«حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه ایران، روز ۱دی ۱۴۰۱، در تماس تلفنی با «خوزه مانوئل آلبارس»، همتای اسپانیایی خود، با انتقاد از اقدام نادرست کشورهای غربی در لغو عضویت جمهوری اسلامی ایران در کمیسیون مقام زن، این اقدام را نشانگر تلاش برای از بین بردن فرصت گفتوگو دانست و مدعی شد: «در منطقه ما، ایران یکی از قویترین دموکراسیها را دارد» او افزود: «این که اروپا بخواهد به صورت یک سویه مسائل را ببیند و به دخالتهای خود ادامه دهد، برای ما قابل قبول نیست.»
آیا ایران قویترین دموکراسی منطقه خاورمیانه را دارد؟ «ایرانوایر» در این گزارش میکوشد مستند به اسناد و گزارشهای بینالمللی، به این پرسش پاسخ دهد.
***
دموکراسی در ایران و خاورمیانه
نتایج مندرج در ایندکس دموکراسی ۲۰۲۱ که در فوریه سال ۲۰۲۲ منتشر شده، نشان میدهد که کشورهای منطقه خاورمیانه کلا رابطه چندان خوبی با دموکراسی ندارند و به رعایت اصول دموکراسی، پایبندی چندانی نشان نمیدهند. در این منطقه، از اسراییل و تا حدودی تونس که دموکراتیک شناخته میشوند که بگذریم، مابقی کشورها را حتی نمیتوان دموکراتیک خواند و نیمی از کشورهای این منطقه، توتالیتر محض به شمار میآیند. در این بین، ایران نه تنها در میان برترین کشورهای دموکراتیک منطقه نیست، بلکه نام آن را باید در میان سه کشور انتهایی فهرست کشورهای منطقه خاورمیانه در ایندکس دموکراسی ۲۰۲۱ جستجو کرد.
بر اساس ایندکس دموکراسی ۲۰۲۱، تهیه شده توسط «ایندیپندنت»، اسراییل، تونس و مراکش، سه کشور اول منطقه خاورمیانه در میزان پایبندی به اصول دموکراسی، و سه کشور ایران، لیبی و سوریه، کشورهای انتهایی این جدول را تشکیل میدهند. رتبه منطقهای ایران، در میان ۲۰ کشور منطقه خاورمیانه، ۱۸ برآورد شده است.
جدول زیر، رتبه و جایگاه کشورهای منطقه خاورمیانه را در پایبندی به اصول دموکراسی نشان میدهد:
تصویر کلی ارائه شده در ایندکس دموکراسی ۲۰۲۱ از وضعیت دموکراسی در جهان نیز نشان میدهد که ایران، در میان کشورهای توتالیتر قرار میگیرد. در نقشه زیر، کشورهای کاملا دموکراتیک به رنگ آبی تیره و کشورهای توتالیتر به رنگ نارنجی و قرمز تیره مشخص شدهاند، که ایران در میان بدترینها، با رنگ قرمز پررنگ نشان داده شده است:
وضعیت پایبندی به اصول دموکراسی در سال ۲۰۲۱ در ایران به نسبت سال ۲۰۲۰، نشان میدهد که ایران دو قدم به عقب برداشته است. رتبه ایران در سال ۲۰۲۰ در ردیف ۱۵۲ قرار داشت که در سال ۲۰۲۱ به رتبه ۱۵۴ تنزل یافته و در نتیجه، ایرانی که تا سال ۲۰۲۰ بالاتر از عربستان و یمن قرار داشت، در سال ۲۰۲۱ به رتبهای پایینتر از رتبه این دو کشور تنزل یافته است.
رتبه منطقهای ایران در ایندکس دموکراسی ۲۰۲۰ در جدول زیر مشخص است:
حاکمیت قانون در ایران و خاورمیانه
حاکمیت قانون یا Rule or Law، به عنوان زیربنای دموکراسی، شاخص دیگری است که نشان میدهد کشورهای دنیا چقدر به دموکراسی پایبند هستند. نتایج مندرج در ایندکس حاکمیت قانون ۲۰۲۲، تهیه شده توسط پروژه عدالت جهانی، (موسسهای بینالمللی که سالانه وضعیت حاکمیت قانون در کشورهای دنیا را مورد سنجش قرار میدهد) نشان میدهد که ایران در این شاخص نیز، در ردیف برترینهای خاورمیانه قرار ندارد.
در ایندکس حاکمیت قانون سال ۲۰۲۲، وضعیت حاکمیت قانون در ۹ کشور منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفته که ایران پس از امارات، اردن، تونس، الجزایر، مراکش و لبنان، در ردیف هفتم قرار دارد. در این ایندکس، وضعیت حاکمیت قانون در ایران کمی بهتر از سودان و مصر برآورد شده و به وضعیت حاکمیت قانون در سایر کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله: اسراییل، فلسطین، کویت، قطر، عراق، عمان، بحرین، عربستان، یمن، لیبی و سوریه پرداخته نشده، که اگر این کشورها نیز مورد ارزیابی قرار میگرفتند، رتبه منطقهای ایران در شاخص حاکمیت قانون از هفتم هم میتوانست پایینتر باشد، چون حداقل ۸ کشوری که شاخص حاکمیت قانون در آنها ارزیابی نشده، در شاخص دموکراسی رتبهای بهتر از ایران دارند.
برابری جنسیتی در ایران و خاورمیانه
برابری جنسیتی به عنوان دیگر شاخص دموکراسی نیز، تصویری از میزان پایبندی کشورهای دنیا به اصول دموکراسی را نشان میدهد. در این شاخص نیز ایران نه تنها در میان برترینهای منطقه خاورمیانه قرار ندارد، بلکه در میان ۱۷ کشور منطقه که در ایندکس برابری جنسیتی ۲۰۲۰ مورد ارزیابی قرار گرفتهاند، در رتبه ۱۴ و فقط بالاتر از سوریه، عراق و یمن قرار دارد. رتبه منطقهای ۱۷ کشور منطقه خاورمیانه، در شاخص برابری جنسیتی، به این شرح است:
رتبه کشورهای منطقه خاورمیانه در آزادیهای سیاسی و مدنی
آزادیهای سیاسی و مدنی به عنوان دیگر شاخص دموکراسی در منطقه خاورمیانه، جز در یکی دو کشور، چندان جایگاهی ندارد. نمره ایران در شاخص آزادیهای سیاسی در میان ۱۹ کشور منطقه خاورمیانه که توسط خانه آزادی مورد سنجش قرار گرفتهاند، ۴، و بالاتر از یمن، سوریه، عربستان، بحرین، لیبی و سودان، و پایین تر از ۱۲ کشور دیگر این منطقه یعنی اسراییل، تونس، عراق، لبنان، کویت، مراکش، اردن، قطر، عمان، مصر، الجزایر، امارات است. در شاخص آزادیهای مدنی نیز ایران با نمره ۱۰، تنها بالاتر از یمن، سوریه، عربستان، لیبی، و همتراز بحرین و سودان است و از ۱۲ کشور عراق، لبنان، عمان، مراکش، اردن، قطر مصر، الجزایر، تونس، کویت، امارات و اسراییل پایینتر است.
جدول زیر، رتبه منطقهای کشورهای خاورمیانه را در آزادیهای سیاسی و مدنی نشان میدهد:
جمع بندی
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران مدعی است: «در منطقه ما، ایران یکی از قویترین دموکراسیها را دارد.» بررسیهای «ایرانوایر» نشان میدهد این ادعا هیچ نسبتی با واقعیت ندارد. دموکراسی در منطقه خاورمیانه جز در دو کشور اسراییل و تونس، پایههای چندان مستحکمی ندارد و بیشتر کشورهای این منطقه، اساسا دموکراتیک به شمار نمیآیند و در ایندکس دموکراسی، در ردیف کشورهای توتالیتر جای گرفتهاند. با این وجود، حتی در منطقه خاورمیانه، ایران نه تنها دموکراسی قویتری ندارد، بلکه شاخصهای دموکراسی ارزیابی شده توسط موسسات بینالمللی، نشان میدهد که ایران، در میان بدترین کشورهای منطقه قرار دارد.
در ایندکس دموکراسی، ایران به همراه لیبی و سوریه در انتهای جدول کشورهای منطقه خاورمیانه در پایبندی به اصول دموکراتیک قرار دارد.
ـ در ایندکس حاکمیت قانون، وضعیت حاکمیت قانون در ۹ کشور منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفته که ایران پس از امارات، اردن، تونس، الجزایر، مراکش و لبنان در ردیف هفتم قرار دارد.
ـ در شاخص برابری جنسیتی، در میان ۱۷ کشور منطقه خاورمیانه که در ایندکس برابری جنسیتی ۲۰۲۰ مورد ارزیابی قرار گرفتهاند، ایران در رتبه ۱۴ و فقط جایگاهی بالاتر از سوریه، عراق و یمن دارد.
ـ در شاخص آزادیهای سیاسی و مدنی، ایران در رتبه دوازدهم منطقه و بالاتر از بحرین، سودان، لیبی، یمن، عربستان و سوریه است. سطح آزادیهای سیاسی و مدنی در ایران از ۱۲ کشور دیگر منطقه، یعنی اسراییل، تونس، لبنان، مراکش، کویت، اردن، الجزایر، عراق، قطر، عمان، مصر و امارات پایینتر است.
بنابراین «ایرانوایر» به ادعای حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران مبنی بر اینکه: «در منطقه ما، ایران یکی از قویترین دموکراسیها را دارد»، نشان «دروغ پینوکیو» میدهد.
دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آنها قبلا ثابت شده است، یا براساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمدهاند یا به عبارتی، یک دروغ عیان هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روششناسی راستیآزمایی در «ایرانوایر»، اینجا را کلیک کنید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر