سه وزیر رفتند؛ شرکت سهامی یکدست تر می شود

بالاخره به صورت رسمی تایید شد که سه وزیر آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ورزش و جوانان از کابینه دولت دهم کناره گرفته اند. کناره گیری هر سه در قالب «استعفا» مطرح شده ولی مشخص است که این استعفا انتخاب سه وزیر نبوده است؛ به ویژه وزیر آموزش و پرورش.

سه وزیر مستعفی در ماه های گذشته زیر تیغ انتقادات شدیدی قرار داشته اند. «محمود گودرزی»، وزیر ورزش و جوانان از غیرمحبوب ترین وزرای تاریخ ورزش پس از انقلاب اسلامی محسوب می شد. «علی جنتی» به شدت مورد انتقاد اصول گرایان تندرو و روحانیون بلندمرتبه قرار داشت، رییس جمهوری او را علنی سرزنش کرده بود، علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی حملات پنهان و پیدایی به حوزه کاری او می کرد و حامیان حسن روحانی و اصلاح طلبان نیز رضایت قابل توجهی از کارنامه او نداشتند. 
«اصغر فانی»، وزیر آموزش و پرورش هم قرار بود در ده روز آینده در مجلس شورای اسلامی استیضاح شود و از سوی برخی اصلاح طلبان به خاطر لابی کردن و کوتاه آمدن مقابل نمایندگان مجلس، مورد انتقاد قرار گرفته بود. در واقع، می توان گفت بستر و بهانه کافی برای تغییر این سه وزیر در اختیار حسن روحانی بود. با این وجود، نمی توان گفت این تغییرات، بستر لازم برای اقناع منتقدان دولت در این زمینه ها را فراهم خواهد کرد.

کاندیداهای احتمالی سه وزارت خانه احتمالا حداقل تا پایان آبان ماه باید در گیر و دار معرفی به مجلس و رای اعتماد باشند تا سکان وزارت را به دست گیرند. آن ها حداقل یک یا دو ماه زمان لازم دارند تا بتوانند تغییرات حداقلی در وزارت خانه های مدنظر را اجرایی کنند؛ یعنی پایان دی ماه که می شود ۱۰۰ روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری. در این دوران هم فضای سیاسی کشور انتخاباتی می شود و اغلب مسایل مهم به حاشیه می روند.

علاوه بر این، دو وزارت ورزش و جوانان و آموزش و پرورش همواره از کم ترین توجه انتخاباتی بهره مند بوده اند. برخی تحلیل گران معتقد هستند با توجه به سبد رای گسترده معلمان و ورزشکاران، تغییر دو وزیر می تواند سود انتخاباتی برای این دو طیف داشته باشد. هیچ مستندی برای اثبات این دیدگاه البته وجود ندارد زیرا به طور معمول، مسایل مهم سیاسی و اقتصادی در فضای انتخاباتی تاثیرگذار بوده اند و مسایل صنفی در فضای انتخاباتی ایران حداقل تاثیر را دارند.

افزون بر این، وزارت آموزش و پرورش برای هر حرکت معنادار، همواره مشکل بودجه دارد و وزارت ارشاد هم به دلیل دخالت گسترده رهبر جمهوری اسلامی و نهادهای امنیتی و نظامی در حوزه فرهنگ، چاره ای جز تقابل کوتاه مدت و در نهایت، تسلیم شدن ندارد. اما ورود وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی در میدان مقابله با تندروها می تواند اندکی هیجان انتخاباتی به تیم روحانی تزریق کند. چنین انتظاری از «عباس صالحی»، سرپرست کنونی وزارت ارشاد دور از انتظار است.

در چنین شرایطی، تنها می توان احتمال داد مجموعه تغییرات در دولت حسن روحانی که به نوشته برخی رسانه ها، ادامه دار خواهد بود، مقدمه ای بر تغییرات کلان تر در جهت گیری کابینه وی است. برای دقیق تر شدن چنین احتمالی باید منتظر معرفی سه وزیر جدید ماند. اگر آن ها از میان حلقه نزدیک به حسن روحانی انتخاب شوند، می توان پیش بینی کرد که رفتار دولت نه تنها در جهت نزدیک شدن به انتظارات اصلاح طلبان نخواهد بود بلکه دولت روحانی را در مسیر بسته تر و محافظه کارانه تر شدن پیش خواهد بود. چنین احتمالی بعید نیست.

حسن روحانی تا حدود زیادی آسوده خاطر است که در انتخابات ریاست جمهوری آینده رقیب مهمی ندارد. یکه تازی انتخاباتی به او این فرصت را می دهد که بی توجهی بیش تری به خواست گروه های سیاسی نشان دهد و جای پای دایره نزدیک به خود را سفت تر کند.

در وجهی خفیف تر می توان به منش سیاسی و شخصیت ریاست جمهوری حسن روحانی در سه سال گذشته استناد کرد که از منطق مدیریت یک شرکت سهامی پیروی کرده است. طبق این الگو، می توان انتظار داشت او یک وزیر نزدیک به خود، یک وزیر نزدیک به اصلاح طلبان و یک وزیر نزدیک به اصول گرایان سنتی را معرفی کند تا از هر طرف صدایی را بخواباند. چهره های اصلاح طلب و یا اصول گرا هم با توجه به شخصیت سیاسی رییس جمهور، هرچه حرف گوش و قابل کنترل تر باشند، محبوب تر هستند.

وجه مشترک این دو احتمال آن است که هیچ غافل گیری مهمی در کار نیست. استعفای اجباری سه وزیر، تلاش حلقه نزدیک به حسن روحانی برای کاهش تنش های درونی، مدیریت بحران و فرونشاندن حاشیه های سیاسی دولت بود. چنین ضرب‎آهنگی در آستانه انتخاباتِ احتمالا آرامِ ریاست جمهوری سال آینده نیازمند تغییر نیست.