گرفتاري هاي زنان ورزشكار ايراني در ميدان تبرج

چندی پیش آیت‌الله عبدالله جوادی‌آملی از مراجع تقلید با انتقاد از حضورزنان ورزشکار ایرانی در مسابقه‌های بین‌المللی گفت: «فضیلت زن پا درازکردن، ضربه زدن و مدال آوردن نیست». پیش از او نیز روحانیون دیگری باتکیه بر کلمه‌ی «تبرج» ورزش زنان را مورد انتقاد قرار داده‌اند. 

از سوی دیگر رهبر جمهوری اسلامی برخی مواقع ازموفقیت‌های ورزشی زنان تقدیر كرده است. آیت‌الله علی‌ خامنه‌ای در سال ۷۵ «تبرج» و«خودنمایی» را در ورزش زنان «ممنوع» دانسته و دو سال بعد نیز گفته بود: «اگر می‌گوییم زنان ورزش کنند٬ یعنی حتما باید در مسابقات شرکت کنند؟ نه». او در سال ۸۴ موضع متفاوتی گرفت. او خطاب به زنان کوهنوردی که قله‌ی اورست را فتح کرده‌ بودند٬ گفت: «تجلیل از شماها را وظیفه خود می‌دانم و حقا و انصافا باید عظمت این کار به مردم نشان داده شود».

دهخدا «تبرج زنان» را «نشان دادن زینت خود به مردان» معنا کرده اما ترجمه‌ها و تفاسیر در فقه آن را «خودنمایی» زن به وسیله‌ی «زیبایی» و«زینت‌اش» می‌داند. بسياري از فقهاي شيعه برای تایید به سوره‌ی احزاب اشاره می‌کنند و آنرا «دستور»ی‌ می‌دانند از سوی «خداوند» به «همسران» پیامبر اسلام: «درخانه‌هایتان بمانید و چون جاهلیت قدیم زینت‌نمایی نكنيد."

حسن يوسفي اشکوری، دين پژوه در گفت و گو با ايران واير، مخالف برداشت‌های «رایج» از آیه‌ی ۳۳ سوره‌ی احزاب است: "تفسیر معقول٬ منطقی و قابل دفاع این است که این آیه هرگز فرمان به خانه‌نشینی زنان پیامبر نداده. با توجه به ریشه‌ی لغوی آیه معنی این است که در خانه‌هایتان بمانید و با وقار رفتار کنید و با تکبر و تفخر راه نروید. این آیه قرآن یک توصیه اخلاقی‌ خطاب به زنان پیامبر است و نه یک حکم یا قانون جاودانه. اما آن‌چه در ایران یا عربستان اتفاق می‌افتد این است که توصیه‌های قرآنی را به قانون تبدیل می‌کنند مثلان‌چه برای امر به معروف و نهی از منکر که در حال اتفاق است».

به باور اشکوری، این آیه می‌تواند خطاب به «مردان مسلمان» نیز باشد: «این توصیه صرفا ربطی به زنان ندارد. ما طبق دیدگاه مردسالارانه فکرمی‌کنیم که زنان هستند که فقط تحریک یا وسوسه کنند در‌حالی‌که مردان هم می‌توانند چنین کنند». در كنار موضع‌گیری‌‌های خامنه‌ای اما در سال‌های اخیر ائمه جمعه‌ای که ازسوی وی منصوب شده‌اند از ورزش زنان در عرصه‌ی بین‌المللی انتقاد کرده‌اند. برای نمونه احمد علم‌الهدي، امام جمعه مشهد بارها در سخنان خود ضمن مخالفت با حضور زنان ورزش‌کار در عرصه بین‌المللی٬ «تبرج» مقابل مردان را «حرام» و «مرزشکنی از حدود اسلام» دانسته است. او درباره موتورسواری زنان گفته بود: «این‌که دختر بیاید مقابل چشم مرد نامحرم موتورسوار شود و با آن لباس و اندام تک‌چرخ بزند٬ معصیت خداست». اشکوری معتقد است که مواضع آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی مورادی چون ورزش زنان یا موسیقی «باور» و «اعتقاد شخصی» وی نیست بلکه «توجیه» آن «فشار روحانیون و مراجع»، «تفکرات» و «تندروهای سنتی»  و«محاصره‌ی جناح راست» است.

با این وجود اما برخی از مراجع تقليد شيعه مانند صافی گلپایگانی، علوی گرگانی و حسینی زنجانی اعزام زنان ورزش‌کاران را به رقابت‌های بین‌المللی «حرام» اعلام کرده‌اند.  اشکوری فتوا دهندگان به «حرمت شرعی» ورزش زنان را افرادی معرفی کرد که «ذهنیت‌شان در قرن اول و دوم پیش از اسلام باقی‌مانده. دیدگاهی‌ که زن را مظهر شر، گناه، تحریک و فساد می‌داند». مخالفت روحانیون اما تنها با مساله «تبرج» نیست. پخش مسابقات ورزشی زنان از رسانه‌های تصویری و حتی تماشای ورزش مردان توسط زنان نیزمورد اعتراض آن‌هاست.

 سال ۶۶ آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در پاسخ به استفتای محمد هاشمي، رییس وقت سازمان صدا و سیما مبنی بر پخش تصاویر «زنان بی‌حجاب» و «ورزش» از تلویزیون اعلام کرد اگر بینندگان ازروی «شهوت» نگاه نکنند٬ این موضوع «بلا اشکال» است. سی سال بعد اما احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران در سخنانی گفت که زن‌ها «حق ندارند» به تماشای مسابقات «شنا» و «کشتی» بنشینند و ناصر مکارمشیرازی، پخش مسابقات زنان ایرانی در رشته‌های مختلف را اقدامی«نادرست» دانست. 

 ورزش زنان تا چندی پس از دوره‌ی اصلاحات جایی در مسابقات بین‌المللی نداشت. زنان تنها می‌توانستند در مسابقات بین کشورهای مسلمان شرکت کنند. اما چگونه رویکرد جمهوری اسلامی به این مساله تغییر یافت؟ امین بزرگیان پاسخ این سوال را در «اهمیت قدرت سیاسی» می‌داند. 

 او معتقد است که بعد از جنگ جهانی دوم٬ ورزش وسیله‌ای شد برای نمایش«اقتدار دولت»های مختلف؛ «مثلا اگر یکی از فاکتورها درآمد سرانه ملی یا تجهیزات نظامی‌ست، فاکتور مهم دیگر برای نشان دادن اقتدار یک دولت، مسابقات بین‌المللی ورزشی‌ست. به طوری‌که وقتی جدول مدال‌ها را کناردستاوردهای اقتصادی می‌گذاریم، هماهنگی‌هایی بین قدرت واقعی و قدرت ورزشی می‌بینیم به طوری که این‌دو با هم هم‌خوانی دارند. جایگاه کشورها دررده‌بندی مدال‌ها٬ گویای قدرت آن کشورهاست». 

 او با اشاره به ویژگی‌های عصر کنونی و گذار از «عصر جنگ‌ها و نمایش‌ خشونت‌بار بدنی اقتدارگرایانه» گفت :«وقتی این دوران تمام شده٬ ورزش‌هاو نمایش بدنی و تنانه، شکست حریف‌ها و شکست‌ ملیت‌های دیگر حس همبستگی اجتماعی یا تعلق ملی را تقویت کرده و احساس رضایت ایجادمی‌کند. به این طریق آن فقدان‌هایی که در زندگی سیاسی و اقتصادی وجود دارد را می‌توانم جبران کنم». 

 جمهوری‌اسلامی برای ارائه تصویر بهتر از زندگی مردم  پس از انقلاب ۵۷ به جهان٬ نتوانست از مسابقات بین‌المللی «چشم‌پوشی» کند. اما با حذف زنان از ورزش٬ بخشی از مدال‌ها از دست می‌رفت؛ «در نتیجه به این فکر افتادند که چه‌طور می‌توانیم زنان را در مسابقات ورزشی مشارکت دهیم تا از طریق مدال‌های بیشتر اقتدار دولتی را به نمایش بگذاریم. احساس نیاز به تبرج دولتی، خودنمایی دولت - ملت در سطح بین‌المللی٬ باعث شد که مساله‌ی تبرج زنان را کم‌کم کنار بگذارند یا حداقل از شدت و غلظت آن کم کنند». 

 اما با وجود آن‌که فقه سنتی، حرکت بدنی زنان و «نمایش» آن مقابل چشمان«نامحرم» را «حرام» می‌داند٬ چگونه رهبر جمهوری اسلامی در برخی مواقع از موفقیت‌های زنان ورزش‌کار تقدیر کرده است؟ 

 به عقیده این روزنامه‌نگار «نقش محوری قدرت سیاسی» و «اهمیت» آن موجب «نایده گرفتن تبرج» از سوی حکومتی «براساس فقه دینی» شده است: «هر دولت مدرنی به قدرت سیاسی بیش از هرچیزی اهمیت می‌دهد وهیچ‌چیزی حتی احکام اسلامی، فقه، سنت و قران نیز قدرتی به اندازه‌ی آن ندارند. احتیاج به قدرت سیاسی حتی می‌تواند احکام دینی را کنار بگذارد. همان‌طور که خمینی گفته بود که حکومت دینی حتی می‌تواند توحید را هم تعطیل کند». 

 بزرگیان با اشاره به این مساله که برخی از زنان به دلیل آن‌که می‌توانندحجاب داشته باشند٬ به ورزش‌های قهرمانی می‌پردازند؛ تاکید کرد: «حجاب نداشتن هم می‌تواند مساله‌ای شود برای محدود کردن زن‌‌ها برای این‌که نتوانند در مسابقات شرکت کنند. ما باید از این دو منطقی که مدام در حال محدود کردن زنان است فرار کنیم. این اهمیت بیشتری دارد». 

در جریان بازی‌های آسیایی کره‌جنوبی و در رشته «کبدی» زنان، کلاه یکی از بازیکنان تیم «کبدی» زنان ایران در بازی با هند٬ به زمین افتاد. امین بزرگیان با اشاره به اين اتفاق مي گويد: «افتادن کلاه نشانه‌ی درخشانی‌ست ازسست بودن کلاه شرعی که برای پنهان کردن تبرج زنان به نفع تبرج دولتی استفاده می‌شود؛ آن‌قدر سست که با کوچک‌ترین ضربه‌ی حریف فرو می‌ریزد. از بین‌ می‌رود و همه را مستاصل می‌کند».