جنجال‌های حجاب اجباری ماموران خارجی در ایران

در حالی که «کریستین امانپور» خبرنگار مشهور شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» در شروع اعتراضات در ایران حاضر به سر کردن حجاب برای مصاحبه با «ابراهیم رئیسی» در سفر به نیویورک نشد، «نادین الیویری لوزانو» سفیر سوئیس و حافظ منافع ایالات متحده در ایران، چادر به سر کرده و در کنار روحانیون قم از یک مرکز مذهبی در این شهر بازدید کرده است.

***

پس از بیش از پنج ماه اعتراضات سراسری در ایران که جرقه آن جان باختن «مهسا امینی» در بازداشت «گشت ارشاد» بود و یکی از اصلی‌ترین نمادهای آن از سر برداشتن حجاب اجباری توسط زنان، وزیر خارجه سوئیس چادر سیاه بر سر کرد.

رعایت حجاب اسلامی برای زنان در ایران، اندکی پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی اجباری شد. در قوانین نظام اسلامی تازه‌تاسیس تصریح شده بود که حتی زنان خارجی و غیرمسلمانان نیز باید با حجاب وارد کشور شوند و استثنایی برای مقام‌های سیاسی و دیپلماتیک زن غیر ایرانی نیز وجود ندارد.

این الزام بیش از چهل سال است که روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی را دچار چالش کرده است.

 

چادرپوش شدن سفیر سوئیس

تصاویرش با چهر‌ه‌ای خندان و در حال بازدید از محوطه حرم «معصومه»، دختر امام هفتم شیعیان، در قم، در کنار دو روحانی که آنها نیز خرسندی و رضایت از چهره‌شان پیداست، در رسانه‌های وابسته به حکومت جمهوری اسلامی منتشر شد؛ تصاویری با عناوینی در رابطه با چادرپوش شدن خانم سفیر اروپایی.

در پاسخ به اعتراضات گسترده مبنی بر اتهام «مشروعیت‌بخشی» به فشار حاکمیت بر زنان ایرانی برای تن دادن به «پوشش اجباری»، وزارت خارجه سوئیس اعلام کرد که سفیر زن از مکانی مذهبی در قم دیدار کرده و به همین دلیل «پروتکل پوشش» در چنین مکانی را رعایت کرده است.

پایگاه اطلاع‌رسانی آستان «حضرت معصومه» روز چهارشنبه، سوم اسفندماه، اولین مرجعی بود که عکس‌های  نادین اُلیویِری لوزانو، سفیر سوئیس و حافظ منافع ایالات متحده در ایران، را با پوشش چادر سیاه منتشر کرد.

«نادین الیویری لوزانو» در ماه ژوئیه سال ۲۰۲۲ یعنی حدودا دو ماه پیش از آغاز اعتراضات سراسری  به سمت سفارت در ایران منصوب شده است.

این سفیر اروپایی در حالی به گفته وزارت خارجه سوئیس با مقاصد «آکادمیک» به یکی از اماکن مقدس شیعیان در قم سفر کرده است که نه استاد دانشگاه است و نه محقق علوم دینی. او سفیر یک کشور اروپایی و نماینده آمریکا در ایران است که در میانه جنبش «زن، زندگی، آزادی» و در شرایطی که بیش از ۵۰۰ تن کشته، چهار نفر اعدام و بیش از بیست هزار نفر بازداشت شدند، چادر سیاه به سر کرده است.

البته این اولین باری نیست که که مقامات سوئیسی تن به حجاب اجباری می‌دهند. در سال ۲۰۰۸ وزیر خارجه وقت سوئیس، «میشلین کالم‌ری» به ایران سفر کرد و حجاب اجباری به تن کرد.

آن زمان نیز بسیاری به آن اقدام وزیر خارجه وقت سوئیس اعتراض کرده بودند.

 

اعتراض فعالان حقوق زنان و پوشش اختیاری

پیش از این بارها فعالان حقوق زنان و مخالفان پوشش اجباری در ایران از مقامات سیاسی کشورهای غربی خواسته بودند که هنگام سفر به ایران پوشیدن حجاب اجباری سرباز زنند.

این‌بار هم در واکنش به اقدام سفیر سوئیس به پوشیدن «چادر سیاه» که اصلی‌ترین نماد دخالت جمهوری اسلامی در نوع پوشش زنان است، صدای اعتراض فعالان مدنی و سیاسی بلند شد.

🎥 واکنش‌های گسترده به حضور سفیر سوییس با چادر در قم#مهسا_امینی #حجاب_اجباری #اخبار_ایران pic.twitter.com/NWZGx9HGkr

— ایران وایر (@iranwire) February 23, 2023

Western lawmakers often ask us how they can best support the people of Iran. The Swiss ambassador in full conservative religious covering — amidst cries of #WomanLifeFreedom, while brave Iranian women risk everything for freedom — is exactly what you should NOT do. https://t.co/kOj5fQ4G1L

— Nazanin Boniadi (@NazaninBoniadi) February 22, 2023

درد خودمان را فقط خودمان میفهمیم و علاجش هم دردست و قدرت خودمان است. #سارا_شیرازی#IranianRevolution pic.twitter.com/F5tAiBuSob

— Fariba (@fariba312) February 23, 2023

از ملزومات یک دیپلمات داشتن درک موقعیت از شرایط محیطی جامعه میزبان است. در شرایطی که جوانان ایران در یک جنبش با محوریت حجاب اجباری کشته، سرکوب و زندانی می‌شوند، حضور سفیر سوئیس در انظار عمومی با حجاب مورد پسند ج.ا اقدامی بر علیه جنبش «زن،زندگی، آزادی» بود!#زن_زندگی_آزادی pic.twitter.com/p8gTlvx9gN

— Morteza Eslahchi (@eslahchi) February 23, 2023

همزمان رسانه‌های سوئیس نیز این اقدام سفیر کشورشان در ایران را «مشارکت در قتل» نامیدەاند.

 

حجاب‌های جنجالی

سفیر سوئیس اولین زنی از مقامات کشورهای اروپایی نبود که پوشش در ایران حواشی را با خود به همراه داشت.

اولین زنی که در تصویرش در یک دیدار رسمی در ایران با حجاب اجباری منتشر شد، «اوریانا فالاچی»، خبرنگار ایتالیایی بود.

او در آن مصاحبه از آیت‌الله خمینی درباره حجاب سوال کرد و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در پاسخ گفته بود: «ما یک پوشش خاصی را نمی‏‌گوییم. برای حدود زن‌هایی که به سن و سال شما رسیده‌‏اند، هیچ چیزی نیست.» فالاچی بعدها روایت کرد که پس از این پاسخ روح‌الله خمینی در حالی‌که چادر را از سر خود برمی‌داشتم، گفتم: «این لطف شماست امام، حالا که به من گفتید، خود را از این کهنه-پارچه قرون وسطایی خلاص می‌کنم.»

اگرچه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی پس از برداشت حجاب اجباری از سوی این خبرنگار ایتالیایی اتاق را ترک می‌کند.

چالش دیدارهای مقامات جمهوری اسلامی با روزنامه‌نگاران یا سیاستمداران غربی زن در دوران «اکبر هاشمی رفسنجانی» و «محمد خاتمی» نیز ادامه یافت.

در دوران هاشمی رفسنجانی، دیدار «بی‌نظیر بوتو»، نخست وزیر وقت پاکستان، از ایران تبدیل به چالش شده بود. در کتاب «صلابت سازندگی» در خصوص حضور بی‌نظیر بوتو در ایران این‌گونه آمده است: «برای استقبال از نخست‌وزیر پاکستان، خانم بی‌نظیر بوتو به فرودگاه مهرآباد رفتیم. همان‌گونه که قول داده بود، با چادر ایرانی که بر دوش انداخته بود و روسری کاملا خوب و پوشیده وارد شد.

باهم مراسم را برگزار کردیم. با مسئولین هم دست نداد. خیلی ممنون شد که من در فرودگاه به استقبال‌شان رفتم.»

در دوره ریاست‌جمهوری محمد خاتمی نیز جنجال‌هایی بر سر دیدار او با زنان بی‌حجاب راه افتاده که بعضا تاکنون ادامه یافته است.

در وب‌سایت‌ و خبرگزاری‌های وابسته به اصولگرایان به تناوب عکس‌های از رئیس جمهوری اصلاحات منتشر می‌شود که به عنوان مثال، همراه خبرنگار یا دانشمندی غیرایرانی با پوشش «غیراسلامی» است.

«محمود احمدی‌نژاد» اما بیش از دیگر رئیس جمهوری‌های ایران نسبت به پروتکل‌های جمهوری اسلامی در رابطه با حجاب بی‌تفاوت بود. 

او با یک خبرنگار اسپانیایی «بدون حجاب اسلامی» مصاحبه کرد و در مراسم تشییع «هوگو چاوز»، مادر او را به آغوش کشیده بود.

 

آزادی پوشش برای هم‌پیمانان

موضوع حجاب اجباری زنان در ایران و واکنش مقامات غربی به آن طی سال‌های اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

شاید بتوان از «اِما بونینو»، وزیر وقت امور خارجه ایتالیا، به عنوان اولین مقام رسمی اروپایی نام برد که از قبول پوشیدن حجاب اجباری سرباز زد.

او آذر ماه سال ۹۲ در نخستین سفر یک وزیر خارجه ایتالیا به ایران پس از ۱۰ سال، وارد تهران شد تا با «جواد ظریف» و «حسن روحانی» دیدار کند.

یک ماه پس از آن دیدار، سایت «جهان نیوز»، متعلق به «علیرضا زاکانی»، مدعی شد که وزیر وقت امور خارجه ایتالیا از پوشیدن حجاب اجباری در آن دیدار سرباز زده است، اما مقامات ایرانی حاضر به پذیرش او بدون حجاب نشدند.

بر اساس آن گزارش، پس از آن‌که هواپیمای حامل وزیر وقت امور خارجه ایتالیا و هیات همراهش در فرودگاه تهران بر زمین نشست، مدیرکل تشریفات وزارت امور خارجه ایران با «سه روسری رنگین» به استقبال او می‌رود اما بونینو می‌گوید تنها حاضر است «بدون حجاب» وارد تهران شود.

این گزارش افزوده بود که به وزیر وقت امور خارجه ایتالیا گفته می‌شود «باید طبق پروتکل عمل شود»، اما او پاسخ می‌دهد: «چطور مقامات ایرانی در ضیافت‌های ما به خاطر سرو مشروب حاضر نمی‌شوند، من هم حاضر نیستم تن به این محدودیت بدهم.»

جهان‌نیوز در ادامه مدعی شده بود که پس از کش و قوس‌های فراوان وزیر وقت امور خارجه ایتالیا تسلیم شده و روسری به سر کرده است.

ولی در عکسی که وزارت امور خارجه ایتالیا و برخی از رسانه‌های این کشور منتشر کرده‌اند به وضوح مشخص است که نه تنها وزیر وقت امور خارجه بلکه یکی از دیگر از زنان ایتالیایی همراه او، بدون روسری از هواپیمای خود بیرون آمده‌اند و در حالی که محافظان ایرانی آنها را همراهی می‌کنند، با افرادی که به استقبال‌شان آمده‌اند، دست می‌دهند.

دیگر مقامات اروپایی اما احتمالا برای جلوگیری کردن از ایجاد چالش‌های بیشتر در رابطه با جمهوری اسلامی عموما در سفر به ایران پوشش اجباری را رعایت کردند؛ هرچند اگر با انتقادهای گسترده در کشورشان مواجه می‌شدند.

از جمله «لیند» وزیر بازرگانی سوئد که در سال ۹۵ راس هیاتی تجاری به تهران سفر کرده و روسری به سر کرده بود.

این سخت‌گیری‌ها اما، شامل «متحدان» جمهوری اسلامی نمی‌شود. تصاویر «ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت خارجه روسیه که همراه وزیر خارجه روسیه که تیرماه امسال به تهران سفر کرده بود، گواه این موضوع است.

ماریا زاخارووا در دیداری رسمی در محل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، اگرچه روسری و مانتو به تن داشت اما برخلاف قوانین جمهوری اسلامی پاهایش برهنه بود.

مجاز بودن حضور این دیپلمات روسی با ظاهری مغایر با مقررات جمهوری اسلامی در ساختمان دولتی در حالی صورت گرفته بود که زنان ایرانی با لباس‌هایی به مراتب پوشیده‌تر در خیابان‌های شهر بازداشت می‌شدند و دیگر مقامات زن غربی همواره وادار شده‌اند با عنوان «قواعد دیپلماتیک» از پوشش اجباری جمهوری اسلامی تبعیت کنند.

اما گویا همانطور که شرکت در راهپیمایی‌‌هایی در حمایت از جمهوری اسلامی بدون پوشش اجباری، آزاد است؛ دیپلمات‌های حامی این نظام نیز اجازه دارند از پوشش اسلامی تخطی کنند.