تصاویری از دو جهان موازی در یک جامعه؛ در کشوری که رهبرانش هنوز به «انقلاب مستضعفین» در چهار دهه قبل میبالند و خود را دنبالهرو آن جهانبینی میدانند، در گوشهای هزاران شهروند به دلیل کمبود گاز؛ از سرمای زمستان به خود میلرزند و همزمان، در شمال پایتخت عدهای از استخر آب گرم رو باز لذت میبرند. اینها تصاویری هستند که هر روز در شبکههای اجتماعی با نقدهای تند کاربران مواجه میشوند.
اگر چه دولت گاز استخری که تصاویرش در شبکههای اجتماعی دست به دست میچرخید را قطع کرده اما پاسخ قانع کنندهای برای مصرف بالای انرژی در میان طبقه برخوردار و قطع گاز و برق دهکهای پایین جامعه نداشته است.
بعد از حدود سه هفته کمبود شدید گاز برای مصرف کنندگان خانگی و طعنه شهروندان به وزیر نفت ایران که نسبت به زمستان سخت در اروپا هشدار داده بود، مشکلات کمبود انرژی در بخشهای مختلف همچنان پابرجا است. بسیاری از جایگاههای «سیانجی» سوخت کافی برای خودروها ندارند و برخی از جایگاهها هم به دلیل نبود برق، از کار افتادهاند.
بر اساس ویدیوهایی که در شبکههای اجتماعی منتشر شدهاند، مردم برخی از شهرها نیز ساعتها در صف پر کردن کپسول گاز منتظر میمانند و مشخص نیست کی میتوانند کپسول پر تحویل بگیرند.
چراغهایی که در هر شرایطی روشن میمانند
در این بین، آنچه که بیش از هر چیزی مردم محروم از سفره نفت و گاز کشور را آزار میدهد، مصرف بالای طبقه برخوردار و برخی اماکن وابسته به حکومت است.
در روزهایی که نیروگاهها از تامین برق به دلیل کمبود گاز عاجز هستند و هر از چند گاهی گاز برخی از مناطق در شهرهای مختلف قطع میشود، کاربران شبکههای اجتماعی تصاویری از مجموعه بزرگ مقبره «روحالله خمینی»، بنیانگذار جمهوری اسلامی منتشر میکنند که چلچراغها و نورافکنهای آن همچنان پرتوان روشن هستند.
کارشناسان ادامه مصرف بالای اماکن مذهبی و حکومتی را به دلیل تکیه نظام به این مراکز میدانند.
«بهزاد احمدی نیا»، روزنامهنگار اقتصادی در این مورد به «ایرانوایر» گفت جمهوری اسلامی به سراسر ایران گازکشی کرد تا مشروعیت خود را افزایش دهد.
به گفته او، شعارهای مجانی کردن آب و برق همزمان با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ برای ایجاد مشروعیت بود تا مردم برای رهبران انقلاب هورا بکشند و به آنها رای «آری» بدهند.
این روزنامهنگار اضافه کرد: «حالا هم بحران مشروعیت به حکومت اجازه نمیدهد که مصرف انرژی در اماکن مذهبی را محدود کند، چون آخرین پایگاهی که برایش مانده، همین مذهب است.»
همین پایگاهها هم در حالیکه از برق شهری استفاده میکنند، گاه در کسب و کارهای سودآور و البته با مصرف بالای برق دست داشتهاند؛ از جمله استخراج «بیتکوین».
«الی خرسندفر»، جامعهشناس نیز در مورد نبود رفاه و وجود تبعیض در توزیع انرژی به «ایرانوایر» گفت اساسا هدف یک نظام دیکتاتوری ایدئولوژیک این نیست که امنیت اقتصادی، اجتماعی و روانی افراد جامعه را تامین کند.
به گفته او، چنین نظامی به منافع ایدئولوژیک خودش فکر میکند و به این که منافع یاران وفادار خودش را تامین کند: «به نوعی منافع گروههای ذینفع مقدم است بر هر چیز؛ یعنی گروههایی که خط مشی و افکار منطبق بر نظام ایدئولوژیک دارند و در جهت بقای آن هم تلاش میکنند. وقتی چنین نظامهایی به بحران برخورد میکنند، حفظ طبقه برخوردار، یعنی طبقهای که ثبات اقتصادی و مالی آن مستقیم یا غیرمستقیم به بقای نظام گره خورده، برای نظام مهم است.»
در واقع چنین نظامهایی نمیخواهند که در وضعیت بحرانی، عملکردشان منجر به این شود که طبقه برخوردار وابسته هم به گروهی ناراضی تبدیل شوند.
این جامعهشناس با اشاره به این که افرادی که داخل ساختار نظام سیاسی هستند هم خودشان به نوعی از همین طبقه برخوردار هستند، گفت: «این گونه است که ما میبینیم علیرغم این که در شهرهای کوچک و حاشیهنشین، مردم با مشکلات عدیدهای، بهویژه قطعی برق و گاز مواجه هستند، در جاهای دیگر امکانات رفاهی مثل استخرهای آب گرم دایر یا اماکن مذهبی و مکانهایی که سمبلهای حکومتی به شمار میروند، همچنان از امکاناتی که بخشی از جامعه از آن محروم شده، برخوردار هستند.»
حکومت از فشار به طبقه محروم نمیترسد
در همین روزها، برخی رسانههای داخل ایران گزارشهایی از مصرف بالای انرژی در مناطق شمال شهر تهران منتشر کردند، در شرایطی که در برخی از شهرهای مرزی یا مناطق کمتر برخوردار، گاز در زمستان قطع شده است. همین موضوع درباره مصرف برق در تابستان نیز رخ داد؛ در زمانی که در برخی از مناطق خوزستان مردم در گرمای ۵۰ درجه سانتیگراد برق نداشتند، خبری از قطع برق در محلات پرمصرف پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ نبود.
بهزاد احمدینیا، روزنامه نگار اقتصادی یادآور شد که اتفاقا برق و گاز در شهرهایی قطع میشوند که بیشترین نیاز را به آن دارند: «ساکنان این مناطق به دلیل این که از تمکن مالی برخوردار نیستند، دسترسی آنها به منابع جایگزین بسیار محدود است؛ مثلا در این زمستان، مناطقی مثل سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، بخشهایی از استان گلستان و مناطق دیگر برای ایجاد گرمایش دچار مشکل شدند و دسترسی مردم به گاز قطع شد اما افرادی که بیشترین بهره را از رانتهای حکومتی بردهاند و در محلات متمول پایتخت زندگی میکنند، از نظر مصرف انرژی اصلا قابل مقایسه با شهروندان مناطق محروم نیستند.»
الی خرسندفر هم درباره دلایل این رفتار حکومت توضیح داد: «به دلیل این که طبقه ضعیف معمولا به تبعیض طبقاتی و قشربندی اجتماعی که حکومت عامل مهم در ایجاد آن است، عادت کرده، سکوتی پیشه میکند که موجب میشود حکومت احساس خطر نکند. حکومت نیز به دلیل این که میتواند طبقه فرودست را که دسترسی به امکانات ندارد، راحتتر سرکوب کند، ترجیح میدهد تمرکز سرکوب و تبعیض را در همان حاشیهها و طبقه فرودست نگه دارد تا حالا که در یک وضعیت انقلابی هستیم، به گمان خودش، به بیثباتی دامن نزند.»
اما در نگاه اول، شاید این گونه به نظر برسد که فشار بر دهکهای پایین و قطع امکانات اقشار محروم برای حکومتی که از اعتراضات مردم و وضعیت انقلابی میترسد، خطرناک باشد؛ همانگونه که افزایش ناگهانی قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸ موجب اعتراضات گسترده در ایران شد.
اما خرسندفر به نکته دیگری نیز اشاره کرد و توضیح داد که سیاستهای تبعیضآمیز حکومت، ارایه امکانات حکومتی به اقشار متوسط به بالای جامعه و محروم کردن قشر فرودست میتواند منجر به شکاف در جامعه و قطبی سازی بشود.
به گفته او، چنین وضعیتی، قشر فرودست را از طبقه متوسط و متوسط به بالا ناامید میکند و اساسا نفع خودش را جدای از نفع آنها میبیند: «در نهایت این شکاف به سود نظام سیاسی است؛ شکافی که مسبب آن، حکومت و سیاستهای آن است.»
حسرت یک زندگی معمولی
رفتار حکومت در نابودی منابع طبیعی و توسعه ندادن منابع انرژی که به محرومیتها از منابعی چون برق، آب و گاز منجر شده و حالا شعارهای همین حکومت و مقامات آن را از درون تهی کرده است. مهمترین تصاویر ویدیوهای تبلیغاتی «ابراهیم رئیسی» در رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری، سر زدن او به خانههای فقرا بود اما دولت او در روزهای سرد زمستان امسال از رساندن گاز به همان مردم ناتوان ماند.
تابستان مردم فرودست هم تفاوت چندانی با زمستان آن نداشت، فقط جغرافیای محرومیت متفاوت بود. این بار نوبت مردم خوزستان، دیگر منطقه گرم کشور بود که از داشتن برق در گرمای سوزان محروم باشند. در مناطقی هم که برق قطع نشد، دود سوزاندن «مازوت» در نیروگاهها نفس مردم را تنگ کرد.
ثبت نظر