مرور رسانه‌ها؛ مفتاح و ستاد نفرت‌پراکنی برای مشروعیت‌بخشی به سرکوب در جوانرود

ایجاد تفرقه و نزاع میان گروه‌های مذهبی، قومی و فرهنگی اولین پیامد مخرب «نفرت‌پراکنی» است؛ پدیده‌ای که در طول تاریخ آثار و پیامدهای ویران‌گر داشته و در سال‌های اخیر به دلیل فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی و در پی فرصتی که این شبکه‌ها برای طرح دیدگاه‌های شهروندان ایجاد کرده، پررنگ‌تر شده است.

نفرت‌پراکنی به دلیل تاثیری که بر صلح و توسعه فردی و گروهی دارد و می‌تواند مسبب نقض حقوق بشر و جنگ باشد، توسط کشورهای دموکراتیک به عنوان خط قرمز آزادی بیان مورد توجه قرار گرفته و حتی سازمان ملل متحد کشورهای دنیا را به مقابله با این پدیده ویران‌گر فراخوانده است. هر اظهارنظر و رفتاری که بار توهین‌آمیز، تبعیض‌آمیز و علیه فرد، گروه یا ملتی به کار رود که مشوق عداوت، تنفر و خشونت باشد، مصداق نفرت‌پراکنی یا «Hate Speech» است و باید با آن مقابله کرد.

برای روشن شدن موضوع، به این توییت «محمدصالح مفتاح»، معاون فرهنگی رسانه و آموزش ستاد امر به معروف و نهی از منکر و مدیر مسوول سابق «فردانیوز» که روز ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲ منتشر شده است، دقت کنید. او در این توییت نوشته است:

«۱- جوانرود در سال‌های اخیر پایگاه داعش در غرب بود و عملیات‌های تروریستی در کشور انجام دادند. ۲- در غائله کردستان در ابتدای انقلاب، جلوی پای عروس کومله به جای گوسفند، ۱۶ انسان قربانی کردند.۳- تروریست‌های کُرد سر بسیاری افر

اد را با موزاییک از تن جدا می‌کردند تا زجرکش شوند. همین.»

چرا این اظهارات مصداق نفرت‌پراکنی هستند؟ درتشخیص اظهارات نفرت‌انگیز، طرح این پرسش‌ها می‌تواند چون راهنما عمل کند:

۱- گوینده کیست، چه موقعیتی دارد و آیا موقعیت گوینده ممکن است بر انگیزه او اثر بگذارد؟ آیا می‌توان او را نادیده گرفت؟

محمدصالح مفتاح که در توییتر خود را اهل سیاست و رسانه، دانشجوی همیشگی حقوق و در آرزوی عدالت معرفی کرده، پیش‌تر از فعالان جنبش دانشجویی عدالت‌خواهی بوده است. 

او معاون فرهنگی رسانه و آموزش ستاد امر به معروف و نهی از منکر و مدیر مسوول سابق فردانیوز بوده و از فعالان رسانه‌ دستگاه پروپاگاندا جمهوری اسلامی است با ۴۳ هزار فالوئر در توییتر و حدود ۱۰ هزار فالوئر در اینستاگرام. رابطه‌ای نزدیک با مقام‌های حکومتی دارد و بسیاری از آن‌ها او را در توییتر دنبال می‌کنند. بنابراین، هم در حکومت و هم در میان نیروهای سرکوب شنیده می‌شود، پس نادیده گرفتنی نیست.

۲- چه‌قدر این اظهارات منافع گروهی آن‌ها را تامین می‌کنند و چه‌قدر در پی آسیب رساندن به دیگران هستند؟

مفتاح که جریان اصول‌گرا را در رسانه‌ها نمایندگی می‌کند، در این توییت بیش از آن‌ که در پی انتقال اطلاعات درست و مستند به مخاطبان باشد، مشروعیت‌بخشی به سرکوب گسترده مردم جوانرود طی روزهای اخیر را دنبال می‌کند؛ روزهایی که حکومت با سلاح جنگی به مقابله با معترضان در این شهر کردنشین روی آورده است. روشن است که او پس از سیل حملات معترضان به حکومت و طرح پرسشی در خصوص چرایی کشتار مردم بی‌سلاح جوانرود، برای فرار رو به جلو به میدان آمده است تا حکومت را از این جنایت مبرا سازد. این توییت به طور آشکارا در حمایت از سرکوب خشونت‌آمیز معترضان در کردستان و آسیب به مردم این منطقه منتشر شده است.

۳- آیا این اظهارات به خودی خود خطرناک هستند و می‌تواند دیگران را به خشونت تحریک کند؟

بله، نسبت دادن یک شهر به پایگاه یک گروه تروریستی چون داعش که خود سرچشمه نفرت‌پراکنی و خشونت است و نسبت دادن ادعاهای جعلی (او هیچ سندی برای ادعاهای خود ارایه نکرده و منبع ادعای خود را منتشر نکرده است) از چگونگی برخورد مردم این شهر با نیروهای انقلابی در دهه ۶۰، حتما می‌تواند بر بخشی از بدنه جریان سرکوب و لباس شخصی‌های «آتش به اختیار» تاثیر بگذارد و مجوزی باشد برای سرکوب وحشیانه‌تر.

۴-  آیا این اظهارات واکنشی به یک جنبش اجتماعی، اقتصادی، سیاسی  و تاریخچه‌ای خشونت‌زا یا تبعیض‌آمیز دارند؟ آیا بر جنبش اثر دارند؟

بله، این اظهارات مستقیما به جنش «زن، زندگی، آزادی» که طی دو ماه گذشته روزهای پرمخاطره‌ای را پشت سرگذاشته است، مرتبط هستند و می‌کوشد موفقیت این جنبش را به حاشیه برده و به سرکوب آن مشروعیت‌بخشی کند.

۵- آیا این اظهارات از یک الگوی رفتاری تبعیت می‌کنند؟

بله، حکومت سال‌ها است برای سرکوب هر جنبش اعتراضی، آن‌ها را وابسته به گروه‌های تروریستی یا دولت‌های متخاصم می‌کند. سال‌ها است روایت‌های جعلی در رسانه‌های حکومتی از وقایع کردستان ترویج شده و این اظهارات تکرار همان داستان‌های جعلی حکومت‌ساخته است.

آسیب نرساندن به دیگران، یک اصل اخلاقی در حرفه روزنامه‌نگاری است. ولی برای کسی که هدفش مشروعیت‌بخشی به سرکوب است، اتفاقا آسیب رساندن به دیگران (مخالفان و معترضان) یک رسالت است و آقای مفتاح در این توییت دقیقا همین رسالت را ایفا کرده است. پس هدف نفرت‌پراکنان، نفوذ بر گرایش افراد جامعه، برانگیختن احساسات و به حرکت واداشتن اندیشه‌های ویژه و خوراندن اطلاعات هماهنگ و جهت‌دار به مخاطبان، برای رسیدن به مقاصد خاص است که می‌تواند تعصب گروهی را علیه جریان مخالف برانگیزد؛ تعصبی که می‌تواند بساط گفت‌وگو، ارایه استدلال و اقناع استدلالی را جمع و اعمال سیاست حذفی را مشروع جلوه دهد.

در فقدان نهاد قضایی مستقل و حکومت پاسخ‌گو، نمی‌توان انتظار اجرای عدالت در مواجهه با نفرت‌پراکنان را داشت ولی می‌توان با پیش‌گیری از بازنشر این‌گونه اظهارات و گزارش و مسدود کردن حساب این افراد جلوی خسارت بزرگ‌تر به جامعه را گرفت. مقابله با نفرت‌پراکنی از سوی سازمان ملل متحد به عنوان یک وظیفه همگانی برای حفاظت از صلح و توسعه مورد تاکید قرار گرفته است و یک رسالت جهانی شناخته می‌شود.