«تق تق سلام دنیای آزاد! من چهل و دو پراکسی مختلف را برای نوشتن این توییت امتحان کردم! میلیون‌ها ایرانی اینترنت ندارند. صدای ما رو می‌شنوید؟»
این توییت را «محمد مساعد»، روزنامه‌نگار و فعال مدنی، هنگام قطع گسترده اینترنت در اعتراضات آبان۱۳۹۸ نوشت؛ در مقطعی که به دنبال قطع ارتباط اینترنتی شهروندان ایران با کل دنیا، صدها و به روایتی ۱۵۰۰ نفر از معترضان در سرکوب گسترده نیروهای حکومتی کشته شدند و دنیا بعدها از آن باخبر شد.
با شروع دور دیگری از اعتراضات در پی کشته شدن «مهسا امینی»، جمهوری اسلامی فیلترینگ را گسترده‌تر کرد و سرعت اینترنت را به شدت کاهش داد تا از گردش اطلاعات و انتشار اخبار اعتراضات جلوگیری کند.
۲۴آذر بود که «احمد وحیدی» وزیر کشور، در جمع طلاب حوزه علمیه خراسان اعلام کرد که فضای مجازی باید کاملا فیلتر شود.
هرچند که حتی پیش از این سخنان وزیر کشور نیز، دولت فعلی گام‌های بلندی به سمت فیلترینگ برداشته بود.
دو شبکه پیام رسان واتس‌اپ و اینستاگرام نیز که در روزهای ابتدایی اعتراضات فیلتر شده بودند، در جریان اعمال محدودیت شدید بر فضای مجازی، همچنان فیلتر شده باقی ماندند.
***
امکان جدید واتس‌اپ برای دور زدن فیلترینگ
با تداوم فیلترینگ در ایران، مقامات دولتی آمریکا از شرکت‌های فناوری خواستند تا برای دسترسی آزاد کاربران ایرانی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تلاش کنند.
حالا شرکت واتس‌اپ که اخیرا در ایران فیلتر شده است، امکان اتصال با پروکسی را برای کاربران ایرانی فراهم کرده است.
«ویل کت کارت»، مدیر واتس‌اپ، در پیامی در توییتر با تبریک سال نو میلادی گفت: «در حالی که بسیاری از ما با ارسال پیام به عزیزانمان در واتس‌اپ جشن گرفتیم، میلیون‌ها نفر در ایران و کشورهای دیگر هستند که همچنان از حق برقراری ارتباط آزادانه و خصوصی محروم هستند.»
مدیر واتس‌اپ گفت: «از امروز اتصال به واتس‌اپ از طریق پروکسی را برای کاربران راه‌اندازی می‌کنیم.»
او تاکید کرد که این موضوع به افراد امکان می‌دهد که تا از طریق سرورهایی که از سوی داوطلبان و سازمان‌ها برای برقراری ارتباط آزادانه راه‌اندازی شده‌اند، به واتس‌اپ متصل شوند.
اقدام واتس‌اپ با تقدیر «رابرت مالی»، نماینده دولت آمریکا در امور ایران مواجه شد. مالی در پیامی توییتری نوشت که با وجود سانسور بی‌وقفه‌ای که به دستور مقامات ایران انجام می‌شود، شرکت‌های آمریکا برای کمک به حفظ ارتباط مردم ایران با جهان راه‌های زیرکانه‌ای پیدا می‌کنند.
راه دسترسی به پروکسی واتس‌اپ
«نیک ولف»، مدیر فنی «ایران‌وایر» درباره مراحل راه‌اندازی پروکسی واتس‌اپ توضیح داد که احتمال دارد که راه اندازی پروکسی برای واتس‌اپ در اندروید و آیفون کمی با هم فرق داشته باشند، ولی به طور کل، بسیار ساده و راحت خواهد بود.
نیک ولف ادامه داد: «برای ایجاد پروکسی، باید از صفحه اصلی واتس‌اپ به صفحه تنظیمات رفته و از آنجا به استوریج، یا همان فضای ذخیره‌سازی و داده‌ها رفت، از آنجا باید روی گزینه پروکسی ستینگ کلیک کرد و بعد آنجا آدرس پروکسی را را وارد کرد.»
