close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
گزارش

حمله به سفارت انگلیس، تهیه‌کنندگی گاندو؛ کارنامه درخشان دبیر جشنواره فجر

۳۰ دی ۱۴۰۱
امید حسامیان
خواندن در ۱۲ دقیقه
حمله به سفارت انگلیس، تهیه‌کنندگی گاندو؛ کارنامه درخشان دبیر جشنواره فجر
حمله به سفارت انگلیس، تهیه‌کنندگی گاندو؛ کارنامه درخشان دبیر جشنواره فجر
حمله به سفارت انگلیس، تهیه‌کنندگی گاندو؛ کارنامه درخشان دبیر جشنواره فجر
حمله به سفارت انگلیس، تهیه‌کنندگی گاندو؛ کارنامه درخشان دبیر جشنواره فجر

«مجتبی امینی ارمکی»، تهیه کننده‌ای که با تایید و نظارت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سریال جنجال برانگیز«گاندو» را تولید کرده بود، طی حکمی در فروردین ماه سال ۱۴۰۱، دبیر چهل‌ویکمین «جشنواره فیلم فجر» شد؛ جشنواره‌ای که کمتر از دو هفته به برگزاری آن باقی مانده ولی هنوز اطلاعات خاصی درباره نحوه برگزاری آن منتشر نشده است و اسامی فیلم‌ها و هنرمندانش هم مشخص نیستند. 

این اتفاق بی‌سابقه است و معمولا حتی در سال‌هایی بحرانی مثل ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ هم به هر ضرب و زوری بود، دبیرخانه اسامی فیلم‌ها را حداقل یک ماه پیش از آغاز جشنواره اعلام می‌کرد. 

به دلیل تاخیر غیرطبیعی در ارایه اخبار مربوط به جشنواره فیلم فجر که برای متولیان به اصطلاح فرهنگی جمهوری اسلامی مهم‌ترین رویداد هنری سال است، خبرگزاری «ایرنا»، رسانه دولت در روز ۲۷ دی‌، در فاصله دو هفته به آغاز جشنواره، با انتشار گزارشی سعی بر توجیه تاخیر در اطلاع رسانی جشنواره داشت. 

اعلام شده بود روز ۱۵ دی اسامی فیلم‌های بخش اصلی جشنواره اعلام می‌شود اما نشد و انتشار اسامی فیلم‌ها به روز پنجم بهمن ماه موکول شد. 

ایرنا مدعی شده است که اگرچه این تاخیر، تحریم کنندگان جشنواره را شادمان کرده است اما شنیده‌های موثق حکایت از آن دارند که این فوت‌ وقت به دلیل اضافه شدن فیلم‌های بیشتر برای بازبینی بوده است: «زیرا آبان‌ماه امسال شرایط خوبی بر کشور حاکم نبود و برخی تهیه‌کنندگان از ثبت‌نام در جشنواره انصراف دادند.» 

فارغ از این ادعای عجیب، همین که خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی پذیرفته است تحریم کنندگانی وجود دارند و برخی تهیه‌کنندگان در آبان ماه از حضور در جشنواره انصراف داده‌اند، نشان می‌دهد که چالش مهمی برای حضور چهره‌ها و فیلم‌های شاخص در جشنواره وجود دارد. 

 در روز ۲۸ دی ۱۴۰۱ هم بالاخره اسامی هیات انتخاب فیلم‌های جشنواره منتشر شد؛ اتفاقی که به روال سنتی، هفته اول آذر اطلاع‌رسانی می‌شد. در این هیات، نام زنی دیده نمی‌شود و در کل، چهره چندان شاخصی هم در میان نیست. 

اما مجتبی امینی ارمکی کیست که در اولین دوره دبیری‌ خود در جشنواره مهم فیلم فجر با چنین وضعیتی مواجه شده است؟ 

 

از نقش کوتاه برادر ارزشی تا تولید امنیتی‌ترین سریال جمهوری اسلامی

امینی با تهیه‌کنندگی سریال امنیتی «گاندو» بر سر زبان‌ها افتاد؟ خیلی بدیهی‌ است که در ساختار جمهوری اسلامی، هر کسی نمی‌تواند به اسناد امنیتی دسترسی داشته باشد و اجازه ساخت فیلمی به ادعای خودش، بر اساس این مستندات را داشته باشد.

امینی برای رسیدن به جایگاهی که بتواند برای تخریب دولت «حسن روحانی» و تصویر کردن روایتی که مطبوع حامیان «علی خامنه‌ای» است، گاندو را تولید کند، مسیر جالب توجهی را طی کرده است. 

اولین فعالیت سینمایی امینی، حضور در نقش کوتاه یک «برادر ارزشی» در فیلم «دل‌شکسته» در سال ۱۳۸۷ بود؛ نقشی نزدیک به واقعیت خودش. چون در یکی از معدود صحنه‌هایی که حضور دارد، به «بدحجابی» شخصیت اصلی زن فیلم اعتراض می‌کند. 

او اما سواد و البته استعداد بازیگری نداشت. با حضور در تیم‌های تولید فیلم، فعالیتش را ادامه داد. به طرز عجیبی، اولین فیلمی که در مسند تهیه‌کننده آن ظاهر شد، فیلم «آفریقا»، ساخته اول «هومن سیدی» در سال ۱۳۸۹ بود؛ فیلمی کم هزینه و جوانانه در روایت از زندگی چند خلاف‌کار جوان که زنی را به دلیل بده‌کاری به رییس‌ خود می‌ربایند و.... . 

فیلم مورد استقبال قرار گرفت و باعث شد هومن سیدی در سینمای ایران مطرح شود. اما نه حال و هوای فیلم و نه محتوا چیزی نبودند که مورد تایید یک برادر ارزشی باشند. 

امینی چند فیلم دیگر هم تهیه کرد اما در همین سال‌هایی که مشغول کار با فیلم‌سازانی بود که بعضا فیلم‌های نه چندان منطبق بر خواسته‌های مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی می‌ساختند، به وظایف دیگرش هم می‌رسید؛ مثلا در سال ۱۳۹۰، در حمله به سفارت بریتانیا نقش داشت و در مسند «پیش نماز» مهاجمان سفارت ظاهر شد. 

ظاهرا این حرکت بودجه زیادی برایش به ارمغان آورد تا فیلم جدیدی را تهیه کند. او «گام‌های شیدایی» به کارگردانی «حمید بهمنی» را با بودجه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان  که در آن زمان بودجه قابل توجهی بود، در سال ۱۳۹۱ تولید کرد که در اکران فقط سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان فروخت. فیلم آن‌قدر بد بود که در جشنواره فیلم فجر مورد تمسخر شدید قرار گرفت. 

فیلم درباره یک زن ارتشی امریکایی بود که به اسناد خاصی دست پیدا می‌کرد و می‌خواست آن را به دست یک خبرنگار برساند و... 

این اولین تلاش امینی برای ساختن فیلمی امنیتی بود که با شکست بدی مواجه شد. حتی «جمال شورجه»، فیلم‌ساز حکومتی از اختصاص چنین بودجه‌ای برای این فیلم انتقاد کرد. 

 

نامه ظریف به خامنه‌ای در اعتراض به فصل اول گاندو 

امینی سال ۱۳۹۵ به عضویت هیات مدیره «موسسه فرهنگی هنری شهید آوینی» درآمد؛ موسسه‌ای که دو سال بعد تهیه‌کنندگی سریال گاندو را انجام داد. پخش این سریال از ۱۵ خرداد سال ۱۳۹۸ آغاز شد؛ سریالی کاملا امنیتی و بحث برانگیز که باعث اعتراض چهره‌هایی از هیات دولت حسن روحانی شد. «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه وقت به دلیل پخش این سریال، به رهبری شکواییه نوشت و درخواست توقف پخش آن را داشت. 

بحث در مورد این نامه‌ اوایل مرداد در توییتر مطرح شد و در تاریخ هفتم مرداد ۱۳۹۸، «عباس موسوی»، سخن‌گوی وزارت امور خارجه ایران ارسال نامه گلایه‌آمیز ظریف درباره شکایت از سریال گاندو به خامنه‌ای را تایید کرد. فردای تایید این خبر، محمدجواد ظریف به خبرگزاری «خانه ملت» درباره پاسخ رهبری به این نامه گفت: «رهبری همیشه به من محبت داشتند و من وام‌دار محبت ایشان هستم. این محبت هم‌چنان ادامه دارد و اگر محبت‌های ایشان نبود، برخی اتفاقاتی که در بعضی جاها می‌افتد، امکان تحمل را از بین می‌برد.» 

اما این «محبت رهبری» که محمدجواد ظریف با این حرارت از آن یاد می‌کند، به قدری نبود که فصل دوم سریال گاندو ساخته نشود؛ سریالی که فصل اولش هم به دلیل هشدار علی خامنه‌ای، به وجود «نفوذ» در تیم مذاکره‌کننده «برجام» ساخته شد. 

