زنان تاثیرگذار ایران؛ روشنک نوعدوست

«ایران‌وایر»، اولین جلد از کتاب «زنان تاثیرگذار ایران» را منتشر کرد. این کتاب، روایت صد زنی است که بر پیرامون خود، جامعه، علم، هنر، سیاست، فرهنگ، ورزش، اقتصاد و تکنولوژی تاثیر گذاشته‌اند، از موانع نظام نابرابر جنسیتی نهراسیده‌اند و مسیری را برای رشد و دستیابی زنان ایران به حق برابر انسانی خویش هموار کرده‌اند. انتخاب‌کنندگان این فهرست، مخاطبانی هستند که باور دارند از این زنان تاثیر گرفته‌اند. 

ما در جلدهای بعدی، به خدمات دیگر زنان ایرانی که در این مبارزه سهم داشته‌اند هم می‌پردازیم. شما هم می‌توانید در این انتخاب سهیم شوید، نظرات خود را برای ما بفرستید و اگر اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دارید، با ما در میان بگذارید. این نسخه دیجیتال است و تاثیر نظرات و پیشنهادات خود را می‌توانید در نسخه چاپی که در ماه آبان منتشر خواهد شد، ببینید.

به‌علاوه، جلد دوم کتاب با نام‌هایی بیشتر در دست تهیه است. اگر نام زنی که به‌نظر شما تاثیرگذار بوده است را در این فهرست نمی‌بینید، نام و دلیل آنکه او را تاثیرگذار می‌دانید را برای ما به ایمیل [email protected]  بفرستید.

فراموش نکنید که مجموعه کتاب‌های «زنان تاثیرگذار ایران»، برپایه انتخاب‌های شما گردآوری می‌شوند و منتخبان‌تان می‌توانند در هر عرصه‌ای، از فرهنگ، علم، آموزش، پژوهش و کنشگری گرفته تا هنر، ورزش، فعالیت‌های خیریه، سیاست، تکنولوژی، کارآفرینی، نوآوری، اقتصاد و ادبیات، گام‌های موثری برداشته باشند.

«کتاب زنان تاثیرگذار ایران را می‌توانید از این لینک دانلود کنید»

*****

در میان زنان تأثیرگذار ایران، نام «روشنک نوعدوست» به عنوان یکی از بنیان‌گذاران جنبش فمینیستی با گرایش چپ می‌آید. او، به دنبال گسترش گرایش‌های چپ در ایران، به سرعت در میان زنان مورد توجه قرار گرفت و طرفدارانی پیدا کرد.

روشنک نوعدوست دختر «حاج سیدحسن طبیب» معروف به ««آقامیر» بود، پزشکی که گفته می‌شود نسبتش به «میرزا یحیی نوری»، معروف به «صبح ازل»، می‌رسید.

روشنک دروس مقدماتی، ادبیات و فرانسه را نزد پدر یاد گرفت. در نوجوانی نزد «میرزاحسن صدر» رفت و ادبیات، عربی و ریاضی آموخت. روشنک نوعدوست به زبان روسی نیز مسلط بود و همین باعث شد تا به کمونیسم گرایش پیدا کند.

دوران نوجوانی او با پیروزی «جنبش مشروطه» همزمان شده بود، جنبشی که تأثیر زیادی در زندگی زنان ایرانی نیز گذاشت. یکی از این تحولات راه‌اندازی مدارس دختران بود که با سختی زیاد پا گرفتند.

شنیدن اخبار بازشدن مدارس دخترانه باعث شد روشنک هم به فکر راه‌انداختن مدرسه‌ای دخترانه در شهر رشت بیفتد. او در سال ۱۲۹۶، درست زمانی که ۲۳ساله بود، مدرسه‌ای چهارکلاسه با عنوان «سعادت نسوان» راه انداخت.

نخستین کنگره‌ی حزب کمونیست ایران در سال ۱۲۹۹ در انزلی برگزار و باعث شد زنان این منطقه تصمیم به راه‌اندازی انجمنی با اندیشه‌های کمونیستی بگیرند، انجمنی که نام و رسم خود را از مدرسه‌ی روشنک گرفت و به «پیک سعادت نسوان» مشهور شد. بنیان‌گذاران این جمعیت روشنک نوعدوست، «جمیله صدیقی»، «سکینه شبرنگ» و «اورانوس پاریاب» بودند. این جمعیت خیلی زود مجله‌ای به همین نام منتشر کرد که نخستین نشریه‌ی کمونیستی به شمار می‌رفت و، با هدف پشتیبانی از حقوق زنان، به صاحب امتیازی روشنک نوعدوست روانه‌ی بازار می‌شد.

این مجله منحصر به گیلان نبود و در سراسر کشور توزیع می‌شد. جمعیت پیک سعادت نسوان، با راه‌اندازی کلاس‌های اکابر و کلاس‌های مختلف، سعی در بالابردن سطح آگاهی زنان داشت. این جمعیت همچنین دست به تأسیس کتاب‌خانه و قرائت‌خانه در رشت زدند که در آن سخنرانی‌ها و نمایش‌هایی برای تنویر افکار زنان برگزار می‌کردند و تئاترهایی را به روی صحنه می‌بردند.

انجمن پیک سعادت نسوان در سال ۱۳۰۰، در بندر انزلی برای نخستین بار مراسم بزرگداشت «روز جهانی زن» را برگزار کرد. سال بعد همین انجمن هشتم مارس را در شهر رشت جشن گرفت. در سال ۱۳۰۶، «سازمان بیداری زنان» هشت مارس را با نمایش «دختر قربانی»، اثر «میرزاده عشقی»، برپا کردند.

روشنک نوعدوست بیشترین وقت و هزینه‌ی خود را در زمینه‌ی آموزش و پرورش زنان گذاشته بود. او باور دینی و اعتقادات مذهبی خاصی نداشت و بیشتر سوسیالیست بود. او بیشترین وقت خود را در مدرسه می‌گذراند. روشنک نوعدوست مخالف حجاب دختران و زنان بود، هرچند خود او همیشه حجاب را به‌خاطر عدم علاقه به موهایش رعایت می‌کرد، اجازه نمی‌داد دانش‌آموزان در داخل و محوطه‌ی مدرسه حجاب به سر داشته باشند.

او روی نوع پوشش و رفتار باوقار دختران تأکید داشت. ناخن‌های دختران را مرتب بازرسی می‌کرد که بلند نباشند، دامن‌ها نیز نباید زیاد کوتاه می‌بودند و باید روپوش‌های خاصی را به تن می‌کردند. معلم‌ها هم روپوش خاصی داشتند. معلمان مدرسه‌ی او هم مسلمان، هم مسیحی و هم بهایی بودند.

با آن که روشنک خودش دین خاصی نداشت. در مدرسه‌ی سعادت نسوان تعلیمات دینی تدریس می‌شد. او در شهری چون رشت که به آزادی نسبی معروف بود زندگی می‌کرد و همین به او کمک کرد تا در مدرسه‌ی خود آزادی عمل بیشتری داشته باشد.

در مورد زندگی خصوصی روشنک نوعدوست اطلاعات کمی وجود دارد. برخی می‌گویند او با مردی که شغل آزاد داشت ازدواج کرد. اما این که همسر او فوت کرد یا از او جدا شد مشخص نیست. تنها این مشخص است که او بیشتر عمرش را تنها زندگی کرد. روشنک فرزندی نداشت و سرپرستی دو فرزند کوچک پدرش، «هدایت‌الله» و «ملوک»، را برعهده گرفت. ملوک همیشه با او زندگی کرد و به عنوان معلم در مدرسه‌اش تدریس می‌کرد و معاونت مدرسه را به عهده داشت.

روشنک نوعدوست مدیری بسیار جدی بود و بیشتر اوقات خود را صرف مطالعه و کار می‌کرد و در مسائل سیاسی و اجتماعی حضور جدی داشت. در دوران دکتر «محمد مصدق» که اوراق قرضه‌ی ملی برای کمک به دولت به فروش گذاشته شد، مدرسه‌ی سعادت نسوان بیشترین پول قرضه‌ی ملی در میان دبیرستان‌های رشت را برای دکتر مصدق جمع کرد.

روشنک بیماری‌های گوناگونی داشت و در بهار ۱۳۳۸ برای معالجه به تهران رفت. خواهرش «ملوک» به اتفاق فرزندانش او را در این سفر همراهی کردند. بیماری درمان نشد و روشنک در بیمارستان درگذشت و پیکرش را در «ابن‌بابویه» شهرری دفن کردند. مدرسه‌ی او تا زمان انقلاب ۵۷ در رشت فعال بود. نام این مدرسه بعد از انقلاب به «روشنک» تغییر کرد، اتفاقی که باعث ناراحتی و اعتراض مردم شد. آن‌ها می‌خواستند یاد روشنک نوعدوست، نخستین مدیر زن مدرسه در شهر رشت، زنده بماند؛ هر چند نتوانستند.