱ اسامی ۳۰ کشور اول دنیا با بیشترین ریسک قتل‌عام شهروندان را منتشر و پاکستان را با ریسک ۱۵.۲ درصد پرریسک‌ترین کشور معرفی کرده است. دراین لیست ایران با ریسک ۲.۳ درصد در رتبه ۳۰ قرار دارد: 

نقشه منتشره توسط این موسسه میزان خطر به‌کارگیری نیروهای مسلح علیه شهروندان را در دنیا با رنگ قرمز (پرریسک‌ترین) و زرد کمرنگ (کم ریسک‌ترین) نشان داده است. ایران با رنگ نارنجی در میان کشورهای پرریسک قرار دارد:

این موسسه در بررسی میزان ریسک در کشورها ۳۰ شاخص شامل موقعیت جغرافیایی، جمعیت، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، وضعیت حکومت، محدودیت احزاب و فعالیت سیاسی، وضعیت حقوق بشر، آزادی تجمعات، سابقه درگیری‌های خشونت‌آمیز، سابقه کشتن شهروندان در میدان‌های اعتراضی و غیره را مورد بررسی قرار داده است.

۳- خشن‌ترین پلیس‌های دنیا

پلیس ایران در میان پلیس‌های خشن دنیا معرفی شده است. World population review نرخ قتل توسط پلیس ایران در سال ۲۰۱۹ را ۳۶.۶ نفر به ازای هر ۱۰ میلیون جمعیت برآورد کرده است؛ البته تاکید کرده که این برآورد حداقلی است و آمار واقعی بیش از این عدد است. با این رقم حداقلی نیز پلیس ایران در میان کشورهایی قرار می‌گیرد که خشن‌ترین پلیس‌ها را دارد.

در این نقشه رنگ بنفش نشانه خشونت کمتر و رنگ قرمز نشانه خشونت زیاد است.

 

جمع‌بندی

حجت‌الاسلام احمدرضا پورخاقان، رییس سازمان قضایی نیروهای مدعی است: «کمترین جرایم در میان نیروهای مسلح در دنیا مربوط به ایران است.» این ادعا مورد توجه «ایران‌وایر» قرار گرفت. نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد، این ادعا هیچ تناسبی با واقعیت ندارد. ممکن است حجم پرونده‌های نیروهای مسلح در سازمان قضایی نیروهای مسلح زیاد نباشد؛ ولی این نشانه جرم کم در میان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نیست، بلکه می‌تواند نشانه مستقل نبودن سازمان قضایی نیروهای مسلح و نپرداختن به جرایم متعدد پرسنل نیروهای نظامی باشد، چرا‌که بسیاری از شاخص‌های بررسی شده توسط نهادهای بین‌المللی نشان می‌دهد، نیروهای مسلح ایران در میان فاسدترین و خشن‌ترین نیروهای مسلح قرار دارند. برای نمونه:

گزارش حوزه دفاعی و امنیتی سازمان بین‌المللی شفافیت، نمره نیروهای مسلح ایران را از ۱۰۰ معادل ۱۳ برآورد کرده و نیروهای نظامی ایران را در میان ۳۰ کشور دنیا با بیشترین فساد معرفی کرده است. موسسه «Early Warning Project» در گزارش سالانه ۲۰۲۱ اسامی۳۰ کشور اول دنیا با بیشترین ریسک قتل‌عام شهروندان را منتشر کرده است. ایران در این لیست با ریسک ۲.۳ درصد در رتبه ۳۰ قرار دارد.World population review نرخ قتل توسط پلیس ایران در سال ۲۰۱۹ را ۳۶.۶ نفر به ازای هر ۱۰ میلیون جمعیت برآورد کرده، البته تاکید کرده که این برآورد حداقلی است و آمار واقعی بیش از این عدد است. با این رقم حداقلی نیز پلیس ایران در میان کشورهایی قرار گرفته که خشن‌ترین پلیس‌ها را دارند.

در کمتر کشوری از دنیا می‌توان مشاهده کرد نیروهای مسلح عامدانه یک هواپیمای مسافربری را با موشک سرنگون کنند، به روی شهروندان معترض مستقیم شلیک کنند، از گاز فلفل استفاده کنند و دختران را در وسط خیابان به دلیل نداشتن حجاب اسلامی مورد ضرب و شتم قرار دهند. این‌ها تنها گوشه‌ای از خشونت عریان نیروهای مسلح در ایران است. بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای حجت‌الاسلام احمدرضا پورخاقان، رییس سازمان قضایی نیروهای مبنی بر اینکه «کمترین جرایم در میان نیروهای مسلح در دنیا مربوط به ایران است» نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد.  

دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آن‌ها قبلا ثابت شده یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود کذب از کار درآمده‌اند یا به عبارتی یک دروغ عیان است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.