وبگاه «پدافند غیر عامل» که رسانه نهاد «سازمان پدافند غیرعامل»  جمهوری اسلامی است، در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ اعلام کرد رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی‌هایش در شش ماه نخست سال ۱۳۹۴، ۴۳ مرتبه در مورد «نفوذ دشمن» تحذیر کرده که ۳۲ مرتبه آن پیرامون برجام بوده است.

گاندو به عنوان مهم‌ترین فعالیت مجتبی امینی، برآمده از یک خصیصه سیاسی مدیریتی در جمهوری اسلامی بود؛ تاسیس نهادهای موازی. از همان سال‌های اوایل انقلاب ۱۳۵۷، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تاسیس شد، در صورتی که کشور ایران دارای ارتشی به نسبت منسجم و قوی بود. داشتن دو ارتش نظامی در یک کشور اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است. شکل دادن نهادهای موازی امنیتی هم از جمله اتفاقات در این زمینه است. از سال ۱۳۸۸، با وجود وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه هم شکل گرفت که در حال حاضر اگر قدرت بیشتری از وزارت اطلاعات نداشته باشد، قدرتش کمتر هم نیست. سریال گاندو مشخصا خط و نشان کشیدن اطلاعات سپاه برای دولت دوازدهم و وزارت اطلاعات وقت بود. 

 

نامه ظریف به خدا در اعتراض به فصل دوم گاندو

جالب این که با همه اعتراضات دولت حسن روحانی، فصل دوم سریال هم تولید شد. و مناقشات را پیچیده‌تر کرد. پخش فصل دوم از فروردین سال ۱۴۰۰ آغاز شد. ایام نوروز همیشه سریال‌های کمدی ویژه‌ خودش را دارد اما چند سالی است صداوسیما بخش گسترده مخاطبانش را از دست داده است و حتی سریال‌های ویژه نوروز هم چندان رونقی ندارند. در فروردین ۱۴۰۰، بنا بود سریال کمدی «بوتیمار» به عنوان تولید ویژه شبکه۳ برای عید پخش شود که ناگهان فصل دوم سریال گاندو جایگزین آن شد تا این سریال که با حمایت نهادهای امنیتی ساخته شده است، در پرمخاطب‌ترین زمان تلویزیون پخش شود. 

علی خامنه‌ای در سخنرانی نوروزی‌ خود دوباره از برجام انتقاد کرد و این نکته، پخش سریال را در ایام نوروز با مسماتر کرد. 

 در همان هفته اول نوروز، اعتراضات دوباره آغاز شدند. محمدجواد ظریف، «سید عباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد وقت، «علی جنتی» وزیر سابق ارشاد، «حسام‌الدین آشنا» مشاور فرهنگی رییس جمهوری در آن زمان از جمله کسانی بودند که واکنش اعتراضی به تولید و پخش فصل دوم این سریال داشتند. 

یکی از نقاط تمرکز فصل دوم این سریال مربوط به اتهام «جاسوسی» «عبدالرسول دُری اصفهانی» بود. دُری‌ اصفهانی مسوولیت امور بانکی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با گروه«۵+۱» را برعهده داشت. او در بهمن‌ ۱۳۹۴، در جریان تقدیر از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از حسن روحانی، نشان درجه۳ خدمت دریافت کرده بود ولی اول مرداد ۱۳۹۵ رسانه‌های حکومتی خبر از دستگیر او به جرم جاسوسی دادند. 

۱۹ مهر ۱۳۹۶، «سیدمحمود علوی»، وزیر اطلاعات وقت به خبرگزاری «ایسنا» گفت: «در خصوص دری اصفهانی قبلا در چند نوبت تصریح کرده و باز هم به صراحت اعلام می‌کنم از آن‌جا که مرجع تشخیص موضوعات مرتبط به جاسوسی، معاونت ضدجاسوسی وزارت اطلاعات است، از نظر این معاونت، آقای دری اصفهانی نه تنها مرتکب جاسوسی نشده بلکه در برابر هجمه‌هایی که برخی سرویس‌های بیگانه به وی داشته‌اند، هوشیارانه مقاومت کرده و با معاونت ضدجاسوسی وزارت اطلاعات همکاری داشته است.» 

اما سازندگان گاندو با حمایت و هدایت سازمان اطلاعات سپاه فعالیت می‌کردند و حرف‌های وزیر اطلاعات برایشان اهمیت نداشت. 

محمدجواد ظریف که در اعتراض به پخش فصل اول سریال گاندو به علی خامنه‌ای نامه نوشته بود، با پخش اولین قسمت از فصل دوم، در روز اول فروردین ۱۴۰۰ این بار خطاب به «خدا» در صفحه اینستاگرامش نامه‌ای محافظه‌کارانه نوشت: «برای رعایت مصالح همین ولی‌نعمتان‌مان که هر چه داریم، از آنان و لطف خدا و دعای پاکان است، هم‌چون مادری که دو نیم کردن فرزند دلبندش را برنتابید و او را به مدعی ناراست سپرد، دم از پاسخ به نارواها فروبسته‌ایم...» 

مجتبی امینی که عکس یادگاری مشهوری هم با محمدجواد ظریف دارد، در این میان ساکت نماند و البته تنها به اعتراض وزیر ارشاد پاسخ داد و وزیر را متهم کرد به این که به کتاب‌ها و آثار هنری که سیاه، تلخ و مخرب هستند، مجوز انتشار می‌دهد ولی سریالی  که حس اقتدار ملی و امید مردم را تقویت می‌کند و خط نفوذ بریتانیا را به تصویر می‌کشد، برنمی‌تابد. 

 

توقف در فروردین و ادامه پخش پس از انتخابات ۱۴۰۰

به هر حال، اعتراضات چهره‌های دولت وقت جواب دادند و پخش سریال در ۱۳ فروردین متوقف شد و بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در تیرماه ۱۴۰۰، پخش آن از سر گرفته شد. 

اما این توقف باعث اتفاقی عجیب شد؛ روز ۱۷ فروردین بر اساس گزارش ایسنا، ۲۳۳ نماینده مجلس شورای اسلامی در بیانیه‌ای از برنامه‌های نوروزی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، به ویژه پخش سریال گاندو۲ تشکر و قدردانی کردند. هم‌چنین در گزارش‌ دیگری در روز ۱۸ فروردین همان سال، تقدیر اختصاصی ۱۶۰ نمایند مجلس از این سریال مخابره شد؛ اتفاقی که دو سال قبل از آن هم برای فصل اول سریال گاندو رخ داده بود. این تقدیر و تمجیدها رییس جمهوری وقت را به واکنش وا‌ داشت. 

در  همان روز ۱۸ فروردین، حسن روحانی هم لب به اعتراض گشود. روحانی به خدمات بسیاری اشاره کرد که مدعی بود در دولت او انجام شده‌اند و در سخنانی اغراق‌آمیز، برخی از آن‌ها مثل ساختن جاده بزرگراهی در سراسر سواحل مکران در جنوب ایران را اتفاقی بی‌سابقه در تاریخ هفت هزار ساله ایران دانست و گفت: «چرا این‌ها را نمی‌گوییم؟ چرا برای سواحل مکران فیلم نمی‌سازیم؟»

اما هیچ کس نمی‌تواند مقابل کسانی بایستد که با همکاری اطلاعات سپاه مشغول به فعالیت هنری هستند؛ حتی رییس جمهوری. اطلاعات سپاه که در سینما و شبکه خانگی با موسسه «اوج» فعالیت گسترده‌ای را آغاز کرده بود، حالا با بازویی چون «موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی» و شخص مجتبی امینی در تلویزیون فعالیت می‌کند، در صورتی که نیازی هم به هزینه بودجه‌ای سنگین برای ساخت سریالی بدون ستاره نبود. 

صداوسیما همواره تنها و تنها صدای جمهوری اسلامی و صدای سرکوب و مشخصا رسانه‌ای بر علیه مردم بوده است. عملا خودش به عنوان بازویی برای نهادهای امنیتی عمل کرده است و چندان نیازی به این فعالیت‌ها نبود اما اطلاعات سپاه با ورود به عرصه برنامه‌سازی در تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی، نشان داد که تعریفش از «خودی‌ها» به جایی رسیده است که حتی رییس جمهوری، وزیر اطلاعات و سفارشی‌سازان همیشگی صداوسیما در آن جای نمی‌گیرند. این نهاد، شخصیتی چون مجتبی امینی را مرجع اعلام منویاتش می‌داند که اهل تهاجم به سفارتخانه‌ها است. 

 

قدرت بیشتر امینی بعد از انتخابات فرمایشی

مجتبی امینی در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ ریاست بخش فرهنگی ستاد «ابراهیم رئیسی» را بر عهده داشت و پس از روی کار آمدن رئیسی، عملا تبدیل به یکی از قدرتمندترین چهره‌های فضای سینما و سریال‌سازی ایران شد. 

رئیسی «سیداسماعیل خطیب» را به عنوان وزیر اطلاعات معرفی کرد. خطیب بنا بر اعلام «پایگاه اطلاع رسانی دولت»، از سال ۱۳۵۹ در اطلاعات عملیات سپاه فعال بوده است و سابقه شاگردی علی خامنه‌ای را هم دارد. این انتخاب باعث شده است نهادهای امنیتی در هماهنگی بیشتری با هم باشند. از این سو، مجتبی امینی به عنوان دبیر جشنواره فیلم فجر انتخاب شد تا از همان اولِ کار دولت رئیسی اعلام کند که به اتفاقات هنری نگاهی کاملا امنیتی دارد. 

آخرین توییت امینی تا به امروز مربوط به دیوارنویسی سفارت بریتانیا است. او عکس مشهور و ترند شده سفیر بریتانیا در تهران را (پس از رنگ زدن و پاک کردن شعارهای تندروهای ارزشی) توییت کرده و نوشته است: «جناب سفیر؛ گرم کن خودت رو که تو فصل‌های بعدی گاندو کار داریم باهاتون…تا میتونی باید ماله‌کشی کنی و رنگ بزنی روی واقعیت دیوار تاریخ…پایان بازی روباه پیر …» 

و این‌گونه و با این ادبیات خبر از تولید فصل سوم گاندو داده است.

 

تلاش برای جان سالم به در بردن از تحریم هنرمندان 

هر سال در این زمان به دلیل نزدیکی به جشنواره فیلم فجر، اغلب رسانه‌ها گزارش‌ها و اخبار مربوط به جشنواره را دنبال و درباره اتفاقات جشنواره گمانه‌زنی می‌کردند اما از این فضا در سال ۱۴۰۱ که سال خیزش «زن، زندگی، آزادی» است،‌ خبری نیست. 

یکی از آخرین اخبار منتشر شده درباره جشنواره مربوط به این است که مخاطبان در حین خریدن بلیت، نمی‌دانند چه فیلمی را خواهند دید! این هم از آن اتفاق‌هایی است که حتی در خود جمهوری اسلامی پیش از این رخ نداده بود و بدعتی دیگر از دبیر امنیتی جشنواره فیلم فجر است. 

روال پیش‌فروش بلیت‌های جشنواره این‌گونه بود که در دو سری بلیت‌های بخش‌های مختلف فروخته می‌شدند و به نحوی تقسیم فیلم‌ها انجام می‌شد که در هر دو سری، تعدادی فیلم شاخص و پرستاره بودند. حالا با این بدعت عجیب که مخاطب بدون هیچ اطلاعی بلیت بدون هویت بخرد، میزان مشارکت مخاطبان را از پیش‌بینی‌های انجام شده هم کمتر می‌کند. 

امینی هنوز نتوانسته است حتی به فهرستی اولیه از فیلم‌های حاضر در جشنواره دست پیدا کند. هنوز اعضای هیات داوران معلوم نیستند و روابط عمومی هم خبر چندانی منتشر نکرده است. این در حالی است که در سال‌های گذشته این روزها اخبار بسیار زیادی از جشنواره مخابره می‌شد و این ایام بیشتر به حاشیه و بحث و مناقشه بر سر فیلم‌های بازمانده از جشنواره سپری می‌شدند و منتقدان و روزنامه‌نگاران مشغول دیدن فیلم‌ها به شکل خصوصی در دفترهای فیلم‌سازی بودند تا مطالب‌شان را برای جشنواره آماده کنند که امسال خبری از این‌ اتفاقات نیست. 

امسال شاهد امینتی‌ترین جشنواره فیلم فجر تاریخ جمهوری اسلامی هستیم که توسط امنیتی‌ترین دبیر این فستیوال برگزار می‌شود. بر اساس شواهد، احتمالا جشنواره‌ای بسیار ناامید‌کننده خواهد بود.

ثبت نظر

اخبار

اعطای جایزه بین المللی آزادی مطبوعات به دو روزنامه‌نگار ایرانی

۳۰ دی ۱۴۰۱
خواندن در ۱ دقیقه
اعطای جایزه بین المللی آزادی مطبوعات به دو روزنامه‌نگار ایرانی