سیام آبان ۱۴۰۱، وقتی دانشگاههای ایران هر روز صحنه مقاومت و اعتراض دانشجوها بود، در بند زنان اوین، زیر دوربینهای امنیتی، نمایشی آغاز شد؛ نمایشی در سه پرده که صدای دانشجویان بود و تقدیم به «سعید زینالی» شد، دانشجوی معترضی که در اعتراضات تیرماه ۷۸ بازداشت شد و هنوز از سرنوشت او خبری در دست نیست.
متن انگلیسی و فارسی نمایشنامه «میدان نفت» و تصاویری از عروسکها، پلاکاردها و پوستر این نمایش به دست «ایرانوایر» رسیده است. ایرانوایر همچنین موفق شده با فردی که در جریان برنامهریزی و اجرای این نمایش بوده ولی به دلایل امنیتی نام او قابل افشا نیست، گفتگو کند. این گزارش درباره تکاجرای نمایش «میدان نفت» به کارگردانی «ملی جعفری» و بازی «سپیده قلیان» و «نرگس محمدی» است.
«میدان نفت»؛ اجرا در میانه یک انقلاب و برای دادخواهی
نمایش میدان نفت، نوشته «ملی جعفری»، دانشجوی تئاتر دانشگاه تهران و از بازداشت شدگان اعتراضات آبان ۹۸، «سپیده قلیان»، فعال مدنی دربند و «هستی امیری»، دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی تهران است که هر سه در بند زنان زندان اوین در حبس بودند.
منبع مطلعی که با ایرانوایر گفتگو کرده، میگوید که ایده اجرای این نمایش حین تحصن این سه زن جوان که پاییز سال جاری در حال سپری کردن دوران محکومیت خود در اوین بودند، شکل گرفته است.
۱۱ مهر ۱۴۰۱، سپیده، هستی و ملی در بیانیهای اعلام کردند: «پیام ما روشن است» و «تا روز آزادی و رهایی هرجا که باشیم، سنگر دانشگاه را حفظ خواهیم کرد.» آنها در بیانیه خود نوشته بودند که در اعتراض به محاصره دانشگاه و شلیک مستقیم به دانشجویان تا «پایان سرکوب در دانشگاه، آزادی بیقید و شرط دانشجویان بازداشتشده و تضمین ممنوعیت ورود نیروهای نظامی، شبه نظامی و انتظامی به دانشگاه»، مقابل در خروجی بند زنان زندان اوین تحصن میکنند؛ تحصنی که با آزار و اذیت مقامات زندان بعد از یک هفته به پایان رسید ولی ایده اجرای نمایشی در بزرگداشت مقاومت دانشجویان جایش را گرفت.
نمایش میدان نفت، در سه پرده خلاصه می شود . پرده اول یک نمایش با تکنیک عروسکهای دستکشی است. با عروسکهایی ساخته شده از آرد نشاسته و خمیر سبک. هنر دست زنانی که بهدلیل فعالیتهای مدنی و حقوقبشری خود در حبساند؛ از جمله «نیلوفر بیانی»، فعال محیط زیستی که سال ۹۸ در پی پروندهسازی سپاه پاسداران برای فعالان حیاتوحش به زندان افتاد. او در نامهای بعدا از شکنجه و تهدید جنسی خود در ۱۲۰۰ ساعت بازجویی خود توسط اطلاعات سپاه خبر داده بود.
بخش عروسکی نمایش میدان نفت، گفتگوهایی بین «سعید زینالی»، «فرشته علیزاده» و رفیقشان «علی» است. گفتگوهایی در سه مقطع زمانی، در سه خیزش دانشجویی، حوادث کوی دانشگاه در ۱۸ تیر ۷۸، خرداد ۸۸ و ۹۸ و شهریور و مهر و آبان ۱۴۰۱. عروسک های پرده یک، از نظر ظاهری شباهتی به سعید زینالی و فرشته علیزاده، دو فعال دانشجویی که در جریان اعتراضات دانشجویی تیرماه ۷۸، هر دو بازداشت و بعد ناپدید شدند ندارند و صرفا برای گرامیداشت یاد و خاطره آنها و آنچه بر آنها گذشت اینگونه نامگذاری شده اند، اما موهای عروسکها، موهای زنانی است که با اعتراض، دادخواهی و آزادیخواهی به زندان افتادهاند؛ موهای هستی امیری، فعال دانشجویی و از عوامل نمایش، موهای سپیده قلیان، فعال مدنی دربند.
صحنه اول از پرده یکم، فضای حاکم بر جامعه جنسیت زده و عدم حمایت از زنان در بیان مطالباتشان و سرخوردگی زنان را در سال ۷۸ را نمایش می دهد. بحثهای و جدل بین فرشته علیزاده و سعید زینالی. جایی که فرشته از بودن زنان در صحنه دفاع میکند و از سعید زینالی میخواهد که دانشجوهای پسر «قیم» دانشجوهای دختر نباشند. او روزی را پیشبینی میکند که تعداد زنان دانشجو به قدری زیاد شود که سردمدار اعتراضات باشند.
