با وجود سرکوب خونین مردم در شهرهای مختلف اما همچنان اعتراضات و شعارهای تند مردم علیه حاکمیت در ایران ادامه دارند. شعارهای این دور از اعتراضات در ایران برخلاف اعتراضات سالهای گذشته، مشکلات معیشتی و فقر را نشانه نگرفته، خلاقانه، برابری خواهانه و به دنبال آزادی هستند و اصل نظام جمهوری اسلامی ایران را نشانه گرفتهاند.
با «نسیم مقرب»، فعال حقوق زنان و پژوهشگر تاریخ در این رابطه گفتوگو کردهایم.
شعارهایی که مردم در اعتراضات سر میدهند، چه اهمیتی دارند؟
طی چند سال اخیر، اعتراضات بسیاری در شهرهای مختلف ایران رخ دادهاند. شاید ماندگارترین و بزرگترین آنها، اعتراضات به انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ و بعد از آن، اعتراضات سراسری به گران شدن شبانه بنزین بود.
شعارهایی که مردم در اعتراضات این سالها سر داده، رفته رفته ساختارشکانانهتر شدهاند، تا جایی که در روزهای اخیر از آزادی و برابری خواهی رد شده و به سرنگونی کامل حکومت جمهوری اسلامی ایران رسیدهاند. مردم این بار در اعتراضات خود با روسری سوزی و سردادن شعارهای تند، خواستار براندازی جمهوری اسلامی شدهاند.
شعارهایی که در اعتراضات سراسری در ایران توسط مردم در خیابانها گفته شده، بسیار ساختارشکنانه و پیشرو بودهاند و در آنها به حقوق زنان و آزادیهای فردی بسیار زیاد نگاه شده است اما شعارهای معیشتی اصلا شنیده نشدهاند.
«نسیم مقرب»، فعال حقوق زنان و تاریخ پژوه میگوید: «طبق بررسیهای انجام شده، طی فقط پنج روز نخستین اعتراضات، نزدیک به ۵۰ شعار توسط مردم داده شده است؛ از مراسم خاکسپاری مهسا امینی گرفته تا دانشگاهها، خیابان و بازار و خارج از ایران.»
رشد این خیزش اجتماعی به لحاظ جغرافیایی بسیار گسترده بوده است. تعدد مراکز و مناطق اعتراضی به حدی گسترده و حضور طبقات مختلف مردم به حدی متنوع است که جامعهشناسان و تحلیلگران میگویند نمیتوان آنها را به دسته و یا گروه خاصی نسبت داد.
شعارها در چه ساختاری دستهبندی میشوند؟
شعار اعتراضات سراسری در ایران معطوف به زندگی است. آزادی و داشتن حق زندگی سقف و کف مطالبات مردم در روزهای گذشته بوده که در شعارهایی که در خیابانها سر دادهاند، متبلور هستند.
نسیم مقرب، فعال حقوق زنان میگوید: «شعارها را در چهار دسته میتوان گنجاند که برخی از آنها برای نخستین بار شنیده میشوند ولی برخی را پیشتر هم شنیدهایم. درست است که برخی از این شعارها ممکن است پیشتر شنیده شده باشند اما تراکمی که در حال حاضر دارند و نزدیکی که این شعارها به یکدیگر پیدا میکنند، ویژگی متمایزی به آنها میدهند. برخی از شعارهای سابق را دیگر نمیشنویم.»
آیا شعارها از نظر تحلیل اجتماعی در دستهبندی خاصی قرار میگیرند؟
شعارهایی که مردم در خیابانها از روز نخست خاکسپاری مهسا امینی سر دادند، در مخالفت با حجاب اجباری آغاز شد و در نهایت به نفی و برچیده شدن حکومت دینی جمهوری اسلامی در ایران رسید.
به گفته نسیم مقرب، بخش مهمی از شعارها در رابطه با زنان است: «یک ویژگی بارز این اعتراضات تا جایی که تا به امروز بارها در مورد آن صحبت شده، این است که به دلیل خشونت علیه زنان جرقه خورده است و زنان نقش بسیار بارزی در آن دارند.»
به تاکید این تاریخپژوه، مساله «ستم جنسیتی» و در کنار آن، «برابری جنسیتی» در کنار آزادی و مبارزه با حکومت دینی یک وجه دیگری است که اهمیت بسیار زیادی در بررسی این شعارها دارند.
مقرب میگوید در رابطه با زنان، نزدیک به ۱۰ شعار تاکنون شنیده شده است: «عمده شعارهایی که تاکنون در مورد زنان شنیدهایم، بسیار زیاد بودهاند و در گستره اعتراضات، از روز خاکسپاری تاکنون در جاهای مختلف به گوش رسیدهاند. این شعارها به نوعی پیوند دهنده بخشهای مختلفی از جامعه هستند که در اعتراضات حضور پیدا میکنند. یکی از شعارهای بسیار اصلی و مرکزی، شعار زن، زندگی و آزادی است. بسیار شعار پیشرو و با نگاه به آینده ایران گفته شده است. این شعار نگاه میکند به مساله ستم جنسیتی و مساله زن و کاملا متناسب است با اتفاقی که برای مهسا امینی رخ داد.»
میکشم، میکشم هرآنکه خواهرم کشت
نسیم مقرب میگوید: «میدانیم این شعار انقلابی است اما ویژگیهای مهمی دارد؛ یکی این که در حال حاضر در این شعار، برادرم به خواهرم تبدیل شده است. این مساله نمود تغییراتی است که در جامعه ایران طی ۴۰ سال گذشته رخ داده است. قدرتی که مساله مبارزه علیه تبعیض جنسیتی در جامعه گرفته و پذیرشی که توسط اقشار مختلف جامعه پیدا کرده است، خود را در این شعار نمایش میدهد. مساله دیگر این است که این شعار در دانشگاهها شنیده شد. کسانی که در دانشگاه هستند، عمدتا متولدین دهه ۸۰ هستند؛ یعنی این افراد هیچ خاطره مستقیم و زندهای از انقلاب ندارند اما در طول نسلها این شعار منتقل شده و الان بنا به مقتضیات روز تغییر شکل داده است.»
ما همه مهسا هستیم، بجنگ تا بجنگیم
متولدین دهه ۸۰ خورشیدی در کنار زنان، یکی از گروههای اصلی در پیشبرد اعتراضات بوده که تعجب بسیاری را برانگیختهاند. این گروه تلاش دارند با حکومت در ایران تعیین تکلیف و سبک زندگی خود را به جمهوری اسلامی معرفی کنند.
به گفته نسیم مقرب، هم شعار «ما همه مهسا هستیم، بجنگ تا بجنگیم» و هم شعار «آهای آهای نشستهها، مهسای بعدی از شماست» بسیار شعارهای تکان دهنده و نشان دهنده این هستند که جامعه و معترضان خود را جای مهسا میگذارند و دیگران را فرا میخوانند: «به آنها هشدار میدهند که واقعا چه اتفاقی در حال رخ دادن است و این که حکومت برای جان شهروندان خود هیچ اهمیتی قائل نیست.»
او توضیح میدهد: «در همین راستا شعار دیگری که باید به آن اشاره کرد، استقلال، آزادی، حجاب اختیاری و نه روسری، نه توسری، آزادی و برابری است که بر میگردد به مساله آزادی و برابری.»
شعارهایی که دیکتاتوری علی خامنهای را نشانه گرفتهاند
نسیم مقرب میگویند دسته دوم و سوم شعارهای اعتراضات به هم نزدیکی دارند و حول محور حکومت استبدادی و دینی، آیتالله «علی خامنهای»، جانشینی رهبری و ولایت فقیه میچرخند.
به گفته او، این شعارها حول همبستگی و مساله ایران ماندهاند؛ شعارهایی که بسیار با صراحت گفته میشوند: «هرچند پیشتر هم ممکن بود در برخی اعتراضات، این دسته از شعارها را بشنویم ولی تراکم، کنار هم بودن، گسترش و تعداد زیاد آنها یک اتفاقی است که در این اعتراضات با آنها روبهرو هستیم. بخش بسیار مهم دیگر شعارها در کنار شعارهای مربوط به مساله زنان، اینها هستند: مرگ بر دیکتاتور، مرگ بر خامنهای که از زمان خاکسپاری مهسا امینی تاکنون در همه جا، از داخل ایران گرفته تا خارج از کشور شنیده میشود.»
به گفته مقرب، شعارهایی همچون «خامنهای قاتله، حکومتش باطله»، «مجتبی بمیری، رهبری رو نبینی» و همینطور «جمهوری اسلامی نمیخواهیم، نمیخواهیم» که گاهی به صورت شعار «حکومت اسلامی نمیخواهیم، نمیخواهیم» هم سر داده است، همگی نگاه به تغییر نظام دارند.
شعارهایی حول ایران و همبستگی
نسیم مقرب، تاریخپژوه همچنین میگوید: «برخی شعارها حول مساله ایران و همبستگی هستند؛ اگه با هم یکی نشیم، یکی یکی تموم میشیم یا ایرانی با غیرت، حمایت حمایت و رضاشاه روحت شاه هم در همین دسته قرار میگیرند. یک سری شعارها را برای نخستین بار میشنویم و نمود همبستگی با گروههای قومیتی است، مثل از کردستان تا تبریز صبر ما شده لبریز یا از کردستان تا تهران، خونین تمام ایران.»
شعارهایی که در خصوص جانشینی و رهبری علی خامنهای تاکنون داده شده، در اعتراضات مردمی پیش از این هم به کرات شنیده شدهاند ولی در این دوره از اعتراضات، شعارهایی سر داده میشوند که سرشار از تازگی و خلاقیت هستند.
نسیم مقرب می گوید: «برخی از شعارها به موقعیت تظاهرات و حمایت تظاهرکنندگان از همدیگر باز میگردند؛ برای نمونه، شعار بسیجی برو گمشو را بسیار زیاد میشنویم یا بسیجی بیغیرت، داعش ما شمایید و یا بیشرف، بیشرف که نشان دهنده حمایت مردم از یکدیگر هستند. اگر کسی به دست نیروهای سرکوبگر میافتد، مردم این شعارها را سر میدهند. هرچند در اعتراضات سالهای گذشته هم بوده ولی اینبار خیلی بیشتر نمود پیدا کردهاند. این شعارها بدون ترس و بسیار با قدرت بیان میشوند. در کنار اینها، شعار نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم هم از سال ۱۳۸۸ تاکنون در تمام تظاهراتها شنیده شده است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایرانوایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر