ترامپ و هنر معامله با ایران

وقتی «دونالد ترامپ» در ژوئن سال ۲۰۱۵ نامزدی خود را برای انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد، گفت: «ما به رهبری احتیاج داریم که هنر معامله را نوشته باشد.»
اشاره ترامپ به کتابی بود که در سال ۱۹۸۷ درباره فنون موفقیت در تجارت نوشته و در فهرست پرفروش ترین کتاب ها نیز جای گرفته است. البته در واقع، این کتاب را خبرنگاری به نام «تونی شواتز» به اسم ترامپ نوشته بود. به این کار، «سایه نویسی» (Ghostwriting) می گویند. ترامپ با انتشار این کتاب بود که به شهرتی جهانی دست یافت.

او باراک اوباما را مذاکره کننده بد و ناکارآمد دانسته و توافق هسته ای ایران با پنج قدرت دیگر جهان را «بدترین توافق ممکن» خوانده است. ترامپ بر این مسأله انگشت گذاشته که ایران در جریان مذاکرات و نیز پس از آن، شهروندان امریکایی را بازداشت و از ضعف مواضع دیپلماتیک اوباما سوء استفاده کرده است.
ترامپ در ماه اکتبر درباره «سیامک نمازی» و پدرش «باقر» که به اتهام «همکاری با دولت امریکا» به 10 سال حبس محکوم شده اند، در توییتی نوشت: «دوباره ایران این کار را تکرار کرد؛ دو نفر از شهروندان ما را گرفته است و برای آزادی آن ها دنبال پول می گردد. اگر من رییس جمهور بشوم، از این اتفاقات پیش نمی آید!»

در دوران ریاست جمهوری اوباما، بسیاری از جمهوری خواهان شهروندان امریکایی را که در ایران زندانی هستند، «گروگان» خوانده و مقامات ایران را به «باج گیری» متهم کرده اند. ژانویه سال گذشته ترامپ تبادل زندانی میان ایران و امریکا را که به آزادی چهار زندانی امریکایی منجر شد، محکوم کرد و گفت: «آن ها هفت نفر می گیرند، به علاوه ۱۵۰ میلیون دلار. ولی ما فقط چهار نفر می گیریم. البته خوشحالم که این ها بر می گردند ولی خیلی شرم آور است که این همه وقت آن جا مانده بودند.»

ولی وقتی مقامات ایران شهروندان ایرانی-امریکایی و کلاً شهروندان دو ملیتی را زندانی می کند، آیا این افراد گروگان محسوب می شوند؟ در قانون امریکا، گروگان این طور تعریف شده است: «هر شخصی، چه در داخل و چه در خارج از ایالات متحده امریکا که به بازداشت، زندانی و یا تهدید به قتل، ضرب و شتم و یا ادامه بازداشت شخصی دیگر (که گروگان نامیده می‌شود) مبادرت ورزد یا تبانی کند، با این هدف که شخص ثالث یا سازمانی حکومتی را به انجام یا پرهیز از انجام فعلی به عنوان شرطی صریح یا ضمنی برای آزادی گروگان وادارد.»

 هنگامی که حکومت ایران شهروندان خارجی را بازداشت می کند، در واقع آن ها را مجرم می خواند و تحت نظارت قوه قضاییه زندانی می کند. بنابراین، سؤال اصلی این است که ‌آیا قوانین ایران کافی و قابل قبول هستند و آیا قوه قضاییه از نظرات و دیدگاه های پرنفوذترین و قدرتمندترین سران ایران، از جمله شخص آیت الله علی خامنه ای، رهبر انقلاب مستقل است یا خیر.

فوریه سال گذشته یکی از مقامات ارشد حکومت ایران که نخواست هویتش فاش شود، به «ایران‎وایر» گفت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این دلیل سیامک نمازی را بازداشت کرده که می خواهد از شهروندان ایرانی-امریکایی برای چانه زنی با امریکا استفاده کند.

دو تن از زندانیانی که در ژانویه گذشته آزاد شدند، یعنی «نصرت الله خسروی رودسری» و «سعید عابدینی» نیز بر این نظر هستند که ایران از زندانیان امریکایی به عنوان ابزاری برای چانه زنی سیاسی در مذاکرات با امریکا استفاده می کند. با این حال، هیچ یک از این دو تن از خود با عنوان «گروگان» یاد نکردند. اما «جیسون رضاییان» که خود نیز در ایران زندانی بوده است، در توییتی درباره نمازی ها چنین نوشت: «دوباره ایران گروگان گیریِ خود را در لفافی قضایی پیچیده است.»
«ریچارد رتکلیف»، همسر «نازنین زاغری راتکلیف»، شهروند ایرانی- بریتانیایی نیز همسر خود را گروگان ایران خوانده است. 

 

بلای جان رؤسای جمهوری

وقتی پای شهروندان زندانیِ امریکایی در ایران در میان باشد، فارغ از این که گروگان محسوب بشوند یا نه، باید گفت که هیچ کدام از رؤسای جمهوری امریکا تا به حال نتوانسته اند هنر معامله را به خوبی فرا بگیرند و آن را به درستی اجرا کنند. بحران گروگان گیری در ایران کار را همیشه به شدت برای رؤسای جمهوری ایالات متحده دشوار کرده است. به جرأت می توان گفت که «جیمی کارتر» انتخابات سال ۱۹۸۰ را به «رونالد ریگان» باخت چون نتوانسته بود شرایط آزادی دیپلمات های امریکایی را که توسط «دانشجویان خط امام» در سفارت این کشور در سال ۱۹۷۹ به گروگان گرفته شده بودند، مهیا کند.

دولت ریگان نیز خود را درگیر ماجرای «ایران کنترا» کرد که به ماجرای «ایران گیت» و «مک فارلین» هم مشهور است. ریگان امید داشت تا با فروش سلاح به ایران از طریق بعضی مقامات جمهوری اسلامی، به آزادی گروگان‌های امریکایی در لبنان کمک کند. شکست این پروژه، دور دوم ریاست جمهوری ریگان را تحت تأثیر خود قرار داد.  

اما ترامپ مدعی است که «استاد مذاکره» است. زمان در این مورد قضاوت خواهد کرد.

یکی از منتقدان اصلی دولت اوباما در ماجرای زندانی شدنِ شهروندان امریکایی در ایران، «جیسون پابلیت»، وکیل ساکن در واشنگتن است که از طرف‎داران پروپا قرص ترامپ نیز هست. اما بر خلاف ترامپ که ظاهراً یک بار نیروی سپاه «قدس» ایران را با کُردها اشتباه گرفته بود، پابلیت با مسایل ایران به خوبی آشنایی دارد. او در سه ماه اخیر، وکیل «نزار ذاکا» بوده است؛ شهروند لبنانیِ مقیم امریکا که در سپتامبر امسال در ایران به اتهاماتی نامعلوم، به ۱۰ سال حبس و پرداخت ۴.۲ میلیون دلار جریمه محکوم شد.

ماجرا از این قرار بود که سال گذشته «شهیندخت مولاوردی»، معاون رییس جمهوری ایران در امور زنان و خانواده، ذاکا را که از کارشناسان فن‎آوری ارتباطات و اطلاعات است، برای شرکت در «دومین نمایشگاه و همایش بین المللی نقش آفرینی زنان در توسعه پایدار» به ایران دعوت کرده بود. ولی او در تهران بازداشت شد.

پابلیت پرونده ذاکا را به مجامع و نهادهایی عرضه کرده است که به گروگان گیری شهروندان امریکایی رسیدگی می کنند، از جمله وزارت امور خارجه و کنگره . البته پرونده را به نهادهای غیردولتی و سازمان ملل متحد نیز ارایه کرده است.

خودش می گوید: «فکر کنم اولین باری باشد چیزی که خودشان نام آن را "جریمه" گذاشته اند، به دلار تعیین شده باشد. ما به آن می گوییم "باج گیری". به نظر من، ایران نزار را گول زد. او را در واقع دزدیدند و الان هم به ناحق در زندان است.»
به اعتقاد پابلیت، دادگاه ذاکا هیچ یک از معیارها و استانداردهای لازم را نداشته و اکنون نیز سلامت او در شرایط بدی است: «از نظر ما، راه حل فقط آزادی بی قید و شرط او است.»

به اعتقاد پابلیت، پرونده ذاکا یکی از صدها بازداشت خودسرانه شهروندان غیر ایرانی در ایران است که از همان سال ۱۹۷۹ شروع شد. اما از نظر پابلیت، تفاوت در این است که گروگان گیریِ سال ۱۹۷۹ راهی بود تا خمینی برای رژیمِ تازه خود مشروعیتی پیدا کند، حال آن که گروگان گیریِ این سال ها فقط در جهت امتیازگیری های سیاسی و پول است. پابلیت می گوید: «نزار و دیگر افرادی که به ناحق در ایران زندانی هستند، گروگان به شمار می روند. آن ها را برای باج گیری و یا امتیازگیری سیاسی از امریکا و کشورهای دیگر نگه داشته اند.»

پابلیت به این نکته نیز اشاره می کند که در این چند سال اخیر که دولت اوباما و کنگره بر مسأله هسته ای ایران تمرکز کرده بودند، جمهوری اسلامی به تعداد بازداشت های شهروندان دو تابعیتی افزوده است. گفتنی است که بسیاری از آن ها تاجر هستند. از نظر او، ایران ممکن است علاوه بر شهروندان کشورهای غربی، به دلایل و اهدافی مشابه، تجاری از هند، پاکستان و ازبکستان را هم زندانی کرده باشد.