پس از آن، در صحنه دوم، زمان سوئیچ می شود و سه شخصیت یک باره پرتاب میشوند به خیزش کنونی مردم ایران و اعتراضات دانشجویان در دانشگاههای ایران، شعارهای عروسکها به گوش آشنا است؛ «زن زندگی آزادی» و «هیز تویی هرزه تویی، زن آزاده منم».
صحنه سوم، پرشی دیگر است به ۱۶ آذر ۸۸ و آبان ۹۸، به ورود نیروهای لباس شخصی به دانشگاه و ضرب و شتم شدید دانشجویان معترض.
پرده دوم نمایش، تکگویی یا مونولوگ «سپیده قلیان» است؛ زن جوانی از خوزستان که با اعتصابهای کارگران نیشکر هفتتپه، زندانی شد، مجبور به اعتراف اجباری شد و با مبارزه خود در سال ۲۰۲۲، به یکی از ۱۰۰ زن تاثیرگذار و الهام بخش جهان تبدیل شد.
در این پرده سپیده قلیان، لباس کردی سراسر سیاه به تن دارد و میگوید: «من دانشجوی دورهگردم. جای من کشوری نیست که در آن به دنیا آمدم. من زبان اینجا را خوب بلد نیستم. نه کردی بلدم نه عربی، نه فارسی. لهجه دارم.»
در این پرده، سپیده از نابرابریهای مبتنی بر قومیت سخن میگوید و از شکنجه، ضرب و شتم و خشونت علیه مردم کرد و عرب در اعتراضات سالهای اخیر پرده
بر میدارد.
پرده سوم، تکگویی «نرگس محمدی» است. بنا به گفته منبع مطلع ایرانوایر، خانم محمدی تاکید داشته که لباس اجرایش سر تا پا سفید باشد. او میگوید که نرگس، کبوتر و نماد صلح را دوست دارد و همیشه در بند هم بر این تاکید داشته که میخواهد پیامآور صلح باشد. نرگس محمدی، مدافع حقوق بشر است که تاکنون چندین باز بازداشت و به حبسهای طولانیمدت محکوم شده است. او آخرین بار در زندان به ۱۵ ماه حبس تعزیری محکوم شده است.
در این پرده نرگس محمدی از دادخواهی میگوید: «من دادخواهم، دادخواه خون به ناحق ریخته شده. دادخواه زخمهای شکنجه بر تن نشسته. دادخواه جانهای به زندان، زنجیر و اسارت کشیده شده. دادخواه آنچه حق ما بود و از ما تضییع کردند و آن چه حقمان نبود بر ما تحمیل کردند. دادخواهی تلاش و مبارزه سخت برای احقاق حق و تحقق عدالت است.»
نرگس محمدی در این تکگویی سپس به جنبش دادخواهی مادران ایرانی در چند دهه اخیر میپردازد. او از «مصطفی کریمبیگی»، جوان کشتهشده در عاشورای ۸۸ شروع میکند، از رنج و درد مادر او میگوید. بعد به «عزت ابراهیمنژاد»، دانشجوی کشته شده در اعتراضات کوی سال ۱۳۷۸ میرسد. از او و مادرش میگوید که خود فرزندش را در حیاط غسل داده و کفن کرده و زخمهایش از شکنجه را شسته بود.
نرگس محمدی، از مادر «ندا آقاسلطان»، مادر «پویا بختیاری» که هماکنون در بند است، مادر «ابراهیم کتابدار»، مادران «نوید افکاری»، «زانیار مرادی»، «لقمان مرادی» و «رامین حسین پناهی» میگوید. او از دادخواهی مادران خاوران، مادران قربانیان پرواز PS۷۵۲ و سایر مادران دادخواه و رنج و تلاش آنها برای اجرای عدالت میگوید.
میان دو پرده؛ پخش رپ اعتراضی از رپر ایرانی با تخلص رودی Rccdy
منبع مطلعی که با ایرانوایر گفتگو کرده میگوید که در میان پرده اول و پرده دوم، آهنگی از «رودی»، زن رپر جوانی که با خیزش کنونی مردم ایران همدل است، پخش شده است. بخشی از ترانه این آهنگ به این شرح است:
«به هرچی رنگ میزنیم شده پاک روز بعد
انگار خوره دارن همه دیوارای توی شهر
اما مینویسیم باز دوباره با خط کج
سر اومد زمستون سر اومده روز بد
همه می افتیم مثل قطرههای آب
جون شده مفتی مثل قطرههای آب…
دست من سنگه
میوفتین مثل قطرههای آب
مثل قطره های اب
جون شده مفتی مثل قطرههای آب…
اون بالایی تنهایی
میفتین مثل قطرههای آب»
پوستری با قمریهای سرخ؛ پلاکاردهایی با شعارهای رنگین
بنا بر تصویری که از پوستر اصلی این نمایش که در اوین ساخته شده به دست ایرانوایر رسیده، عوامل این نمایش روی پوستر پرندگان سرخ و بنفش و صورتی هستند که در خطی سیاه از نفت که مانند گیسوان دخترکان ایران و رد خون جاری است، نام برده شدهاند.
ملی جعفری، کارگردان این نمایش که خود دانشآموخته رشته تئاتر عروسکی از پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است با همراهی تیم پانزده نفره اجرا، دورتادور سالن شماره یک که مکان مشخص شده برای اجرا بوده است را با پلاکاردهایی که مزین به شعارهای اعتراضی است طراحی کرده اند گویی تمام سالن صحنه اجراست.
از سختی ساخت عروسکها؛ تهدید عوامل پیش از اجرای نمایش
منبع مطلعی که با ایرانوایر گفتگو کرده با تاکید بر اینکه هیچیک از مراحل اجرای این کار ساده نبود، میگوید: «برای ساخت عروسکها، مواد لازم را نداشتند. اما نیلوفر بیانی بلد بود با نشاسته خمیر گل چینی درست کند و متریال عروسکها را اینطوری ساختند. رشته تخصصی دانشگاهی ملی نمایش عروسکی است و او به عوامل آموزش داد که چگونه عروسک ها را بسازند. بعد چند رنگ آکرولیک در بند بود که از آنها برای رنگآمیزی استفاده کردند.»
پیش از این هم برای نمایش ماهی سیاه کوچولو که یک ماه قبل تر در اوین اجرا شد همه با هم عروسک های سایه ساخته بودند.
او درباره ضبط پلاکاردهایی که عوامل برای اجرای نمایش آماده کرده بودند ولی با آتش سوزی ۲۳ مهرماه در زندان اوین، نیروهای امنیتی وسایل انها را ضبط کردهاند، میگوید: «ملیحه بعد از آتش سوزی رفت دفتر رئیس زندان تا اکسسوریها را پس بگیرد. رئیس زندان او را تهدید کرده بود که بر علیهاش پروندهسازی میشود. گفته بود که هر کدام از پلاکاردها برایت سه ماه زندان میشود. اما، او جواب داده بود که اینجا زندان است و من هم در زندان زیر دوربین های شما قرار است اجرا کنم. اگر پس نمیدهید، دوباره میسازیم و همه چیز را دوباره ساختند.»
لباسهای عروسکها را «ژیلا کرم زاده مکوندی» ساخته است. ژیلا کنشگری است که فعالان مدنی و زندانیان زن بند سیاسی زندان اوین، او را به شاعرانگی و عروسکهای دستسازش میشناسند. او از مادران دادخواه پارک لاله است که از تیرماه ۱۳۸۸، با فراخوان تعدادی از زنان دادخواه در اعتراض به کشتن، مجروح و زندانی کردن مردم شکل گرفت. ژیلا برای دومین بار در دیماه ۱۳۸۸ به زندان رفت.
«نیلوفر بیانی»، ملی جعفری، «فریبا عادلخواه»، «زهره سرو( ماهفر)»، «فروغ تقیپور» و «گلاره عباسی» نیز عروسک گردانهای این نمایش بودهاند. فریبا عادلخواه، شهروند دوتابعیتی ایرانی فرانسوی است که به اتهام جاسوسی در زندان است. زهره سرو نیز فعال سیاسی پادشاهیخواه است که بهدلیل فعالیت در اینستاگرام به دو سال زندان محکوم شده است. گلاره عباسی نیز بهدلیل فعالیت در شبکههای اجتماعی بازداشت شده و در حال گذراندن ۲ سال و ۶ ماه حبس تعزیری است که قوه قضائیه جمهوری اسلامی برای او صادر کرده است.
«بهاره هدایت»، فعال دانشجویی با سابقه نیز مسئولیت مشاوره متن را داشته و آنگونه که منبع مطلع ایرانوایر گفته، در تصویرسازی اعتراضات دانشجویی که در پرده اول بهکار برده شده، نقش مهمی را ایفا کرده است.
سایر عوامل اجرای این نمایش به این شرح هستند:
سازندگان عروسک: ملی جعفری، نیلوفر بیانی، گلاره عباسی، هستی امیری
صدا پیشگان عروسک: نوشین جعفری، رها عسکری زاده، هستی امیری، ماهفر، فروغ تقیپور
موسیقی: رودی Rccdy
نور: پرستو معینی
لباس عروسک: ژیلا مکوندی
پوستر: ملی جعفری
تهیه کننده: ناهید تقوی
عوامل این نمایش که ساعت ۱۰ شب روز ۳۰ ابان در سالن ۱ اندرزگاه پنج زنان زندان اوین برگزار شده، از «سپیده کاشانی»، «بهاره سی سلیمانی»، «مریم حاجی حسینی»، «ناهید فتحعلیان»، «فائزه هاشمی» و «تمامی عزیزان بند زنان اوین» تشکر کردهاند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایرانوایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر