«آیا میدانستید…؟» عنوان سلسله گزارشهای جدید «ایرانوایر» است که برمبنای «داده» منتشر میشوند. در این گزارشها، دادههای خام از مراکز داده و بانکهای اطلاعات معتبر داخلی و خارجی جمعآوری، تجزیه و تحلیل، محاسبه و مقایسه میشوند و بهصورت ترکیبی از متن و دادهنگاری (اینفوگرافیک) در اختیار مخاطب قرار میگیرند. هدف این گزارشها، ترسیم تصویری خوانا و روشن از پدیدهها و وقایعی است که پیرامون ما در جریان است.
***
آیا میدانستید در جمهوری اسلامی بهطور متوسط هر ۴ سال، یک اعتراض بزرگ سرکوب شده است؟
گاهشمار اعتراضهای بزرگ در چهار دهه گذشته نشان میدهد، دستکم ۱۰ اعتراض بزرگ در حکومت، به صورت خشونتآمیز سرکوب شده است.
۱- نخستین تجمع اعتراضی علیه جمهوری اسلامی در ۱۷اسفند۱۳۵۷، توسط زنان برگزار شد. جمعیت زنان معترض در آن راهپیمایی تا ۵۰ هزار نفر برآورد شده است. همچنین به گفته شاهدان عینی، نیروهای کمیته برای پراکنده کردن معترضان تیراندازی هوایی کردهاند و معترضان توسط نیروهای حزبالهی مورد ضربوشتم قرار گرفتند.
۲- ۳۰خرداد۱۳۶۰، تهران و چند شهر دیگر ایران شاهد بزرگترین درگیریهای خیابانی پس از انقلاب بودند. این درگیریها، همزمان با طرح عدم کفایت سیاسی «ابوالحسن بنیصدر»، اولین رییسجمهوری ایران در مجلس آغاز شد. «اکبر هاشمی رفسنجانی» جمعیت کشتهشدگان این تظاهرات را فقط در تهران ۱۶ نفر اعلام کرده است. این تظاهرات که توسط سازمان مجاهدین خلق سازماندهی شده بود، ۲ روز در جریان بود. سرکوب این تظاهرات منجر به حذف یکی از بزرگترین جریانهای سیاسی انقلابی از جمهوری اسلامی شد.
۳- یک دهه پس از استقرار جمهوری اسلامی و ۱۱ سال پس از سرکوب آخرین تظاهرات سیاسی، حاشیه مشهد، شاهد نخستین اعتراض خیابانی بعد از انقلاب با زمینه اجتماعی - اقتصادی بود. اعتراضها از کوی طلاب در حاشیه شهر مشهد آغاز شد و بعد از دو روز سرکوب شد. براساس گزارشهای رسمی، در این اعتراضات دستکم ۹ نفر شامل ۶ مامور کشته شدند و ۴ معترض نیز اعدام شدند.
۴- دو سال بعد از اعتراضهای مشهد، نوبت به قزوین رسید تا شاهد یکی از سکوبهای خونین اعتراضهای مردمی در تاریخ جمهوری اسلامی باشد. روز ۱۲مرداد۱۳۷۳، مردم قزوین در واکنش به مخالفت مجلس برای استان شدن، تظاهرات برگزار کردند و جاده را بستند. براساس گزارشها، این اعتراض با خشونت توسط حکومت سرکوب شد. منابع رسمی آماری درباره کشتهشدگان این اعتراضات منتشر نکردند، اما منابع غیر رسمی آمار کشته شدگان را چند ده نفر تخمین میزنند.
۵- سومین اعتراضات بزرگ دهه ۱۳۷۰، در نزدیکی تهران در اسلامشهر به وقوع پیوست. ۱۵فروردین۱۳۷۴، گروهی از مردم به دلیل نارضایتی از افزایش کرایهها و اعتصاب رانندگان مینیبوس، و اعتراض به فقر و کمبود آب تظاهرات کردند. این تظاهرات با خشونت سرکوب شد، چنانکه در برخی منابع آن را پرتلفاتترین اعتراضهای دهه ۱۳۷۰ نامیدهاند. منابع دولتی یک کشته را تایید کردهاند، منابع خارجی به نقل از دیپلماتها از ۱۵ تا ۳۰ کشته خبر دادهاند و برخی، تعداد کشته شدگان را تا ۵۰ نفر اعلام کردهاند.