 

برجام به مثابه اهرم

پابلیت بر این نظر است که امتیازاتی که دولت اوباما در جریان مذاکرات هسته ای به ایران داده، از قدرت و نفوذ‌ امریکا کاسته و به نیروهای امنیتی و قوه قضاییه ایران جرأت داده است تا شهروندان دو تابعیتی را بازداشت کنند.

از نظر او، مسأله گروگان ها به توافق هسته ای اولویت دارد: «باید تمام گزینه ها برای آزادی گروگان ها روی میز باشد؛ از جمله "برجام". از نظر ما، یکی از بهترین و مؤثرترین راه ها برای آزادی بی قید و شرط نزار ذاکا و دیگرانی که در ایران به گروگان گرفته شده اند، این است که  تحریم های اقتصادی را دوباره اعمال کنیم و یا آن دسته از تحریم هایی را که گفته ایم اعمال نمی کنیم، به مرحله اجرا در آوریم.»

پابلیت می گوید وقتی با اعضای کنگره و وزارت امور خارجه حرف می زند، بر این نکته تأکید می کند که باید علیه مقاماتی که مستقیماً در بازداشت ها نقش دارند و نیز اعضای خانواده آن ها تحریم هایی وضع کرد. از نظر او، باید مجوزهایی که به بعضی از نهادهای امریکایی برای تجارت با ایران داده شده است نیز لغو شوند.

پابلیت از دولت اوباما انتقاد می کند که برای رسیدگی به گروگان گیری های ایران، فرستاده ویژه ای در وزارت امور خارجه تعیین کرده است: «نباید این کار به این صورت انجام می شد. باید پشت درهای بسته می بود. روابط عمومی که لازم نداشت! نباید به دنیا پیام می دادیم که ما فلان شخص خاص را برای رسیدگی به پرونده های گروگان گیری در نظر گرفته ایم. این راه خوبی برای خرج پول مالیات دهنده ها نیست.» 

طرف‏داران دیپلماسی اوباما از این فکر به وحشت می افتند که دولت ترامپ سال ها تلاشِ دیپلماتیکِ اوباما و «جان کری»، وزیر امور خارجه اش را نقش بر آب کند. همین همکاری کری و «محمدجواد ظریف» بود که شرایط آزادی ملوانان امریکایی را در خلیج فارس مهیا کرد. چه اتفاقی خواهد افتاد اگر ایران به گروگان گیری خود ادامه دهد و امریکا نیز مخاطبی برای مذاکره نداشته باشد؟

پابلیت به شیوه برخورد کری با این ماجرا [گروگان گیری] انتقاد می کند: «نمی شود همین طور گزینشی رفتار کرد؛ خیلی ظالمانه است. چرا وزارت امور خارجه برای بعضی ها وارد مذاکره می شود و برای بعضی ها نه؟»

تا کنون وزارت امور خارجه امریکا نخواسته است برای نزار ذاکا، موکل پابلیت، وارد مذاکره بشود به این دلیل که شهروند امریکا نیست. پابلیت می گوید: «همه گروگان ها باید آزاد بشوند. این طور نمی شود که یکی آزاد بشود، یکی نشود.»

 

گروگان گیری دیگر پیش نمی آید

 پابلیت به دوران ریاست جمهوری ترامپ امید زیادی بسته است: «همان طور که رییس جمهوری منتخب، دونالد ترامپ در جریان مبارزات انتخابی خود گفت، اگر او رییس جمهوری بشود، دیگر گروگان گیری پیش نمی آید چون برای آن گام هایی عملی بر خواهد داشت. ترامپ دور از چشم رسانه ها، از خانواده های گروگان ها و همین طور بسیاری از کارمندان خود و دیگر امریکایی های نیازمند حمایت مالی کرده است.»

به گفته پابلیت، ترامپ همه تلاش خود را می کند تا ادامه دهنده راه ریگان باشد: «ریگان اهل این نبود که با دولت های تروریست وارد مذاکره بشود. مشخصاً می گفت که سیاست خارجیِ رییس جمهوری قبل از خودش را ادامه نخواهد داد و با جدیت و سخت گیری بیش تری با کشورهایی مثل ایران برخورد خواهد کرد چون تندروهایی که در رأس قدرت هستند، این زبان را می فهند. آن ها از ضعف طرف مقابل خود استفاده می کنند. شاید نخواهند این ریسک را بکنند که کسی مثل ترامپ را عصبانی و برآشفته کنند.»