زنان تاثیرگذار ایران؛ طوبی آزموده

«ایران‌وایر»، اولین جلد از کتاب «زنان تاثیرگذار ایران» را منتشر کرد. این کتاب، روایت صد زنی است که بر پیرامون خود، جامعه، علم، هنر، سیاست، فرهنگ، ورزش، اقتصاد و تکنولوژی تاثیر گذاشته‌اند، از موانع نظام نابرابر جنسیتی نهراسیده‌اند و مسیری را برای رشد و دستیابی زنان ایران به حق برابر انسانی خویش هموار کرده‌اند. انتخاب‌کنندگان این فهرست، مخاطبانی هستند که باور دارند از این زنان تاثیر گرفته‌اند. 

ما در جلدهای بعدی، به خدمات دیگر زنان ایرانی که در این مبارزه سهم داشته‌اند هم می‌پردازیم. شما هم می‌توانید در این انتخاب سهیم شوید، نظرات خود را برای ما بفرستید و اگر اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دارید، با ما در میان بگذارید. این نسخه دیجیتال است و تاثیر نظرات و پیشنهادات خود را می‌توانید در نسخه چاپی که در ماه آبان منتشر خواهد شد، ببینید.

به‌علاوه، جلد دوم کتاب با نام‌هایی بیشتر در دست تهیه است. اگر نام زنی که به‌نظر شما تاثیرگذار بوده است را در این فهرست نمی‌بینید، نام و دلیل آنکه او را تاثیرگذار می‌دانید را برای ما به ایمیل [email protected]  بفرستید.

فراموش نکنید که مجموعه کتاب‌های «زنان تاثیرگذار ایران»، برپایه انتخاب‌های شما گردآوری می‌شوند و منتخبان‌تان می‌توانند در هر عرصه‌ای، از فرهنگ، علم، آموزش، پژوهش و کنشگری گرفته تا هنر، ورزش، فعالیت‌های خیریه، سیاست، تکنولوژی، کارآفرینی، نوآوری، اقتصاد و ادبیات، گام‌های موثری برداشته باشند.

«کتاب زنان تاثیرگذار ایران را می‌توانید از این لینک دانلود کنید»

***

«طوبی آزموده» مؤسس مدرسه دخترانه‌ی «ناموس» بود. او بی‌تردید جزو پیشروترین زنان ایرانی است که، با تلاش برای تأسیس مدرسه‌ی ناموس، مسیر تحصیل دختران را آسان‌تر کرد. ناموس هرچند بعد از مدرسه‌ی «بی‌بی ‌خانم»، دومین مدرسه‌ی دخترانه‌ی تهران بود، طوبی خانم توانست، با همه ی فشارهایی که از سوی متعصبان و کهنه‌اندیشان به او و دختران مدرسه‌ وارد می‌کردند، آن‌قدر دوام بیاورد که در مقطع دبیرستان نیز زمینه‌ی تحصیل آن‌ها را در مدارج بالا فراهم کند.

تنها تصویری که از طوبی آزموده در کتاب‌های تاریخی وجود دارد عکسی از زنی میان‎سال است که شالی تیره‌رنگ را بر روی موهایش انداخته و با صورتی جدی به دوربین خیره شده است؛ انگار از دریچه‌ی دوربین به آینده‌ای نگاه می‌کند که تلاش او برای دختران ایرانی رقم خواهد زد.

او دختر «میرزاحسن‌خان سرتیپ»، یکی از مردان روشن‎فکر زمانه‌ی ناصری بود که به تحصیل دخترش اهمیت زیادی می‌داد. میرزاحسن آموزش به طوبی را از پنج‌سالگی آغاز کرد و بعد از یادگیری مقدمات زبان فارسی، با استخدام معلم‌های سرخانه، زبان‌های فارسی، عربی و فرانسه را به او آموخت.

طوبی آن قدر خوش‌شانس بود که بعد از ازدواج با «عبدالحسین‌خان میرپنج» در چهارده سالگی، درس‌خواندن را ادامه دهد. او فاصله‌ی سنی زیادی با همسرش داشت و از آن‌جا که صاحب فرزندی نشده بود، توانست شوهرش را راضی کند تا تحصیلات خود را تکمیل نماید.

برخی از منابع معتقدند که هرچند میرپنج زمینه‌ی تحصیل همسرش را فراهم کرد ازدواج آن‌ها دوام نیافت و خیلی زود طوبی به خانه‌ی پدری بازگشت. آن‌جا بود که به فکر افتاد تا تلاشش را برای سوادآموزی در اختیار دختران دیگر هم بگذارد و زمینه‌ی تحصیلات دختران را به صورت عمومی فراهم آورد. او که هیچ‌گاه بچه‌دار نشد، به این نتیجه رسید که می‌تواند مادر هزاران دختری باشد که پشت درهای بسته‌ی خانه‌ها به پیری می‌رسند و شانس آن را ندارند که مدرسه بروند.

