در دفترچه کنکور نوشته شده در بسیاری از شهرها، دانشجوی افغان پذیرفته نمی‌شود. انتخاب همه رشته‌ها هم برای دانشجوی افعان آزاد نیست. شهریه ها کمرشکن شده و بازار کار هم وجود ندارد، ولی دانشجوهای افغان همچنان برای تحصیل به ایران می‌آیند.
آمارها نشان می دهند ۱۱هزار دانشجوی افغانستانی در ایران تحصیل می‌کنند و مجموعا ۸ هزارنفر از دانشجویان افغان از دانشگاه‌های ایران فارغ‌التحصیل شده‌اند.
سال ۱۳۹۰، وزارت علوم ایران اعلام کرد برای افغان‌هایی که ساکن کشور افغانستان بوده باشند، هر سال در تاریخی مشخص آزمونی در آن کشور برگزار می‌کند و به تعدادی که رتبه‌های برتر آن آزمون را آورده باشند بورس تحصیل در مقاطع مختلف اعطا می کند که مزایایی دارد. یک سایت افغانی در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۹۱ تعداد این بورسیه‌ها را سالی ۵۰۰ بورس در مقاطع لیسانس تا دکتری ذکر کرده است.
اما چرا جوانان افغان ایران را به عنوان محل تحصیل خود انتخاب می‌کنند؟ عبدالله، دانشجوی افغان که در ایران در رشته مهندسی تحصیل می‌کند، در پاسح به این سوال می‌گوید: «اکثر دانشجویان افغانستانی که ایران را برای تحصیل انتخاب می‌کنند مهاجرانی هستند که در ایران پناهنده شده‌اند. بیشتر این دانشجویان در ایران متولد شده‌اند و مقیم این کشور هستند و تحصیلات 12 ساله خود را در ایران گذرانده‌اند. هم‌زبانی، فرهنگ نزدیک وهمچنین دین و مذهب مشترک از عوامل دیگر انتخاب ایران به عنوان محل تحصیل هستند.»
به گفته عبدالله، دانشجویان افغان در ایران در تمام رشته‌ها تحصیل می‌کنند؛ به جز رشته‌هایی که شرایط خاصی از قبیل تعهد به ایران و ایرانی‌الاصل بودن دارند: « در رشته‌های فنی و مهندسی مانند عمران و برق اکتشاف و استخراج معدن آی تی و همچنین در رشته‌های علوم پایه متقاضی زیاد است. رشته‌های علوم انسانی خصوصا رشته‌های مدیریت و حقوق و علوم سیاسی طرفداران خاصی دارند. تعدادی نیز در رشته‌های پزشکی مشغول به تحصیلند. البته رشته‌های پزشکی برای دانشجویان افغانستانی از نظر شهریه بسیار گران تمام می‌شود.»
او می‌گوید: «شرط این است که معدل دیپلم کتبی باید حداقل 12 باشد تا یک متقاضی افغانستانی بتواند در دانشگاه‌های دولتی و معتبر ایران تحصیل کند، که این چوب لای چرخ دانشجویان افغانستانی است. یعنی اگر کسی رتبه خوبی بیاورد ولی معدل کتبی‌اش زیر 12 باشد، باید صرف نظر از رتبه کنکور از دانشگاه دولتی و معتبر بگذرد و به اجبار، به دانشگاه‌های پیام نور آزاد و شهریه‌دار (غیرانتفاعی، پردیس دانشگاهی، بین‌المللی) روی بیاورد. تنها درصد کمی به صورت بورسیه وارد دانشگاه‌های ایران می‌شوند.»
در دفترچه کنکور نوشته شده بعضی شهرها برای اتباع افغانستانی مجاز نیست. در نتیجه، بیشتر دانشجویان هنگام انتخاب رشته، شهرهای مجاز را انتخاب می‌کنند و با توجه به شرایط اقتصادی و محدودیت‌هایی که در دفترچه کنکور ذکر شده، به اجبار انتخاب رشته می‌کنند. شهرهایی که بیشترین دانشجویان افغان در آنها تحصیل می‌کنند شامل تهران مشهد، قم، اصفهان، کاشان، البرز و قزوین می‌شود.
در دو سال گذشته شهریه دانشجویان افغان در دانشگاه‌های ایران چند برابر شده و از آنجا که دانشجوهای افغان مشمول کمک هزینه تحصیلی، وام و حتی قسط‌‌‌بندی شهریه نمی‌شوند، تحصیل برای آنها سخت‌تر شده و برخی هم ترک تحصیل کرده اند.
دلیل افزایش شهریه‌ها محاسبه آن به دلار و با ارز مرجع بوده است. این افزایش قیمت در حالی است که دانشجویان افغانستانی حتی اگر رتبه اول کنکور شوند باید شهریه پرداخت کنند.
بسیاری از دانشجویان افغان با اینکه در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند، اما همچنان احساس می‌کنند مورد تبعیض قرار می‌گیرند. یک دانشجوی افغان در مصاحبه با یک خبرگزاری داخلی گفته است: «یک سری دانشجوی افغان که واقعا نخبه‌اند، معدل‌شان در کارشناسی ارشد ۱۹-۲۰ بوده، حالا با تبدیل شهریه‌ها مجبور شده‌اند تحصیل را رها کنند. بچه‌های دانشگاه قزوین یک کارگاه کفاشی دارند شب‌ها کفاشی می‌کنند تا پول شهریه را دربیاورند و چون الان شهریه‌شان بالا رفته است، مجبورند بیشتر کار کنند، از شب تا صبح کار کنند و تحصیل‌شان افت پیدا کرده است.»
همچنین به گفته دانشجویان افغان، رفتارهای سلیقه‌ای باعث شده تکلیف این دانشجویان برای پرداخت شهریه معلوم نباشد و برخی دانشگاه‌ها که به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند، مبلغ شهریه را به دلخواه خود تعیین کنند و همه اینها در شرایطی است که روی ویزای تحصیلی دانشجویان افغان نوشته شده حق کار ندارند.
به علاوه، اگر کسی در ایران دانشجو شود، باید کارت اقامتش را تحویل بدهد. یعنی باید به افغانستان سفر کند، از آنجا پاسپورت و ویزا بگیرد و بعد به ایران بیاید و به محض اینکه درسش تمام شد ایران را ترک کند.
دانشجویان افغان گله می‌کنند که با وجود تحصیلات عالی، به آنها به چشم آواره و بیگانه نگاه می‌شود. یکی از آنها می‌گوید یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن این مشکلات، عملکرد رسانه‌ها و تصویری است که آنها از مهاجرین در ایران به وجود آوردند. اتفاقی که باعث شده است که مهاجرین امروز شخصیتی در ایران پیدا نکنند و «هویت» بزرگترین گمشده آنها باشد. آنها می‌پرسند:«امروز یک جوان مهاجر افغانستانی که در ایران متولد شده و در ایران زندگی کرده، نمی‌داند که باید مهاجر باشد، یا شهروند؟ افغانستانی است یا ایرانی؟»
اما جوانان افغان برای ادامه تحصیل تنها وارد دانشگاه‌های ایران نمی‌شوند. مدارس علوم دینی، مقصد بسیاری دیگر از جوانان افغان است که در مشهد و قم و تهران به کسوت روحانیت در می‌آیند. میرویس یکی از آنهاست که در قم، وارد مدرسه یکی از روحانیون شده و آرزویش اجتهاد است: «از نوجوانی آمدم اینجا. خانواده‌ام در گرگان زندگی می‌کنند، اما من 7 سال است در قم تحصیل می‌کنم.» او هموطنان دیگری هم در قم دارد طلبه شده‌اند و گاه با هم برای شرکت در درس استادان دیگر به مشهد و قم سفر می‌کنند. بسیاری از آنها مانند میرویس متولد ایران نبوده‌اند و از افغانستان به ایران آمده‌اند.
طلاب غیر ایرانی متقاضی تحصیل در حوزه‌های علمیه ایران هم مانند دانشجویان خارجی باید قبلا پذیرش تحصیلی بگیرند و متولی این کار «مرکز جهانی علوم اسلامی» است. مرکز جهانی علوم اسلامی پس از برگزاری آزمون و مصاحبه، واجدان شرایط تحصیل را انتخاب می‌کند.
میرویس یکی از هزاران طلبه افغانستانی است که در ایران و بر اساس سیاست‌های ایران آموزش دینی می‌بینند. حکومت ایران هم در آموزش این طلبه‌ها از پیشبرد سیاست‌های خود غافل نبوده است. مدتی قبل، اخباری از اعزام یک هزار طلبه افغان با طرح و دستور سازمان ارتباطات ایران به افغانستان منتشر شد. این طلبه‌ها درآستانه انتخابات ریاست جمهوری وشوراهای ولایتی افغانستان به این کشور فرستاده شدند. منتقدان این فعالیت ایران، معتقد بودند که ایران می‌خواهد که این طلبه‌ها به به نفع کاندید مورد نظر ایران تبلیغ کنند و حلقه‌های سیاسی افغانستان را وابسته به ایران نگهدارند.
با توجه به گستردگی مدارس دینی و نفوذ ملاها در افغانستان، تعدادی از تحلیلگران افغان معتقدند بخشى از مشکلات امروز افغانستان ریشه در سال‌هاى گذشته و تحصیل ملاها در خارج از کشور دارد. اشاره آنها به دورانی است که منبع و مرجع آموزش‌هاى دینى در بیرون افغانستان و در کشورهایی مانند ایران و پاکستان بوده و هرکدام از این کشورها سیاست‌های خود را در قبال افغانستان از راه آموزش طلبه‌های جوان پیش برده‌اند. بسیاری از دانشجویان و طلاب از چنین احتمالاتی آگاه هستند ولی آنها همچنان به ایران می آیند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر