شب چله امسال «بنیامین بهادری»، آهنگساز، خواننده، ترانه‌سرای و هنرپیشه سینما میهمان برنامه تلویزیونی «حرف تو برفِ» «فرزاد حسنی» بود. قرار بود چند قطعه کوتاه با پیانو اجرا و یک آهنگ فارسی- هندی که در فیلم «سلام بمبئی» خوانده است را در تلویزیون رونمایی کند. اما چند دقیقه به آغاز برنامه به او گفته می‌شود مسوولان اجازه اجرای این قطعات را نمی‌دهند.
قطعاتی که بنیامین می‌خواسته به صورت زنده اجرا کند، هم مجوز وزارت ارشاد داشته اند و هم به تایید سازمان صداوسیما رسیده بودند اما در لحظات آخر اجازه اجرای این قطعات داده نمی‌شود. اعتراض این خواننده پاپ در دو روز گذشته بارها در سایت‌های خبری منتشر شده است اما این اولین باری نیست که چنین اتفاقی در سازمان عریض و طویل صداو سیما می‌افتد. سانسور در حوزه موسیقی یکی از عادی‌ترین سانسورهایی است که روزانه در تلویزیون و رادیوی جمهوری اسلامی رخ می دهد.
یکی از تهیه کنندگان رادیو به «ایران‌وایر» می‌گوید: «داخل اتاق فرمان هر استودیو دفترچه‌ای وجود دارد که آهنگ‌های ممنوع در آن نوشته شده است؛ آهنگ‌هایی که اتاق فرمان اجازه پخش آن ها را ندارد.»
او می‌افزاید: «این آهنگ‌هایی که می‌گویند پخش نشود، از خواننده‌های لس آنجلسی یا به قول خودشان، "طاغوتی" نیست، همه آن ها مجوز دارند و پیش از این منتشر شده‌اند اما مدیر فلان شبکه رادیو دوست ندارد آن را پخش کند؛ حالا یا با خواننده‌اش مشکل شخصی دارد یا فکر می‌کند آهنگ قِر دار است و یا تصور می‌کند اروتیک است.»
مشخصات آهنگ‌ها در این دفترچه به طور کامل نوشته شده اند: «مثلا ترانه سرا، خواننده، آهنگ ساز و نام آلبوم مشخص است. گاهی به دلیل شاعر، کار ممنوع ازپخش می شود؛ یعنی شعرهایی که خواننده ها استفاده می کنند، اگر از شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی، خیام و... باشند، گرفتار این ممنوعیت می شوند. یادم می‌آید در "رادیو گفت‌وگو"، یکی از کارهای "علیرضا عصار" را ممنوع کرده بودند چون شعرش از حافظ بود.»
این محدودیت‌ها در تلویزیون هم وجود دارد. یکی از خوانندگانی که بارها به تلویزیون دعوت شده اما هیچ‌گاه نتوانسته است در همین رسانه برای مردم به شکل زنده اجرا کند، می‌گوید: «صداوسیما با سانسور ضربه بدی به موسیقی زده است. از یک طرف سانسورِ ساز است، از یک طرف سانسور ترانه و از یک طرف دیگر سانسورِ خواننده؛ مثلا یک خواننده مواضع سیاسی متفاوتی دارد، یک تیپش جوان پسند است و... . به جرات می‌توان گفت بزرگ ترین ضربه‌ای که به موسیقی ایرانی خورده، به خاطر سیاست تلویزیون است.»
او در مورد سانسورِ ساز نیز می‌گوید: «صداوسیما سازهای اصیل ایرانی را پشت ویترین‌ها و گلدان‌هایش قایم می‌کند و شبکه‌های ماهواره‌ای سازها را نشان می‌دهند. نتیجه این می‌شود که بچه‌های ما سازهای غربی را به خوبی می‌شناسند اما دریغ از شناخت یک ساز ایرانی.»
از اول انقلاب تاکنون ساز در شبکه‌های سراسری تلویزیون ایران نمایش داده نشده و حتی اگر برنامه موسیقی در تلویزیون اجرا شده و نوازنده و خواننده‌ای دعوت شده اند، سازها و نوازنده‌ها را پشت دکورها پنهان کرده‌اند و بینندگان هرگز آن‌ها را ندیده‌اند. با این‌حال، در شبکه‌هایی مثل «جام جم» که صداو سیما برای ایرانیان خارج از کشور از طریق ماهواره می‌فرستد، سازها سانسور نمی‌شوند. پیش تر «علیرضا قربانی»، خوانندهٔ موسیقی سنتی به «تابناک» گفته بود: «این کار صداوسیما بوی ریاکاری می‌دهد.»