او درباره اینکه مردم چگونه می‌توانند این پروکسی‌ها را پیدا کنند، گفت که این یک طرح جدید است و تازه اعلام شده و احتمالا در روزها و هفته‌های اول پیدا کردن آن سخت خواهد بود، ولی هرچه بیشتر بگذرد، احتمالا افراد بیشتری پروکسی بسازند، و در اختیار دوستان و آشنایان و عموم مردم قرار دهند.
ولف یکی از راه‌های دسترسی به این پروکسی‌ها را جست‌وجو در تلگرام ذکر کرد و گفت: «نکته مهم در استفاده از پروکسی‌ها این است که پروکسی‌ها بعد از مدتی استفاده، مانند وی پی‌ان‌ها شناسایی شده و احتمالا از سوی حکومت مسدود یا فیلتر شوند، تا اینکه دوباره پروکسی و پل جدیدی ساخته شود.»
از همین رو، مدیر فنی «ایران‌وایر»، پیدا کردن و دنبال کردن کسانی که در شبکه‌های اجتماعی پروکسی ارائه می‌کنند را، برای داشتن پروکسی‌های جدید بسیار مهم می‌داند.
امنیت پروکسی واتس اپ
اما از آنجا که نحوه کارکرد پروکسی واتس‌اپ برای بسیاری نا‌آشناست، ممکن است نگرانی‌هایی از نظر امنیت کاربران و احتمال هک شدن به وجود بیاورد.
ولف دراین‌باره گفت: «امنیت کاربر با استفاده از این سرویس به خطر نمی‌افتد، چون این سرویس‌ها مثل پیام‌های واتس‌اپ از هر دو طرف رمز‌گزاری شده، طوری که نه واتس‌اپ، نه شرکت متا، نه سازنده سرور و نه هیچ کس دیگری غیر از ارسال کننده و گیرنده پیام نمی‌توانند محتویات پیام را ببینند. پس از این جهت باید گفت که کسی نمی‌تواند به اطلاعات پروکسی کاربران دسترسی داشته باشد.»
به گفته مدیر فنی «ایران‌وایر»، حتی اگر گوشی همراه کاربری به دست غریبه بیفتد هم نمی‌توانند بفهمند که پروکسی را از چه کسی گرفته، زیرا رمزگذاری شده است. ضمن اینکه پروکسی زنجیره‌ای از اعداد و حروف است که از روی آن نمی‌توان به ماهیت سازنده پی برد.
مزایا و معایب پروکسی واتس‌اپ
این خدمات جدید واتس‌اپ به کاربران در حالی ارائه شده که به گزارش خبرگزاری‌های ایران، قوه‌قضاییه موظف شده با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعاتی و سایر دستگاه‌های ذیربط، با فروشندگان فیلتر‌شکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های غیرمجاز، برخورد قانونی و متخلفین را مجازات کند.
خبرگزاری «ایسنا» در خبری نوشت: «طبق تصمیم جدید، قرار است تولید کنندگان، فروشندگان و توزیع کنندگان وی‌پی‌ان‌ها و فیلتر‌شکن‌های غیرمجاز، از این پس مشمول مجازات ماده ۷۵۳ قانون مجازات اسلامی گردیده و در مورد اشخاص حقوقی، علاوه بر مجازات مندرج در ماده ۷۵۳، نسبت به شرکت تجاری یا موسسه متخلف، لغو امتیاز و تعطیلی نیز رقم خواهد خورد.»
به دلیل همین فشارها، پیام‌رسان تلگرام هم این روش را مدتی قبل مورد استفاده قرار داده حالا هم واتس‌اپ آن را پیاده‌سازی کرده‌است و به کاربر این امکان را می‌دهد که از داخل اپ و به واسطه یک سرور پروکسی، به اینترنت وصل شود.
«مهدی صارمی‌فر»، روزنامه‌نگار علم و تکنولوژی درباره مزیت این روش گفت: «مهم‌ترین مزیت این روش این است که کاربر از راه‌اندازی وی‌پی‌ان خلاص می‌شود و مهم‌ترین نکته منفی آن هم طبعا این است که تنها به درد همان اپ (واتس‌اپ یا تلگرام) می‌خورد و ابزاری برای دور زدن فیلترینگ برای باقی خدمات اینترنتی نیست.»
این روزنامه‌نگار ادامه داد: «علت اصلی پیاده‌سازی پروکسی در واتس‌اپ، مقابله با آن دسته از محدودیت‌هایی است که حکومت جمهوری اسلامی به واسطه تسلط بر زیرساخت و انحصار اینترنت در ایران، در اختیار دارد. مدیران این شرکت، تصاویر اسکرین‌شات فارسی را در معرفی آن به‌کار برده‌اند، این یعنی ابزاری با محوریت نیاز مردم ایران فراهم شده‌است. این مزیت بزرگیست که متا، یکی از مهم‌ترین شرکت‌های دنیا، نشان می‌دهد درکنار خیزش انقلابی آزادی‌خواهانه مردم ایران ایستاده است.»
به گفته صارمی‌فر، این در حالی است که چند هفته پیش شورای عالی فضای مجازی از این شرکت خواسته‌بود نماینده‌ای برای تعاملات بیشتر با آن‌ها معرفی کند.
او ایراد دیگر این روش را پیدا کردن فردی آشنا به فناوری ذکر کرد و گفت: «فردی آشنا به فناوری (البته نه در سطح خیلی پیشرفته) باید سرور پروکسی را برای افرادی در داخل ایران بسازد و برای آن‌ها بفرستد. واتس‌اپ کلیه روش‌ها و ابزارهای لازم را با شرح دقیق را به منظور در گیت‌هاب( فضایی برای برنامه‌نویسان) گذاشته‌است.»
به عقیده صارمی‌فر، روش کلاسیک رمزگذاری واتس‌اپ تغییر نکرده و بنابراین پیام‌های شخصی همچنان با رمزگذاری محافظت می‌شوند. این پیام‌ها برای هیچ کسی قابل مشاهده نیستند؛ نه سرورهای پروکسی، نه واتس‌اپ، بنابراین امنیت همچنان مانند گذشته و در سطحی قابل‌قبول و بالا است.
او ادامه داد: «هرچند واتس‌اپ همیشه در کمال مطلوب نبوده، اما تیم فنی خوبی دارد و به‌عنوان بزرگ‌ترین پیام‌رسان دنیا، خیلی سریع رخنه‌ها را برطرف کرده‌است و در مجموع امن‌تر از تلگرام است.»
تیغ دولبه کانال‌های تلگرامی
مهدی صارمی‌فر یکی از مسائل پیش روی کاربران ایرانی را، نحوه دسترسی به سرورهای پروکسی و استفاده از امکانات پیام‌رسان‌ها دانست و گفت: «پیام‌رسان تلگرام قابلیت ایجاد کانال را دارد که مانند یک تیغ دولبه برای امنیت کاربران (به‌خصوص کاربران ایرانی) عمل کرده‌است.»
به گفته او، کانال‌ها ابزارهای مناسبی برای دستیابی کاربران تلگرام به سرورهای پراکسی شده‌اند، اما حتی بررسی‌های ساده چشمی و نه با استفاده از نرم‌افزارهای تحلیل، نشان می‌دهد که بسیاری از این کانال‌ها وابسته به جمهوری اسلامی هستند.
اشاره او به انتشار تصاویر و پروپاگاندای حکومتی برای تبلیغ «قاسم سلیمانی» در بسیاری از کانال‌های پرطرفدار توزیع‌کننده پروکسی در تلگرام است. این یعنی امنیت این سرورها ممکن است، با تهدیدات جدی مواجه باشد.
باید دید در مورد توزیع پروکسی واتس‌اپ هم ارتش سایبری جمهوری اسلامی می‌تواند مسیرهای تحت تسلط خودش را ترویج دهد یانه؟
اما به هر حال، به نظر می‌رسد با توجه به تحولات در امکانات شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی، واتس‌اپ و شرکت متا، آخرین شرکت‌هایی نخواهند بود که برای دسترسی مردم ایران به فضای مجازی آزاد امکانات تازه‌ای ارائه می‌کنند. آن‌ها برای شنیده شدن صدای مردم ایران در نقاط دیگر جهان، درهایی را هرچند کوچک، باز می‌کنند.
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر