انتخابات کمیسیون‌های تخصصی مجلس برگزار شد؛ زنان کماکان محروم از ریاست

با بازگشت نمایندگان مجلس شورای اسلامی از کمپین‌های انتخاباتی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری (به جز نمایندگان فعال در کمپین «مسعود پزشکیان» و «سعید جلیلی») و در روزی که «محمدباقر قالیباف» ترجیح داد در خانه به استراحت بپردازد، انتخابات هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی مجلس دوازدهم در سال اول برگزار شد و نتایج آن نشان دادند این دوره مجلس به نسبت دوره یازدهم، مجلسی متکثر است؛ چرا که از میان ۱۱ کمیسیون تخصصی که روسای آن انتخاب شدند، همه فراکسیون‌های مجلس نمایندگانی در مجمع روسای کمیسیون‌های تخصصی دارند.

****

مجلس شورای اسلامی ۱۳ کمیسیون تخصصی دارد. همه نمایندگان، حتی اعضای هیات رییسه مجلس باید به عضویت یکی از این کمیسیون‌ها درآیند. اهمیت این کمیسیون‌ها به این است که تمام طرح‌ها و لوایحی که در مجلس اعلام وصول می‌شوند، ابتدا باید در این کمیسیون‌ها مورد بررسی قرار گیرند و نمایندگان معمولا در صحن مجلس براساس تصمیم کارشناسی کمیسیون‌ها رای می‌دهند. 

کمیسیون‌ها محل رفت و آمد وزرا و نمایندگان دولت، بحث و گفت‌وگو پیرامون طرح‌ها و لوایح و پاسخ‌گویی مدیران اجرایی نسبت به سوال‌های نمایندگان هستند. علاوه بر این، مجلس می‌تواند تصویب یک قانون را به یک کمیسیون تفویض کند. در این حالت، مصوبه کمیسیون در نقش قانون برای مدت مشخص قابلیت اجرا دارد. مرجع رسیدگی به طرح‌های تحقیق و تفحص نیز کمیسیون‌های تخصصی مجلس است. در واقع، کار اصلی نمایندگان، شرکت در کمیسیون‌های تخصصی است. 

«کمیسیون برنامه و بودجه» مهم‌ترین کمیسیون مجلس است، چرا که رسیدگی به قانون بودجه سنواتی و رسیدگی به قانون برنامه توسعه را برعهده دارد و معمولا کارکشته‌ترین چهره‌های اجرایی و اقتصادی مجلس در آن عضویت دارند. 

ریاست مهم‌ترین کمیسیون تخصصی مجلس به اصلاح‌طلبان تعلق گرفت و «غلامرضا تاجگردون» توانست با حمایت اعضای کمیسیون برنامه و بودجه، بار دیگر بر ریاست این کمیسیون تکیه زند. او پیش‌تر، در مجلس نهم و دهم نیز ریاست این کمیسیون را عهده‌دار بود. 

تاجگردون همان نماینده‌ای است که «علیرضا زاکانی» در مناظره‌‌های انتخاباتی، او را یکی از گردن کلفت‌هایی معرفی کرد که «مسعود پزشکیان» از او حمایت کرده است و پزشکیان، زاکانی را به تضییع حقوق او متهم کرد. 

اعتبارنامه غلامرضا تاجگردون، نماینده گچساران با اصرار علیرضا زاکانی و دوستانش در مجلس یازدهم رد شد. آن‌ها در مجلس دوازدهم نیز تلاش کردند اعتبارنامه او را رد کنند ولی قالیباف این بار مقهور فشار آن‌ها نشد و اجازه نداد اعتبار‌نامه تاجگردون به صورت غیرقانونی در صحن علنی بررسی شود و با استناد به تایید اعتبارنامه او در شعبه‌های بررسی کننده اعتبار نامه‌ها، اعتبار‌نامه‌اش را تایید شده تلقی کرد.

کمیسیون‌های «امنیت ملی و سیاست خارجی» و «صنایع و معادن» و «اقتصادی» از دیگر کمیسیون‌های مهم مجلس هستند که معمولا عضویت در آن‌ها رقابتی است. 

کمیسیون‌های «فرهنگی» و «حقوقی و قضایی» اما در نگاه نمایندگان، کم‌اهمیت‌ترین کمیسیون‌های مجلس هستند و معمولا کسی داوطلب عضویت در آن‌ها نیست. به همین دلیل هنوز به حدنصاب نرسیده است.

پنج رییس برگزیده کمیسیون‌های تخصصی مجلس دوازدهم، در مجلس یازدهم نیز این مسوولیت را برعهده‌ داشته‌اند. از این حیث می‌توان گفت تغییر چندانی در ریاست کمیسیون‌های تخصصی مجلس ایجاد نشده است و عموما کسانی هستند که پیش‌تر نیز این کرسی را عهده‌دار بوده‌اند.

اهمیت ریاست این کمیسیون‌ها به نقش آن‌ها در اداره کمیسیون و تعیین اولویت‌ها و شرکت آن‌ها در جلسات هیات رییسه مجلس برای تعیین اولویت‌های دستور جلسات هفتگی صحن علنی است. ضمن این که رییس کمیسیون بیشترین نقش را در پاسخ‌گو کردن وزرا و ایجاد رابطه تعاملی با آن‌ها دارد. 