۶- اعتراضهای کوی دانشگاه تهران در ۱۸تیر۱۳۷۸، بزرگترین تظاهرات سیاسی تاریخ جمهوری اسلامی بعد از سال ۱۳۶۰ بود. این اعتراضات در واکنش به تعطیل شدن روزنامه «سلام» از کوی دانشگاه و حمله پلیس و نیروهای لباس شخصی به کوی آغاز شد، و ۶ روز در تهران و برخی شهرها ادامه داشت. منابع رسمی، شدن کشته یک نفر را در کوی دانشگاه تایید کردهاند، اما منابع حقوقبشری میگویند دست کم ۷ نفر در این اعتراضات کشته شدهاند.
۷- بلافاصله بعد از اعلام نخستین نتایج انتخابات ریاست جمهوری در بامداد ۲۳خرداد۱۳۸۸، تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ در ایران صحنه تظاهرات افرادی بود که معتقد به تقلب در انتخابات بودند. این تظاهرات در روز ۲۵خرداد با راهپیمایی بزرگ سکوت در تهران به اوج رسید و پس از آن، تا بهمن ۱۳۸۹ به صورت مناسبتی ادامه داشت. سرکوب اعتراضات از همان روز اول آغاز شد. روزهای ۳۰خرداد و عاشورای ۱۳۸۸، خونینترین روزهای اعتراضهای آن سال بودند. آمار رسمیای از تعداد کشتهشدگان اعتراضات ۱۳۸۸ در دست نیست، اما منابع غیررسمی تا نزدیک ۱۰۰ کشته را مستند کردهاند.
۸- چند ماه پس از پیروزی «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶، یکی از بزرگترین اعتراضات دهه ۱۳۹۰ در ۷دی، در زمینه اقتصادی آغاز شد و به سرعت به شهرهای دیگر سرایت کرد. تظاهرات دی۱۳۹۶، در زمان خود گستردهترین اعتراضات علیه حکومت بود که گستره آن به ۱۶۰ شهر رسید. این تظاهرات با خشونت سرکوب شد، منابع رسمی آمار دقیقی از کشتهشدگان دیماه ۱۳۹۶ ارائه نکردهاند، اما گفته میشود بیش از ۵۰ نفر طی ۱۰ روز در شهرهای مختلف کشته شدند.
۹- آبان ۱۳۹۸، تا پیش از اعتراضهای سراسری ۱۴۰۱، بزرگترین و خونینترین اعتراضات تاریخ جمهوری اسلامی است. اعتراضات از روز ۲۴آبان و پس از افزایش قیمت بنزین، در بیش از ۱۰۰ شهر آغاز شد. از همان ابتدای شکلگیری تجمعات، ماموران امنیتی و انتظامی اقدام به سرکوب اعتراضات کردند، اما دامنه سرکوب از روز ۲۵ آبان و پس از قطع اینترنت، شکل گستردهتری به خود گرفت. خبرگزاری «رویترز» به نقل از منابع خود، تعداد کشته شدگان اعتراضات آبان را تا ۱۵۰۰ نفر اعلام کرده است. منابع رسمی جمهوری اسلامی تا ۲۲۵ کشته را تایید کردهاند و منابع حقوقبشری، بیش از ۳۰۰ کشته را مستند کردهاند.
۱۰- اعتراضات شهریور ۱۴۰۱، از روز ۲۶ شهریور و پس از انتشار خبر کشته شدن «مهسا امینی» در بازداشتگاه گشت ارشاد، در شهرهای مختلف ایران آغاز شد. تاکنون این اعتراضات طولانیترین و بزرگترین اعتراضهای تاریخ جمهوری اسلامی است که به رغم سرکوب شدید و خشونتبار ماموران حکومتی، بهطور مداوم ادامه داشته است. منابع حقوقبشری تاکنون آمار حدود ۴۰۰ کشته را مستند کردهاند.
ثبت نظر