ده روز بی‌آبی؛ شهروندان شهرکرد: به دادمان برسید

درست عصر روز عاشورا ۱۷مرداد۱۴۰۱، گزارش‌هایی از خارج شدن خط انتقال آب از چشمه کوهرنگ به شهرکرد، به دلیل کدورت آب براثر باران‌های سیل‌آسای هفته‌های گذشته منتشر شد.

خبرگزاری فارس وابسته به سپاه‌پاسداران، با انتشار این خبر نوشت که بیش از ۷۰ تانکر مشغول آب‌رسانی به مردم هستند و باوجود فعالیت شبانه‌روزی چند اکیپ، هنوز مشخص نیست چه زمانی آب وصل خواهد شد.

جاری شدن سیلاب در شهرهای مختلف، علاوه بر تلفات مالی و جانی تبعات دیگری نیز به دنبال داشته است. از هجوم عقرب و مار و گاندو به شهرها و روستاهای هرمزگان، مازندران و سیستان و بلوچستان، تا شیوع بیماری‌های گوارشی در میان برخی شهروندان به دلیل آلودگی‌ و قطع آب شهری. حالا ده روز گذشته است و شهروندان شهرکرد هنوز آب ندارند. گرمای طاقت‌فرسای مرداد و قطعی آب، بسیاری از شهروندان را کلافه و درمانده کرده است.

روز گذشته ۲۵مرداد۱۴۰۱، در نهمین روز از قطعی آب شهرکرد، شهروندان عاصی و خشمگین در برابر استانداری استان چهارمحال و بختیاری تجمع کردند، اما براساس اطلاعات دریافتی و ویدیوهای منتشر شده، شمار زیادی از ماموران نیروی‌انتظامی برای پراکنده کردن این تجمع مسالمت‌آمیز به محل گسیل شده‌اند، بی‌‌آنکه پاسخی به سوالات بی‌شمار مردم داده شود.

***

شهروندان چه می‌گویند؟

 یکی از شهروندان شهرکرد که از گرما و قطعی آب به شدت کلافه است به ایران‌وایر می‌گوید: «روزهای اول گفتند رفع نقص خطوط انتقال آب یکی دو روز طول می‌کشد. برای یکی دو روز منطقی است و قابل تحمل، اما امروز ده روز شده که آب مطلقا قطع است. یعنی این‌طور نیست که آب کم فشار باشد، آلوده باشد، گل آلود باشد. مطلقا قطع است. می‌گویند با تانکر آب‌رسانی می‌کنند، من در طبقه ششم یک آپارتمان بدون آسانسور زندگی می‌کنم. روزی چند بار باید بروم آب بگیرم که بتوانم حداقل‌های زندگی را انجام بدهم؟ من گمان نمی‌کنم این مشکل صرفا یک ایراد فنی در انتقال آب باشد.»

یکی دیگر از شهروندان شهرکرد که در یک کلینیک پزشکی کار می‌کند می‌گوید: «امروز دهمین روز است که بخش دندان‌پزشکی کلینیک ما تعطیل است، چون یونیت‌های دندانپزشکی برای انجام هرکاری به آب نیاز دارند. تعداد زیادی از بیماران ما که باید جراحی می‌شدند یا با مشکلات متعدد دهان و دندان مواجه بودند نتوانستند خدمات درمانی بگیرند. وضعیت واقعا اسفبار است.»

مدیر روابط‌عمومی شرکت آبفا چهارمحال و بختیاری، با اشاره به این‌که مصرف آب در شهرکرد بسیار بالا است، از مردم خواسته است که در مصرف آبی که به صورت بسته‌بندی دریافت می‌کنند صرفه‌‌جویی کنند. «فرشاد متقی» گفته است در برخی از نقاط شهر آب قطع است چون حجم استفاده مردم بالاست و منابع جایگزین جوابگوی این میزان مصرف نیست.

این درحالی است که ساکنان شهرکرد می‌گویند در هیچ منطقه‌ای از شهر آب وصل نیست. یکی از شهروندانی که با وجود دو کودک نوپا با معضل قطعی آب مواجه است می‌گوید: «بعضی شهرهای اطراف شهرکرد آب وصل است ولی خیلی جاها هم آب ندارند. تا جایی که من می‌دانم از کوهرنگ تا باباحیدر، فارسان، پُردنجان و سورشجان و بسیاری از روستاها و شهرها آب ندارند. خیلی از دوستان و بستگان ما که کسی را اطراف شهرکرد دارند، وقتی از بودن آب مطمئن شدند به آنجا رفته‌اند. با آب سهمیه‌ای که می‌دهند فقط می‌شود نیازهای اولیه را به سختی برطرف کرد. نه ظرف می‌شود شست، نه لباس، نه استحمام. من با دو بچه کوچک واقعا مستاصل شده‌ام و نمی‌دانم باید چه کنم؟ به داد ما برسید.»

 

چه جزییاتی از علت قطعی آب ارائه شده است؟

چشمه کوهرنگ ۵۰درصد آب آشامیدنی شهرکرد را تامین می‌کند. مقامات آبفا در شهرکرد می‌گویند در سیل‌ها و باران‌های اخیر این چشمه گل‌آلود شده است.

وزیر نیرو نیز «نبودن تصفیه‌خانه بین چشمه و شبکه مصرف» را علت اصلی اختلال در تامین آب اعلام کرده و گفته است برای رفع این مشکل، میزان ورودی آب شهر از چاه‌های آب را افزایش داده‌اند.

در تاریخ ۱۹مرداد، مقامات استانی شهرکرد اعلام کردند که مشکل آب تا دو روز آینده حل می‌شود، اما امروز ده روز است که ساکنان شهرکرد و دیگر شهرهای چهارمحال و بختیاری از دسترسی به آب شرب محروم شده‌اند.

«احمد راستینه»، نماینده شهرکرد در مجلس، «ضعیف بودن زیرساخت‌های لازم برای انتقال آب و عدم وجود یک تصفیه‌خانه پیشرفته» را مهم‌ترین مسئله در زمینه بروز این تنش آبی، در دست‌کم ۷شهر و ۳۴ روستای استان اعلام کرده است.

بسیاری از شهروندان استان چهارمحال و بختیاری با بی‌اعتمادی به آن‌چه از سوی مقامات مطرح می‌شود نگاه می‌کنند. یکی از شهروندان شهرکرد به ایران‌وایر می‌گوید:‌ «من شخصا گمان می‌کنم ماجرا به طرح ملی انتقال آب از کوهرنگ به جاهای دیگر باز می‌گردد. نه اولین‌بار است که شهرکرد و شهرهای اطراف سیل می‌آید، نه اولین‌بار است شبکه کوهرنگ به خاطر گل‌آلود شدن آب از دسترس خارج می‌شود، اما هرگز قطعی آب تا این اندازه طولانی و گسترده نبوده است که حتی یک قطره آب نیاید. افت فشار می‌شد، آب گل‌آلود می‌شد، ما خودمان آب را می‌جوشاندیم و استفاده می‌کردیم. نهایتا هم یکی دو روزه حل می‌شد. الان هرجا پا بگذارید حرف از قطعی آب است.»

 

کارشناسان چه می‌گویند؟

چهارمحال و بختیاری قطب تولید آب شیرین کشور و سرچشمه ۳ رودخانه بزرگ زاینده‌رود، دِز و کارون است. این استان به سرزمین چشمه‌ها مشهور است و یک‌درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده، در حالی که ۱۱درصد آب شیرین ایران را تولید می‌کند. چه بر سر یکی از پرآب‌ترین استان‌های ایران آمده است؟

«نیک‌آهنگ کوثر»، روزنامه‌نگار حوزه آب و زمین‌شناس دراین‌باره به ایران‌وایر می‌گوید: «دو مسئله در این میان وجود دارد. نخست نبودن یک سیستم تصفیه‌آب به روز در استان، که در مواقع بحرانی مثل امروز بتواند آب پاک را به شبکه آب شهری هدایت کند. چنین سیستمی در استان چهارمحال و بختیاری وجود ندارد بنابراین، آب که از یک حدی گل‌آلودتر می‌شود چشمه کوهرنگ که بخش بزرگی از آب مصرفی استان را تامین می‌کند از دسترس خارج می‌کنند. طبیعی است که بدون جایگزین مناسب داشتن برای یک همچین منبعی، مشکلاتی شبیه به قطع طولانی مدت آب بروز کند. مسئله دوم اما کلانتر و مهم‌تر است و برمی‌گردد به مدیریت نادرست حوضه‌های آبی که ریشه‌ای دیرینه دارد.»

به گفته این روزنامه‌نگار حوزه آب، اجرای پروژه‌های عظیم و بی‌شمار انتقال آب از حوضه کارون و دز به زاینده رود، مشکلات کم‌آبی را برای چهارمحال و بختیاری به دنبال داشته است: «سیستم آب شهری در این استان به اندازه زیادی به کوهرنگ وابسته است و بخشی از این آب از حوضه کارون به حوزه زاینده‌رود منتقل می‌شود. آب چشمه کوهرنگ هم مانند همه منابع آبی دیگر،  طی سال‌های گذشته به واسطه خشک‌سالی و کاهش بارش برف و باران کمتر شده است. وزارت نیرو نیز در دهه‌های گذشته در استان چهارمحال بد عمل کرده و این بحران‌ را تشدید کرده است.»

نیک‌آهنگ کوثر با اشاره به اقدامات وزارت نیرو در دهه هشتاد می‌گوید: «وقتی آقای اردکانیان در سال ۱۳۸۳ معاون وزیر نیرو بود مدیریت آب به جای اینکه حوضه‌ای باشد، استانی شد. استان چهارمحال و بختیاری هم در حوضه کارون و هم در حوضه زاینده‌رود سهم دارد. در آن زمان انتقال آب از حوضه کارون به زاینده‌رود بدون توجه به نیاز واقعی استان چهارمحال صورت گرفت. مثلا استان یزد که آقای اردکانیان از آن می‌آمد، مصرف کننده آب زاینده‌رود بود. آب زاینده‌رود منتقل می‌شد به یزد و آب کارون و دز منتقل می‌شد به زاینده‌رود. سلسله‌ای از رفتارهای غیرکارشناسانه که موجب نگرانی مردمان ساکن در حوضه کارون یعنی چهارمحال و بختیاری، لرستان و خوزستان شد.»

به باور نیک‌‌آهنگ کوثر، افزایش سطح زیر کشت در حوضه زاینده رود و تبدیل برخی مراتع به زمین‌های ‌ کشاورزی با تکیه بر میزان آبی که قرار بود از حوضه‌های دیگر به حوضه زاینده‌رود بیاید، از دیگر اقدامات انجام شده بدون توجه به مسائل زیست محیطی طی چند سال گذشته است.

یکی دیگر از نکاتی که این روزنامه‌نگار در خصوص کم‌آب شدن حوضه آب کارون که استان چهارمحال و بختیاری را دربر می‌گیرد به آن اشاره می‌کند، انتقال آب از این حوضه برای مصرف در تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی است: «ویدیویی وجود دارد از یک استاد دانشگاه که به بازدید رودخانه زاینده‌رود بعد از سد رفته است.  نگاهی به این ویدیو مشخص می‌کند سطح آب موجود در رودخانه در این منطقه خیلی بیشتر از چیزی است که اعلام می‌شود، اما آب از این منطقه به جاهای مختلف ازجمله مراکز هسته‌ای و باغ‌هایی که در ارتفاعات اصفهان دایر شده است برده می‌شود.»

استفاده بیش‌ از‌حد از منابع زیرزمینی آب و جایگزین نشدن ذخایر آبی در آینده‌ای نه چندان دور از استانی که پراز باغ‌های میوه و چشمه‌های آب شیرین و گواراست، بیابانی مرتفع برجا خواهد گذاشت. مرور سیاست‌های مدیریت و حکمرانی آب در ایران سال‌هاست که از بالا به پایین انجام می‌شود، یعنی فرد یا گروهی در راس یک مجموعه دستور می‌دهند و عده‌ای بدون توجه به عواقب ناشی از این تصمیم آن را اجرا می‌کنند.

نیک‌آهنگ کوثر با اشاره به این مسئله می‌گوید: «وقتی پروژه‌ای آغاز می‌شود توجه نمی‌کنند که به دلایل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی یا افزایش جمعیت اثرگذاری این طرح در آینده چگونه خواهد بود. اثر چنین طرحی را ما امروز می‌بینیم. تا زمانی که تغییری در رفتار مدیریت آب ایجاد نشود و مردم آگاه نسبت به مسئله آب، بخشی از تصمیم‌گیری نباشند، وضعیت روز به روز بدتر خواهد شد.»