جدول روسای کمیسیون‌های تخصصی دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی در سال اول

کمیسیون	رییس	حوزه انتخابیه	سابقه نمایندگی مجلس	سابقه ریاست کمیسیون	سابقه وزارت	وابستگی سیاسی
آموزش و تحقیقات	علیرضا منادی سفیدان	تبریز	۸، ۹، ۱۱ و ۱۲	دوره یازدهم	ندارد	اعتدال‌گرا
اقتصادی	شمس‌الدین حسینی	تنکابن	۱۱و۱۲	ندارد	وزیر اقتصاد دولت احمدی‌نژاد	اصول‌گرا
امنیت ملی و سیاست خارجی	ابراهیم عزیزی	شیراز	۱۱و۱۲	ندارد	استاندار هرمزگان/نظامی	اصول‌گرا
انرژی	موسی احمدی	کنگان	۹، ۱۱ و ۱۲	ندارد	ندارد	اصول‌گرا
برنامه و بودجه و محاسبات	غلامرضا تاجگردون	گچساران	۹،۱۰ و ۱۲	۹ و ۱۰	ندارد	اصلاح‌طلب
بهداشت و درمان	حسینعلی شهریاری	زاهدان	۷ تا ۱۲	دوره یازدهم	ندارد	اصول‌گرا
امور داخلی کشور و شوراها	محمدصالح جوکار	یزد	۹، ۱۱ و ۱۲	دوره یازدهم	نظامی	اصول‌گرا
صنایع و معادن	رضا علیزاده	ورزقان	۸، ۱۰ و ۱۲	ندارد	ندارد	اصول‌گرا
عمران	محمدرضا رضایی کوچی	جهرم	۸ تا ۱۲	دوره یازدهم	ندارد	اصول‌گرا
کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست	محمدجواد عسکری	داراب	۱۱-۱۲	دوره یازدهم	ندارد	اصول‌گرا
اجتماعی	انتخابات برگزار نشده
حقوقی و قضایی	به حدنصاب نرسیده
فرهنگی	به حدنصاب نرسیده

ترکیب هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی در سال اول

کمیسیون	رییس	نایب رییس اول	نایب رییس دوم	سخن‌گو	دبیر اول	دبیر دوم
آموزش و تحقیقات	علیرضا منادی سفیدان	محمد مولوی	فرشاد ابراهیم‌پور	احسان عظیمی‌راد	فاطمه جراره	محمدرضا احمدی
اقتصادی	شمس‌الدین حسینی	مهدی طغیانی	جعفر قادری	فاطمه مقصودی	غلامحسین زارعی	زهرا خدادادی
امنیت ملی و سیاست خارجی	ابراهیم عزیزی	عباس مقتدایی	محمود نبویان	ابراهیم رضایی	یعقوب رضازاده	بهنام سعیدی
انرژی	موسی احمدی	رمضانعلی سنگدوینی	محمد بهرامی	جلیل مختار	امید کریمیان	عبدالحسین همتی
برنامه و بودجه و محاسبات	غلامرضا تاجگردون	مهرداد لاهوتی	فریدون همتی	محمد مهدی مفتح	الهام آزاد	محسن بیگلری
بهداشت و درمان	حسینعلی شهریاری	فاطمه محمدبیگی	رضا جباری	سلمان اسحاقی	حسین عبدلی	بابک رضازاده
امور داخلی کشور و شوراها	محمدصالح جوکار	قاسم روانبخش	غلامرضا توکل	ولی‌الله بیاتی	محمد بیات	روح‌الله موسوی
صنایع و معادن	رضا علیزاده	جواد حسینی‌کیا	فرهاد طهماسبی	زهرا سعیدی	حسنعلی محمدی	علی حدادی
عمران	محمدرضا رضایی کوچی	احمد دنیامالی	ابراهیم نجفی	عبدالجلال ایری	احمد جباری	جمال موسوی
کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست	محمدجواد عسکری	احد آزادی‌خواه	پیمان فلسفی	سمیه رفیعی	محمد سادات ابراهیمی	حامد یزدیان
اجتماعی	انتخابات برگزار نشده
حقوقی و قضایی	به حدنصاب نرسیده
فرهنگی	به حدنصاب نرسیده

زنان کماکان محروم از ریاست کمیسیون‌های تخصصی مجلس

بررسی نتایج انتخابات هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی مجلس دوازدهم نشان می‌دهد زنان کماکان از تکیه بر کرسی ریاست این کمیسیون‌ها محروم هستند و هیچ زنی نتوانست به ریاست کمیسیون دست یابد. «فاطمه محمدبیگی»، نماینده قزوین تنها زن مجلس دوازدهم است که توانست نایب رییسی یک کمیسیون تخصصی را از آن خود کند. «فاطمه مقصودی»، «زهرا سعیدی» و «سمیه رفیعی» نیز توانستند سخن‌گویی کمیسیون‌های اقتصادی، صنایع و معادن و کشاورزی را از آن خود کنند. سه زن به نام‌های «فاطمه جراره»، «زهرا خدادادی» و «الهام آزاد» نیز موفق شدند به عنوان دبیر، به عضویت هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی راه یابند. 

حضور هفت زن از مجموع ۱۴ زن راه‌ یافته به مجلس دوازدهم در هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی نشان می‌دهد ۵۰ درصد آن‌ها در جلب آرای اعضای کمیسیون‌ها موفق بوده‌اند که از این حیث قابل توجه است. ضمن این که هفت زن دیگر مجلس دوازدهم نیز هنوز شانس این را دارند تا به عضویت کمیسیون‌های اجتماعی، فرهنگی، حقوقی و قضایی و «اصل ۹۰» درآیند. 

انتخابات هیات رییسه کمیسیون‌های تخصصی مجلس به صورت سالانه برگزار می‌شود.