جنگ وسط تهران

تهران- مونا خالدی، شهروند خبرنگار

«خاله این ها تانک جنگی هستند یا الکی؟» از روی فال های دست پسر بچه یک بار دیگر چشمم به یک تانک «چیفتن» می افتد که این جا، وسط میدان «بهارستان» لوله تیربارش را به سمت مجلس شورای ملی گرفته است. تعجب نکنید، نه محمدعلی شاه و نه تیمسار «فضل الله زاهدی» هیچ کدام از گور بیرون نیامدند تا یک بار دیگر مجلس را به توپ ببندند یا میدان بهارستان را اشغال کنند. این سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که بدون هیچ جنگ و خون ریزی، با سلاح های واقعی و بدون هیچ لشکرکشی میدان قانون گذاری تهران را فتح کرده است تا سال‎روز آغاز جنگ ایران و عراق را که در تقویم رسمی به هفته «دفاع مقدس» نام گذاری شده را زنده کند.

امسال هم مانند همه سی و چند سال گذشته، هم زمان با اول پاییز و هفته دفاع مقدس، برنامه های زیادی در زنده نگه داشتن آن چه حماسه هشت سال دفاع از سرزمین ایران گفته می شود و یا همان جنگ ایران و عراق، برگزار شده است؛ مثل نمایشگاه های متعدد عکس و پوستر در پارک ها و اماکن عمومی تهران.

اما وضعیت بهارستان که مجلس شورای ملی و مجلس کنونی ایران در آن مستقر است، کمی با بقیه این نمایشگاه ها تفاوت دارد. در میدانی که درست یک ماه پیش از این، بعد از سامان دهی فضای این قسمت از شهر، به عنوان قدیمی ترین میدان تهران در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده، حالا درست درکنار همان پلاک ثبت، یک موشک واقعی «شهاب» رو به آسمان رفته است.

پسر فال فروش بار دیگر می پرسد:« این تانک جنگی است؟»
هم این تانک، هم آن تیربار و هم آن موشک و موشک اندازش همه واقعی هستند اما یادگارهای جنگ نیستند. همه جدیدترین ابزارهای جنگی به شمار می روند که توسط پدافند عامل سپاه ساخته شده اند و اخبار رونمایی آن ها را در بخش های خبری صداوسیما با تفضیلات کامل شنیده ایم.

درست کمی آن طرف تر از موشک شهاب، ابتدای رینگ اطراف میدان توسط موانعی اشغال شده است و یک تیربار در کنار تانک و خمپاره انداز به صف شده اند. یک قایق تندرو با علامت سپاه هم در پیاده رو، در کنار لوح تاریخچه میدان قرار گرفته و تقریبا آن را کاور کرده است. اما این تابلو تنها المان تازه میدان بازسازی و ثبت شده میدان بهارستان نیست که در میان هیاهوی نمایش قدرت نظامی سپاه در وسط تهران گم شده است؛ توپی که یادگار به توپ بستن مجلس است، مجسمه «حسن مدرس» که به سمت مجلس اشاره می کند و لوح نام نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی و مجلس شورای ملی نیز زیر سنگرها و سلاح ها محو شده اند.

یک سال پیش شهرداری تهران و سازمان زیباسازی شهر طرحی را برای سامان دهی و احیای بخش هایی از تاریخ بهارستان آغاز کرد. این طرح به گفته برخی منابع در داخل شهرداری، بیش از شش میلیارد تومان هزینه داشته و هنوز در حال اجرا است.

پس از آغاز این طرح، سازمان میراث فرهنگی کشور هم بعد از بررسی های متعدد در میدان بهارستان، تصمیم گرفت آن را در فهرست آثار ملی ثبت کند. دلایل محکمی هم برای ثبت این میدان وجود داشت؛ اول این که میدان بهارستان جزو قدیمی ترین میدان های تهران است و نخستین مجلس ایران در همین میدان قرار دارد. از سوی دیگر، این میدان در محور حوادث تاریخی متعددی، از جنبش مشروطه و به توپ بستن مجلس و ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد گرفته تا اعتراضات مردمی به برخی رویدادهای کشوری و تغییر سلطنت و ... قرار داشته است. مجلس شورای اسلامی ایران نیز از دوره هفتم بار دیگر در این میدان مستقر شده است. وجود ساختمان های قدیمی چون مسجد سپهسالار، عمارت مسعودیه، ساختمان قدیمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و باغ نگارستان دلیل دیگری بود تا این میدان با ثبت در فهرست آثار ملی، با قواعد و ضوابط بیش تری حفظ شود. یکی از این قواعد، برنامه هایی است که قرار است در میدان برگزار شوند. برگزاری نمایشگاه دفاع مقدس، آن هم بدون مجوز سازمان میراث فرهنگی و شهرداری تهران به اندازه کافی تخلف هست که این حجم سلاح جنگی را وسط میدان پیاده کنند:«خانم، کسی حریف سپاه می شود؟»

این را یکی از مغازه داران حاشیه میدان بهارستان می گوید. او گله مند از وضعیتی است که برای میدان به وجود آمده است:«الان 20 روز است این ها آمده اند و بساط‎ خود را پهن کرده و توی کار ما اخلال به وجود آورده اند. همین طور که می بینید، وسایل شان را گذاشته اند جلوی مغازه و هرچه قدر هم اعتراض می کنیم، جواب نمی گیریم.»

می گویم حتما مجوز گرفته اند. همسایه کنار دستی او می گوید:«شهرداری آمد کلی پول گرفت تا نمای مغازه و تابلوها را درست کنیم. الحق هم خیلی خوب شده و میدان سامان گرفته بود. من شنیدم کلی خرج خود میدان هم کرده اند. اما حالا ببین شما میدان می بینید؟»
بعد سرش را نزدیک می آورد و آرام می گوید:«من شنیده ام اصلا مجوز ندارند. توی کلانتری به من گفتند.آخر می بینید که آمده اند و مغازه را کور کرده اند. برای همین رفتیم شکایت کنیم اما می گویند سپاه خواسته است و نمی شود اعتراض کنید؛ بعد هم فقط یک هفته است و یادبود جنگ است. اما چه جنگی؟!»

او به سنگرهایی اشاره می کند که شبیه مناطق جنگی، در وسط میدان بزرگ بهارستان برپا شده است؛ سنگرهایی که به قول یکی دیگر از مغازه دارها، بیش تر از آن که یادآور جنگ ایران باشد، برای شهدای «مدافع حرم» برپا شده اند.

از یاد سرداران جنگ ایران تنها چیزی که در این نمایشگاه هست، هفت هزار قطعه پلاکی است که در انتهای میدان به سمت مجلس قرار داه شده اند. دور تا دور میدان و زیر سنگرها تصاویری از شهدایی قرار دارد که در یکی دو سال اخیر در سوریه کشته شده اند و به شهدای مدافع حرم معروف هستند؛ شهدایی که ارتباط‏ آن ها با جنگ ایران و عراق تنها همراهی در سپاه ایران است. زیر عکس این شهدا که اطراف مجسمه مدرس را گرفته اند، نوشته شده است:«مدافع حرم حضرت زینب.»

به سمت مجلس که می روم تا پلاک هایی که در کنار هم نصب شده اند را ببینم، چشمم به چند غرفه می خورد که هیچ ارتباطی به جنگ ندارند و لوازم تحریر و نشانه می فروشند. یکی از غرفه دارها می گوید که این نمایشگاه فرهنگی است و ما هم محصولات فرهنگی می فروشیم. به اشیای داخل غرفه اش نگاه می کنم اما ربطی بین دعای رفع بلا با فرهنگ نمی بینم؛ مثل این نمایشگاه جنگی وسط میدانی تاریخی.