اعتراضات در ایران سومین هفته را از سر میگذارند، مردم در شهرهای مختلف به خیابانها میآیند، دانشآموزان در مدارس و دانشجویان در دانشگاهها در اعتراض و اعتصاب به سر میبرند. در این میان روزنامهنگاران و فعالان رسانه در سکوت خبری در شهرهای مختلف ایران بازداشت میشوند. یک روزنامهنگار از ایران به «ایرانوایر» گفته است که بالغ بر ۴۰ روزنامهنگار از سراسر شهرهای ایران تاکنون بازداشت، احضار یا تهدید شدهاند. در خصوص روزنامهنگاران بازداشتی آمار متفاوتی منتشر شده است. انجمن صنفی روزنامهنگاران روز سهشنبه ۹مهر۱۴۰۱ فهرستی از اسامی روزنامهنگاران بازداشتی از ابتدای شروع اعتراضات به تفکیک استان و شهرستان را منتشر کرد که براساس آن ۲۳ روزنامهنگار و فعال رسانهای بازداشت شدهاند. «ایرانوایر» نیز هویت ۲۷ روزنامهنگار بازداشت شده در اعتراضات سراسری را تایید کرده است.
روزنامهنگاران بازداشت شده تنها برای انجام کار خبری و ثبت مشاهدات خود در خیابانها تردد داشتهاند.
***
دقیقا چند خبرنگار در بازداشت هستند؟
یک روزنامهنگار اهل سیرجان به «ایرانوایر» گفته است روزنامهنگاران و فعالین رسانهای بسیاری در شهرهای کوچک بازداشت شدهاند که در میان آمارها نامی از آنها عنوان نمیشود. این خبرنگار که ماموران امنیتی حین تردد در خیابان دوربین او را توقیف کردهاند توضیح میدهد: «روزنامهنگاران بسیاری احضار شده و مورد بازجویی و تهدید قرار گرفتهاند. برخی از آنها با خانواد خود تهدید شدهان، برای بعضی بازجوییهای چند ساعته ترتیب داده توجیه شده و آزاد شدهاند. فضای رعب و وحشت برای خبرنگاران در شهرهای کوچک ایجاد کردهاند مبادا اخبار و تصاویر اعتراضات را به دست سایر مردم و شبکههای خبری برسانند.»
خبرنگار دیگری از ایران میگوید بیش از ۴۰ خبرنگار تاکنون بازداشت شدهاند. آخرین آمار جمعه۸مهر از بازداشت شدهها که توسط «کمپین حقوق بشر در ایران»، منتشر شدهاست حکایت از بازداشت دستکم ۳۶ خبرنگار و روزنامهنگار و فعال رسانهای ایرانی در زندانهای کشور دارد. ۲۵ نفر از آنها طی ۱۱ روز نخست دستگیر و زندانی شدهاند. به نظر میرسد که بر شمار این افراد در روزهای پیش رو افزوده خواهد شد.
«هادی قائمی»، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران پیش بینی میکند تعداد بازداشت روزنامهنگاران طی روزهای پیش رو بیشتر شود و بازداشتها ادامه پیدا کند.
«نعمت احمدی» وکیل دادگستری و حقوقدان نیز با ابراز نگرانی از شرایط نگهداری روزنامهنگاران و فعالین رسانه به «ایرانوایر» میگوید: «هیچ یک از روزنامهنگاران نتوانستهاند تا این لحظه نه با همکاران روزنامهنگار خود و نه با وکیل تماس داشته باشند. البته با اکثر بازداشتیها چنین رفتاری داشتهاند چون وضعیت بسیار خاصی است و هر روز هم به جمعیت بازداشتیها اضافه میشود.»
این وکیل دادگستری و استاد دانشگاه با اشاره به آزادی ۴۰۰ نفر بازداشتی اعتراضات اخیر توسط دادستان تهران در روز ۱۲مهر ۱۴۰۱ توضیح میدهد: «این نشان میدهد چه تعداد کثیری بازداشتی هستند که فقط ۴۰۰ نفر را یکجا آزاد کردند.»
به گفته نعمت احمدی هنوز هیچ وکیلی نتوانسته وکالت افراد شناخته شده را برعهده بگیرد. این حقوقدان توضیح می دهد: «اگر بگویند بازداشتها جنبه امنیتی دارد پرونده آنها ذیل تبصره ماده ۴۸ که کار با وکلای مورد وثوق قوهقضاییه است قرار میگیرد. این وکلا هم البته تمایلی ندارند که این پروندهها را بگیرند و بیشتر تمایل دارند پروندههایی که در آن پول و مال و منالی هست قبول کنند.»
یک روزنامهنگار از ایران میگوید: «به لحاظ جسمی خوبیم ولی روان ما داغون است. مگر اینکه بازداشتمان کنند که از هر دو نظر داغون شویم.» این روزنامهنگار با اشاره به فضای امنیتی حاکم بر فعالیت رسانهها و روزنامهنگاران در ایران میگوید از ترس بازداشت و نبودن اینترنت از یکدیگر هم خبر نداریم.»
در اعتراضات اخیر و در پی بازداشت یا احضار روزنامه نگاران و به طور مشخص پس از بازداشت دو روزنامه نگار روزنامههای «شرق» و «هممیهن»، روزنامههای صبح تهران پوشش گزارشهای مربوط به اعتراضات را عموما بدون نام نویسنده منتشر می کنند.
جرم روزنامهنگاران و فعالین رسانهای امنیتی است یا مطبوعاتی؟
این سوال در حال حاضر مطرح است که قوهقضاییه در ایران قصد دارد روزنامهنگاران و فعالین رسانهای را در چه دستهبندی بگنجاند و چه احکامی برای آنها صادر کند؟ آقای احمدی میگوید: «اگر قصد قوهقضاییه رعایت انصاف باشد و بخواهند منصفانه به پرونده بازداشت روزنامهنگاران و فعالین رسانهها رسیدگی کنند، باید این افراد را با عناوین مجرمانه مطبوعاتی تحت تعقیب قرار دهند. در این صورت بعد از مرحله دادسرا باید هیات منصفه تشکیل شود. چون این افراد روزنامهنگار هستند و برای انجام وظیفه و کار مثلا به سقز سفر کردهاند یا در شهر تردد کردهاند. این افراد خلافی مرتکب نشدهاند. باید در دادگاه مطبوعات و مطابق با قانون مطبوعات با آنها برخورد شود.»
دسترسی نداشتن به وکیل برای بازداشتیها چه آسیبهایی برای آنها در پی دارد؟
برای بازداشت شدههای اعتراضات اخیر یا هنوز وکیل در نظر گرفته نشده یا درصورت داشتن وکیل، همچنان دسترسی به پرونده بازداشت شدهها برای وکلای آنها ممکن نشده است.
به گفته نعمت احمدی بعد از گذشت چندین هفته از بازداشت افراد، بسیاری از وکلا حتی برای انجام روند اولیه پروندهها به دادسرا نیز راه پیدا نکردهاند. شماری از بازداشت شدهها نیز هنوز تفهیم اتهام نشدهاند.
«محمدحسین آجرلو» همسر «نیلوفر حامدی»، ۱۲مهر۱۴۰۱ در حساب کاربری خود در تويیتر نوشت: « نیلوفرحامدی سهشنبه شب در سیزدهمین روز بازداشت خود، به من زنگ زد. حالش خوب است و در سلولی با هشت بازداشتی دیگر حضور دارد. همچنان چیزی درباره پرونده و زمان پایان بازداشت او نمیدانم اما چون دوستان زیادی پیگیر حال همسرم هستند لازم دانستم که در همین حد خبر بدهم.»
نیلوفر، روزنامهنگار و عضو تحریریه روزنامه شرق است که همزمان با آغاز اعتراضات به کشته شدن «مهسا امینی» بازداشت شد.
نعمت احمدی در خصوص بیخبری روزنامهنگاران از شرایط پروندههای خود میگوید: «در ابتدا باید فرد بازداشت شده را تفهیم اتهام کنند. در این شرایط روزنامهنگاران و فعالین رسانه در یک خلا و بیخبری مطلق به سر میبرند. اگر روزنامهنگار یا هر فرد بازداشت شده وکیل داشته باشد حداقل از یک امتیاز روانی برخوردار است، ضمن اینکه قاضی هم تخلف نکرده است.»
اینترنت کند شد روزنامهنگاران ناپدید
بسیاری روزنامهنگاران به دلیل ترس از بازداشت و ناکافی بودن سرعت اینترنت، امکان پوشش اخبار داخل ایران را ندارند. این موضوعی است که فعالین حقوق بشر که در خارج از ایران اخبار بازداشتها و کشتهشدگان را رصد میکنند به آن اذعان داشته و میگویند محدودیتهای اینترنت تبادل اطلاعات از داخل کشور به داخل کشور را بسیار کند و با تاخیر کرده است و افرادی که به اطلاعات دسترسی دارند خود در خطر هستند و ارتباطات آنها با خارج از کشور کمتر شدهاست.
از دانشجویان روزنامهنگاری و شهروند خبرنگارها چه خبر؟
در هیچ یک از فهرستهای منتشر شده اسامی دانشجویان روزنامهنگاری به چشم نمیآید و مشخص نیست که کارآموزان و شهروندخبرنگاران در میان بازداشتیها هستند یا خیر؟
مدیر کمپین حقوق بشر در ایران نیز معتقد است شناسایی این گروهها از بین بازداشتیها بسیار سخت است.
طبق بررسیها و راستی آزمایی رسانه «ایرانوایر» تاکنون ۲۷ خبرنگار و عکاس خبری در ایران بازداشت شدهاند که اسامی آنها به شرح زیر است:
۱: نیلوفر حامدی (روزنامه شرق، ۳۰ شهریور بازداشت شده در تهران)،
۲: مسعود کردپور (روزنامهنگار و از مسئولان آژانس خبری موکریان،بازداشت شده در ۲۹ شهریور،شهر بوکان ارومیه)،
۳: ویدا ربانی (عکاس خبری، بازداشت؛ ۲ مهر در تهران)،
۴: روح الله نخعی (روزنامهنگار آزاد، بازداشت شده ۱ مهر در تهران)،
۵: ایمان بهپسند (روزنامهنگار حق التحریر، بازداشت ۳۱ شهریور تهران)،
۶: فاطمه رجبی(روزنامه هفت صبح چاپ تهران و پایگاه خبری بورسان، بازداشت روز ۳۱ شهریور، در خانه خود در تهران)،
۷: یلدا معیری(عکاس خبری آزاد، بازداشت روز ۲۹ شهریور در تهران)،
۸: علیرضا خوشبخت(روزنامهنگار آزاد در حوزه سیاسی، بازداشت در تهران)
۹: مجتبی رحیمی(روزنامه نگار ساکن قزوین)،
۱۰: احمد حلبی ساز(عکاس خبری، بازداشت شده روز ۲ مهر، تهران)
۱۱: علیرضا جباری دارستانی(روزنامهنگار در خبرگزاری مهر، بازداشت شده در تهران)،
۱۲: سمیرا علی نژاد(خبرنگار در سیرجان راوی، روز چهارشنبه ۳۰ شهریور)،
۱۳: فرشید قربانپور(روزنامهنگار ادبی و مدیر کتابفروشی مجازی سورن بوک، بازداشت شده روز یکشنبه ۳ مهر، حوالی ساعت سه و نیم صبح در منزل)،
۱۴: نوید جمشیدی(روزنامهنگار حوزه اقتصادی در روزنامه آسیا، بازداشت شده نیمه شب ۷ مهر در منزل خود واقع در کوی نویسندگان تهران)،
۱۵: جبار دستباز(روزنامهنگار در کردستان، بازداشت روز پنجشنبه ۳۱ شهریور، در چهار راه سیروس سنندج توسط نیروهای امنیتی به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته و ربوده شده است)،
۱۶: الهه محمدی(روزنامهنگارروزنامه هممیهن، ۷ مهر بعد از احضار تلفنی در تهران بازداشت شده است)،
۱۷:محسن راوری (روزنامهنگار در جیرفت، بازداشت شده ۱ مهر )، ۱۸: محسن احمدی زاده(روزنامهنگار محلی در جیرفت که روز ۱ مهر بازداشت شده است)،
۱۹: آریا جعفری(عکاس دفتر خبرگزاری ایسنا و مسئول سرویس عکس این خبرگزاری در اصفهان است، روز یکشنبه ۳ مهر ۱۴۰۱ توسط نیروهای امنیتی و در منزل شخصیاش بازداشت شده است)، ۲۰: مهرنوش طافیان(روزنامهنگار حوزه محیط زیست، کارگران، حاشیهنشینان است، روز ۵ مهر ۱۴۰۱ در اهواز بازداشت شد)،
۲۱: شهرام آزموده (روزنامه نگار سردبیر نشریه تالش و معلم است)، ۲۲: سیاوش سلیمانی(روزنامهنگار و فعال رسانهای پیشکسوت ارومیهای، روز ۹مهر۱۴۰۱، توسط ماموران اطلاعات سپاه ارومیه در خانهاش بازداشت شد)
۲۳: صفیه قرهباغی (روزنامهنگار و فعال حقوق زنان ۹ مهر در شهر زنجان در محل کار خود بازداشت شد.)
۲۴: البرز نظامی (روز ۱۰ مهر در محل کار خود، روزنامه دنیای اقتصاد بازداشت شده است)،
۲۵: علی سالم(مشغول در گروه اندیشه روزنامه شرق است که روز دوشنبه۱۱ مهر ۱۴۰۱ دستگیر شده است)،
۲۶: سامان غزالی (روزنامه کرد)،
۲۷: بتول بلالی (بتول بلالی خبرنگار خبرگزاری فردای کرمان و نشریه محلی پاسارگاد در کرمان است که روز ۳۰ شهریور بازداشت و چند روز بعد آزاد شد.)
از این بین بتول بلالی روز شنبه ۹ مهرماه و شهرام آزموده روز دوشنبه ۱۱ مهرماه از زندان آزاد شدند.
ثبت نظر