زمانی که طوبی خانم به فکر راه‌اندازی مدرسه‌‌ی خود افتاد، چند سالی بود که «انجمن معارف» در تهران با همت کسانی چون «میرزا حسن رشدیه»، «احتشــام‌السلطنه»، «یحیی دولت‌آبــادی» و تشویق‌های «امیــن‌الدوله»، صدراعظم معتدل مظفرالدین شاه، در پایتخت و سایر شهرها بنای مدارس مقدماتی به سبک مدرن را گذاشته بود. در این مدرسه‌ها فرزندان طبقات متوسط و پایین جامعه نیز می‌توانستند تحصیل کنند. اما همه‌ی مدرسه‌ها به پسران اختصاص داشت و دختران هنوز اجازه‌ی تحصیل نداشتند. تنها چند مدرسه‌ی میسیونرهای مذهبی در تهران و چند شهر دیگر وجود داشت که دختران اقلیت‌های دینی و برخی دختران اشراف و افراد صاحب‌نفوذ می‌توانستند در آن تحصیل کنند و تقریباًً بیشتر دختران ایران از حق تحصیل محروم بودند.

جنبش مشروطه که با حضور همه‌جانبه‌ی زنان همراه بود این توقع حداقلی را برای آن‌ها ایجاد کرده بود که اگر از حق رأی‌دادن محرومند، حداقل بتوانند حق تحصیل را به دست بیاورند.

نخستین تلاش برای راه‌اندازی مدرسه‌ی دخترانه توسط «بی‌بی ‌خانم استرآبادی» در تهران با شکست روبه‌رو شده بود و نتوانسته بود به یک سال تحصیلی هم برسد. طوبی خانم که از همکاران مدرسه‌ی بی‌بی خانم بود از این شکست درس گرفت و تلاش کرد تا دومین مدرسه را در تهران افتتاح کند. این مدرسه در مهرماه ۱۲۸۶، در خانه‌ی شخصی او، کمی‌پایین‌تر از چهارراه «یوسف‌آباد» راه‌اندازی شد که او نام «ناموس» را بر آن نهاد، نامی که شاید بسیار زیرکانه و با شناخت کامل از جامعه‌ی مردسالار ایرانی انتخاب شده بود.

او هم مانند بی‌بی ‌خانم استرآبادی بارها از سوی متحجران با تهدید مواجه شد؛ اما پافشاری‌ او برای حفظ مدرسه سرانجام جواب داد و توانست ناموس را سرپا نگه ‌دارد.

طوبی خانم برای برپا نگه‎داشتن مدرسه تلاش کرد نظر افراد مذهبی و علما را نسبت به مدرسه‌ی خود و تحصیل دختران جلب کند. دروس مذهبی و خانه‌داری دو بخش مهم از دروس مدرسه‌ی ناموس به شمار می‌رفتند. او با کمک دو نفر از شاگردان خود احادیثی در تشویق فراگیری علم در مدرسه نصب کرد و تدریس قرآن را نیز جزو برنامه‌های اصلی مدرسه قرار داده بود. در مناسبت‌های مذهبی، مجالس روضه‌خوانی نیز در مدرسه برقرار بود.

گفته شده است که او در استخدام معلم‌های مرد هم وسواس زیادی داشت.

آزموده با تلاش زیاد توانست خانواده‌های دختران را راضی کند تا به مدرسه‌ی او بیایند و تحصیل کنند. در نخستین سال، مدرسه با حضور تعداد اندکی دختر بین ۷ تا ۱۲ سال کار خود را آغاز کرد و در سال‌های بعد تعداد دانش‌آموزان افزایش یافت. در مدت هشت سال، بنا به آماری که در کتاب‌های تاریخی منتشر شده است، در پنج مدرسه‌ی او ۳ هزار و ۴۷۴ دختر تحصیل کردند.

طوبی آزموده بعد از این به فکر حضور دختران در مقاطع تحصیلی بالاتر افتاد و در سال ۱۳۰۷ در کنار دبستان ناموس، دبیرستانی دخترانه‌ راه‌اندازی کرد که استادانی چون «سیدجوادخان سرتیپ»، «میرزا حسن رشدیه»، «نصیرالدوله بدر»، «ادیب‌الدوله» و حتی «محمدعلی فروغی» در آن تدریس و امتحانات را برگزار می‌کردند.

اولین گروهِ دیپلمه‌ی مدرسه‌ی ناموس، زنانی شناخته‌شده چون «توران آزموده»، «فخرعظمی ارغون» مادر «سیمین بهبهانی»، «بی‌بی خانم خلوتی»، «گیلان خانم»، «فرخنده خانم» و «مهرانور سمیعی» بودند.

او همچنین کلاس اکابری برای زنان بزرگسال راه‌اندازی کرد. اما درست زمانی که همه‌ی مشکلات مدرسه حل شده بود و دخترهای ایرانی اجازه ورود به دانشگاه را هم به دست آورده بودند، به بیماری لاعلاجی دچار شد و در نهایت در سوم یا چهارم مهرماه ۱۳۱۵ در اتاقی کنار مدرسه‌ی ناموس درگذشت و در آرامستان «ظهیرالدوله» به خاک سپرده شد.

روزنامه‌های تهران روز پنجم مهرماه نوشتند: «زنی از خود گذشته که با اراده سنگ بنای نخستین آموزشگاه دخترانه را گذاشت درگذشت.»

طوبی آزموده بی‌تردید یکی از معدود زنانی بود که در طول زندگی خود تنها یک هدف را دنبال کرد و آن هم این بود که مدرسه‌ی دخترانه تأسیس کند و به این آرزو رسید.