هنرمندان حوزه موسیقی بارها به سانسورِ ساز در تلویزیون اعتراض کرده‌اند. یکی از آخرین آن‌ها مربوط به زمستان سال 92 است؛ زمانی که گروه موسیقی «پالت» در برنامه «رادیو هفت»، با طنزی گزنده، سانسورِ ساز در سیما را به تصویر کشیدند. اعضای این گروه موسیقی با حرکات نمایشی، ساز زدند و آهنگ «یادگار دوست» را به شکل پانتومیم اجرا کردند. اعتراض‌ها البته هیچ‌گاه نتیجه نداده است.
سال 93 هم عکسی از اجرای «محمد اصفهانی» برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی منتشر شد که بسیاری از اهالی موسیقی را نگران کرد. این کنسرت از صداوسیما پخش نمی‌شد اما نوازندگان پشت ردیف پاراوان‌های چوبی برای حاضران اجرا کرده بودند.
یکی از نوازندگان گروه اصفهانی می‌گوید: «گفتند در این بین چند روحانی نشسته اند و ممکن است دلگیر شوند.»
مخالفت روحانیون و مراجع تقلید با موسیقی مهم ترین دلیل حذف و سانسور موسیقی بوده است: «سانسور موسیقی در صداوسیما کاملا سلیقه‌ای است؛ یعنی معیار مشخصی وجود ندارد. هر مدیری نظر خودش را دارد. همیشه در دوران کسانی که رابطه نزدیک تری با قم دارند، سانسور موسیقی بیش تر است؛ مثلا سانسور موسیقی از هر لحاظ در دوره "عزت‌الله ضرغامی" بیش تر از "علی لاریجانی"، روسای پیشین صداوسیما بود چون آقای ضرغامی همیشه به حرف آیات عظام و مراجع قم خیلی توجه می کرد و مدام به دیدارشان می‌رفت ولی آقای لاریجانی بارها گفته بود نظر رهبری بیش تر برایشان ملاک است.»
بحث موسیقی در تلویزیون از نخستین روزهای جمهوری اسلامی، بحث پر سروصدایی بوده و روحانیون و مراجع تقلید با پخش آن از تلویزیون همواره مخالفت کرده اند. «محمد هاشمی» که از سال 63 تا 73 ریاست سازمان صداوسیما را برعهده داشت، در مصاحبه‌ای که سال گذشته با سایت «جماران» انجام داد، گفته بود: «آرم خبر را موسیقی می‌دانستند و می‌گفتند پخش آن از صداوسیما حرام است و این حرف‌ها را از تریبون‌های رسمی اعلام می‌کردند و علیه صداوسیما حرف می‌زدند. من یادم هست به دیدن یکی از علمای بزرگ رفتم که نمی‌خواهم نامش را بیاورم و در مورد موسیقی از او سوال کردم. ایشان مدادی را که دستش بود، روی میز زد و گفت این صدایی که از این کار حاصل شده، موسیقی و حرام است.»
او در مصاحبه دیگری در این مورد گفته است که برای او حرف آیت‌الله خمینی مهم بوده، نه دیگران: «برخورد امام و برخی علما با پخش موسیقی از صداوسیما متفاوت بود. ضمن احترامی که به انتقادات آقایان می‌گذاشتم، همواره تاکید داشتم که من به فتوای امام عمل می‌کنم. پخش موسیقی در صداوسیما در آن زمان با موجی از اعتراض برخی علما و مراجع مواجه شده بود. من خدمت امام رسیدم و موضوع را مطرح کردم. از محضرشان خواستم شاخص و مصداقی را برای پخش موسیقی بیان کنند تا ما بدان عمل کنیم.»
روح‌الله خمینی حاضر به تعیین مصداق در حوزه موسیقی نمی‌شود و او را به آیت‌الله «حسینعلی منتظری» که مرجع تقلید و قائم مقام وقت رهبری بود، می‌سپارد ولی منتظری هم مصداق تعیین نمی کند.
لاریجانی می گوید: «با بسیاری از مراجع و علمای محترمی هم که با پخش موسیقی از صداوسیما انتقاد داشتند، دیدار و گفت‌وگو کردم ولی علی‌رغم تمام انتقاداتی که داشتند، هیچ‌کدام حاضر به تعیین مصداقی برای این کار نشدند.»
شاید دلیل عملکرد سلیقه‌ای مدیران در مورد موسیقی هم به همین موضوع برمی‌گردد؛ موضوعی که سال‌ها است اهالی موسیقی را می رنجاند. آن‌ها به راحتی حذف شده‌اند و برای اجرای برنامه تلویزیونی باید تن به سانسور بدهند. می گویند: «این به نوازنده توهین است که بگویند برو پشت گلدان و ما نمی‌توانیم تو را به مردم نشان بدهیم. مگر نوازنده چه تاثیری مخربی دارد که باید سانسور شود؟»
هنوز جوابی به این سوال داده نشده است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر