آیا سوختگی و مسمومیت کارگران در ایران، چند برابر متوسط جهانی است؟

«امید کلات‌پور»، کارشناس حفاظت فنی در حوزه آتش‌سوزی و مواد شیمیایی، روز ۱۵دی۱۴۰۱، در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایلنا» مدعی شد: «سوختگی و مسمومیت کارگران در ایران، چند برابر متوسط جهانی است.» او در این گفت‌وگو با تاکید بر این‌که در ایران و به‌ویژه در شرکت‌های تولیدی بخش خصوصی، وضعیت ایمنی در برابر نشت و انتشار گازهای قابل اشتعال یا قابل ایجاد مسمومیت مناسب نیست، و ایمنی در برابر آتش‌سوزی نیز در واحدها وضعیت مناسبی ندارد، گفته: «این واقعیت را از میزان چندین برابری آتش‌سوزی و مسمومیت کارگران در محیط کار ایران، در مقایسه با آمارهای متوسط جهانی می‌توان فهمید.»  

آیا سوختگی و مسمومیت کارگران در ایران، چند برابر متوسط جهانی است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

***

آمار حوادث محیط کار در ایران

سالانه حدود ۳۰ هزار کارگر در ایران دچار مصدومیت، و حدود ۲۰۰۰ نفر براثر حوادث محیط کار جان خود را از دست می‌دهند. سازمان پزشکی قانونی ایران در سالنامه آماری سال ۱۳۹۹، تعداد افرادی که در سال ۱۳۹۹ در محیط کار دچار مصدومیت شده‌اند را در کل کشور، ۲۶ هزار و ۸۷ نفر عنوان کرده است. آمار کارگران مصدوم در سال ۱۳۹۸، معادل ۲۸ هزار و ۲۰۸ مورد بود.

براساس این گزارش، در سال ۱۳۹۹ تعداد ۱۸۷۱ کارگر نیز در اثر حوادث محیط کار جان خود را از دست داده اند که به نسبت سال ۱۳۹۸،‌معادل ۳.۷ درصد افزایش را نشان می‌داد. در سال ۱۳۹۸، تعداد ۱۷۵۳ نفر در محیط کار جان خود را از دست داده بودند:

نگاهی به حوادث منجر به مرگ در محیط کار نشان می‌دهد که تقریبا نیمی از مرگ‌ها در محیط کار، به دلیل سقوط از بلندی و حوادث حوزه ساخت‌وساز اتفاق می‌افتد. سوختگی، دلیل ۴.۷ درصد مرگ‌های حوادث محیط کار و مسمومیت، احتمالا در بخش سایر موارد که ۷.۸ درصد برآورد شده شامل می‌شود، چراکه بخشی به نام مسمومیت در اینفوگرافی زیر قید نشده است:

بنابراین بر اساس این گزارش، در سال ۱۳۹۹ تعداد ۸۵ نفر در اثر سوختگی جان خود را از دست داده‌اند و اگر کل بخش سایر موارد را مسمومیت فرض کنیم، در این سال حداکثر تعداد ۱۴۲ نفر نیز در اثر مسمومیت در محیط کار، جان خود را از دست داده‌اند. 

براساس اطلاعات مندرج در سالنامه آماري سال ۱۳۹۹ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در این سال، ۹ هزار ۲۹۵ حادثه در کارگاه های مشمول قانون کار روی داده که منجر به مرگ ۷۵۱ کارگر شده است. 

 

آمار صدمات ناشی از حوادث محیط کار در ایران در آمارهای بین‌المللی

سازمان بهداشت جهانی در گزارشی مشترک با سازمان جهانی کار، از صدمات ناشی از حوادث محیط کار بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶، میانگین جهانی مرگ ناشی از حوادث محیط کار در سال ۲۰۱۶ در گروه سنی بالای ۱۵ سال را، ۳۴.۳ مورد و در همه گروه‌های سنی، معادل ۲۵.۳ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت برآورد کرده است. این گزارش، تعداد مرگ ناشی از حوادث محیط کار در ایران در سال ۲۰۱۶ در گروه سنی بالای ۱۵ سال را ۱۸.۷ مورد، و در همه گروه‌های سنی، ۱۴.۲ مورد برآورد کرده که تقریبا نصف میانگین جهانی است.

این گزارش، میانگین جهانی تعداد مصدومان گروه سنی بالای ۱۵ سال در حوادث ناشی از محیط کار را ۱۶۳۵.۹ نفر و در ایران، ۹۳۲.۹ نفر و این عدد در همه گروه‌های سنی را معادل ۱۲۰۹.۲ مورد و در ایران ۷۰۸.۷ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت برآورد کرده است:

موسسه آماری our world in data نیز در گزارشی آمار مرگ ناشی از سوختگی در ایران را، ۲.۳ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت برآورد کرده است: 

این آمار شامل کل مرگ و میر ناشی از سوختگی در محیط کار و خارج محیط کار می‌شود که بیانگر این است که نرخ مرگ و میر ناشی از سوختگی در ایران، به نسبت کشورهای توسعه یافته بالاست، ولی به نسبت میانگین جهانی و کشورهای در حال توسعه چند بالا نیست.

 

آمار حوادث محیط کار در دنیا

سازمان ملل متحد اعلام کرده که سالانه ۲.۷۸ میلیون کارگر در دنیا، جان خود را در حوادث و بیماری‌های ناشی از محیط کار از دست می‌دهند. یعنی روزانه در دنیا ۷۵۰۰ نفر در اثر ناامنی و کار ناسالم می‌میرند که بالاتر از مجموع مرگ ناشی از جنگ (سالانه ۹۹۹۰۰۰ نفر)، تصادفات جاده‌ای (سالانه ۵۰۲ هزار نفر)، خشونت (سالانه ۵۶۳ هزار نفر) و ایدز (سالانه ۳۱۲ هزار نفر) است. 

براساس این گزارش، ۶۵ درصد مرگ ناشی از حوادث محیط کار به آسیا، ۱۱.۸ به آفریقا، ۱۱.۷ به اروپا، ۱۰.۹ به آمریکا و ۰.۶ درصد به اقیانوسیه تعلق دارد.

سازمان ملل متحد در این گزارش آورده که مرگ ناشی از حوادث محیط کار به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در آفریقا و آسیا، ۴ تا ۵ برابر بیشتر از اروپا است؛ که نشان می‌دهد توسعه‌یافتگی و رعایت اصول ایمنی محیط کار در پیشگیری از حوادث محیط کار، بسیار تعیین کننده است.

نگاهی به نقشه زیر نیز نشان می‌دهد که ایران با رنگ نارنجی در میان کشورهایی است که نرخ مرگ ناشی از حوادث محیط کار در آن بالا برآورد شده و تنها اوضاعی بهتر از برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی دارد:

سازمان بین‌المللی کار نیز در گزارشی که در سپتامبر سال ۲۰۲۲ منتشر کرده، بالاترین نرخ صدمات ناشی از حوادث محیط کار را متعلق به کشور کاستاریکا، و بالاترین نرخ مرگ ناشی از حوادث محیط کار را متعلق به کوبا اعلام کرده است. 

براساس این گزارش در کاستاریکا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال، ۹۴۲۱ نفر در محیط کار آسیب و ۹.۷ نفر جان خود را از دست می دهند. در کوبا ۲۵ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال در محیط کار جان خود را از دست می‌‌هند که به نسبت سایر کشورها، عدد قابل توجهی است. بعد از کوبا،‌ بیشترین مرگ ناشی از حوادث محیط کار به بروندایی با ۱۳.۸ مورد است.

جدول زیر بیست کشور اول دنیا با بیشترین صدمات و بیشترین مرگ ناشی از حوادث محیط کار را نشان می‌دهد:

اما به طور مشخص در حوادث منجر به سوختگی، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که سالانه در دنیا ۱۸۰ هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند که اکثریت آن‌ها به کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط تعلق دارند. این گزارش، حوادث روی داده در خانه‌ها و محیط کار را، عامل اصلی سوختگی قربانیان اعلام کرده، ولی مشخص نکرده که چه درصدی از این جمعیت در محیط کار و چه درصدی در حوادث خانگی دچار سوختگی می‌شوند.

براساس این گزارش، دو سوم قربانیان سوختگی به کشورهای آفریقایی و جنوب شرقی آسیا تعلق دارند. 

نگاهی به آمار و دلایل مصدومیت حوادث محیط کار در کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز نشان می‌دهد که درصد بسیار کمی از مصدومان دچار مسمومیت و سوختگی شده‌اند. در نمودار زیر، سوختگی با آبی خیلی کم رنگ و مسمومیت، با رنگ آبی کم رنگ مشخص شده است: (تنها در مشاغل بیمارستانی مسمومیت بالا و در مشاغل رستوران سوختگی بالا گزارش شده)

نقشه زیر نیز نشان می‌دهد که آمار مرگ ناشی از سوختگی در ایران، وضعیتی مشابه کشورهای همسایه و آفریقایی دارد، کشورهایی که در مجموع بالاترین نرخ مرگ و میر ناشی از سوختگی به نسبت جمعیت را دارا هستند. هند و چین بیشترین عدد مرگ ناشی از سوختگی را دارند، ولی به دلیل بالا بودن جمعیت این دو کشور، آن‌ها در ردیف کشورهایی که کمترین میزان سوختگی را به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارند قرار گرفته‌اند:

 

جمع بندی

امید کلات‌پور کارشناس حفاظت فنی در حوزه آتش‌سوزی و مواد شیمیایی، مدعی است: «سوختگی و مسمومیت کارگران در ایران چند برابر متوسط جهانی است.» این ادعا مورد توجه «ایران‌وایر» قرار گرفت. بررسی‌های «ایران وایر» نشان می‌دهد:

- براساس گزارش پزشکی قانونی، در سال ۱۳۹۹ در حوادث محیط کار در ایران،  ۲۶ هزار و ۸۷ نفر دچار مصدومیت و ۱۸۷۱ نفر جان خود را از دست داده‌اند.

- براساس گزارش پزشکی قانونی، ۴.۷ درصد کسانی که در حوادث محیط کار جان خود را از دست داده‌اند دچار سوختگی، و حداکثر ۷.۸ درصد دچار مسمومیت شده‌اند، یعنی ۸۵ نفر در اثر سوختگی و ۱۴۲ نفر در اثر مسمومیت در محیط کار جان داده‌اند.

- سازمان بهداشت جهانی میانگین جهانی مرگ ناشی از حوادث محیط کار در سال ۲۰۱۶ را ۳۴.۳ در گروه سنی بالای ۱۵ سال و ۲۵.۳ در همه گروه‌های سنی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت اعلام، و همین آمار را در ایران به ترتیب ۱۸.۷ و ۱۴.۲ اعلام کرده است.

- سازمان بهداشت جهانی میانگین مصدومیت‌های ناشی از حوادث محیط کار در سال ۲۰۱۶ در دنیا را ۱۶۳۵ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بالای ۱۵ سال، و در ایران ۹۳۲.۹ نفر برآورد کرده و در همه گروه‌های سنی، میانگین جهانی را ۱۲۰۹.۲ مورد و در ایران، ۷۰۸.۷ مورد اعلام کرده است.

- ایران در میان بیست کشور اول دنیا، با بالاترین میزان مصدومیت و مرگ ناشی از حوادث محیط کار قرار ندارد، ولی با این حال، در وضعیت مشابه کشورهای همسایه و آفریقایی که در مجموع در ردیف کشورهایی پرخطر شناخته می‌شوند قرار دارد.

- در آمار سوختگی و مسمومیت نیز، ایران وضعیتی شبیه کشورهای آسیایی و آفریقایی دارد، ولی نکته مهم این است که نرخ سوختگی و مسمومیت در آسیا و آفریقا ۴ تا ۵ برابر بیشتر از کشورهای اروپایی و کشورهای پردرآمد برآورد است. 

 

مجموع بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد که نرخ سوانح منجر به سوختگی و مسمومیت کارگران ایران، بالاتر از میانگین جهانی نیست؛ ولی وضعیتی مشابه کشورهای آسیایی و آفریقایی دارد، کشورهایی که آمار مصدومان و قربانیان سوختگی و مسمومیت در آن‌ها، سالانه ۴ تا ۵ برابر کشورهای توسعه یافته و اروپایی است. 

به نظر می‌رسد ادعای آقای امید کلات‌پور زمانی می‌توانست درست باشد اگر به جای متوسط جهانی از نرخ کشورهای توسعه یافته و اروپایی استفاده می‌کرد. بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای این کارشناس حفاظت فنی در حوزه آتش‌سوزی و مواد شیمیایی، مبنی بر اینکه: «سوختگی و مسمومیت کارگران در ایران چند برابر متوسط جهانی است»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد. 

حقیقت ندارد: اظهار دروغ درباره یک واقعه مشخص تازه، یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.