چرا آتش نشانی در مهار بحران پلاسکو ناتوان ماند؟

سعید محمودی نسب، شهروندخبرنگار – تهران

شامگاه پنج شنبه وقتی مرتضی طلایی فرمانده سابق نیروی انتظامی تهران و عضو فعلی شورای شهر این شهر خود را به محل حادثه فروریختن ساختمان پلاسکو رساند، فقط چند ساعت از آوار شدن این ساختمان ۴۰متری بر سر دست‌کم ۲۵ آتش نشان گذشته بود.  آتش نشانی خشمگین که در پشت لودر آوارها را جابه جا می کرد با دیدن مرتضی طلایی دست از کار کشید و تمام خستگی، خشم و بیزاری تلنبار شده از صبح روز حادثه را بر سر او فریاد کشید: «چی نگاه می‌کنید، پول بدهید دستگاه بخریم، این دستگاه داغونه، برای چند سال قبله».

آتش نشان جوان با هر کلمه رگ گردنش بیشتر بیرون می زد: «چرا وقتی می‌خواهیم پول نمی‌دهید و باید نامه‌نگاری کنیم؟» و طلایی تنها نگاه می کرد، بهت زده، حیران و خالی از هر انگیزه ای که نیازمند پاسخگویی است، گویی خود او نیز به فرسودگی مدیریتی دچار شده باشد و تنها سکوت کرد. سکوتی طولانی که ردی از آن به یقین در ذهن تمام خبرنگاران و حاضران آن لحظه خواهد ماند، آتش نشان جوان به نکته ای اشاره کرد که سال هاست درباره اش حرف زده می شود: تجهیزات قدیمی و فرسوده سازمان آتش نشانی در تهران و ایران.

هنوز در رابطه با حادثه تهران گزارش مستندی درباره نقش تجهیزات در فروریختن ساختمان منتشر نشده اما جسته و گریخته حرف هایی زده شد که مستند به تصاویر منتشر شده بود، از جمله کوتاه بودن نردبانی که آب از آنجا بر روی آتش ریخته می شد و تنها تا طبقه هفتم می رسید، نبودن بالگردهای آب پاش که ممکن بود کمک کند، فقدان ربات های دوربین دار که معمولا بهترین گزینه برای زنده یابی در کنار سگ ها به شمار می آیند، کمبود شیرهای آتش نشانی در کنار خیابان و مهمتر از تمام اینها فرسودگی تجهیزاتی نظیر لودرها، بیل های مکانیکی، دریل های برقی، خودروهای آب پاش و تجهیزات فردی آتش نشان ها که تکنولوژی آنها به سالها قبل باز گشته است.

یکی از آتش نشان ها دیروز می گفت حین عملیات قیچی هیدرولیک شکسته و عملا تیم نجات ناچار به بازگشت شده است. این مصداقی برای اندازه گیری میزان خشم فریادهای همان آتش نشانی است که بر سر مرتضی طلایی آوار شده بود.

به گفته یک عضو دیگر  شورای شهر بیشتر از 80 درصد تجهیزات سازمان آتش نشانی تهران فرسوده و عملا بی استفاده است. معصومه آباد که رییس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی شهر تهران نیز است، گفته بود: «زمانی که حادثه خیابان جمهوری رخ داد و اعضای شورا متوجه شدند نبود تجهیزات، دانش و نیروی کافی دلیل این حادثه است، طرح دو فوریتی را به شورای شهر ارائه کردند، اما اکنون 2 سال از ارائه این طرح دو فوریتی می گذرد و چند مرتبه آن را در صحن شورا مطرح کردند با این وجود به دلیل کمبود اعتبار طرح مذکور تاکنون متوقف مانده است».

یکی از نیروهای داوطلب آتش‌نشانی که در دوره های آموزشی شرکت کرده است، به ایران وایر می گوید: «ما اگر مشکل تجهیزات هم نداشته باشیم، مواد اولیه آن را نداریم، مثلا محتوای کپسول‌های خاموش‌کننده که باید مداوم جایگزین شود، فرمول شیمیایی برای تولید کف دارد که باید ماندگار باشد.  چندی پیش که نمایشگاه بین‌المللی ارایه تجهیزات آتش‌نشانی در تهران برگزار شد ما حتی نتوانستیم کف کپسول خاموش‌کننده را بسازیم.»‌

برخی تجهیزات مانند کپسول‌ها یا ماشین‌ها از آلمان و آمریکا وارد می‌شود، مواد اولیه‌ای که با این تجهیزات سازگار است نیز باید از همان‌ تولیدکننده خریداری شود: «اگر ما حتی علم آن را هم داشته باشیم که مواد اولیه را تولید کنیم باز هم به کار نخواهد آمد.»

به گفته این نیروی داوطلب، نگرانی دیگری وجود دارد: «هیچ آمار دقیقی اعلام نشده. گفته‌اند احتمالا ۲۰ نیروی آتش‌نشانی در ساختمان مانده‌اند در حالی‌که با توجه به آمار سازمان آتش‌نشانی ۵ منطقه عملیاتی در سطح تهران فعالیت دارد که ۱۰۰ ایستگاه حریق دارد و ۱۶ ایستگاه نجات تا در کمترین زمان نیروهای آتش‌نشانی را به محل حادثه بفرستند. چطور آماری از تعداد نیروهای اعزام شده وجود ندارد؟ جدا از این که آمارها دروغ است، اگر الان در جای دیگری از شهر تهران واقعه‌ای اتفاق بیفتد آیا به اندازه کافی نیرو در ستادها وجود دارد؟ از طرفی با توجه به این‌که نیروهایی که برای اطفا حریق مشارکت کرده‌اند‌ از بهترین‌های آتش‌نشانی و متخصص‌ترین‌ افراد بودند چه کسی قرار است جای آن‌ها را بگیرد؟».

از سوی دیگر، دیروز و امروز برخی درباره تاثیرگذاری تحریم ها روی تجهیزات آتش نشانی سخن گفته اند، این موضوع سال ۹۲ و در پی وقوع آتش سوزی خیابان جمهوری مطرح شد. وحید ممتحنی، مسئول نمایندگی شرکت ایویوکو ماگیروس در تهران که در این زمینه فعال است، ۵ بهمن ۹۲ به سایت خبرآنلاین گفت: «تجهیزات آتش نشانی چیزی نیست که تحریم روی آن اثر می گذارد. هر وقت اعلام نیاز کرده ایم قطعه ای را احتیاج داریم، بلافاصله شرکت آلمانی کارشناس فرستاده و قطعات را تامین کرده است.»

توقف به روز رسانی تجهیزات در حالی است که به صورت میانگین آتش نشان های تهران روزانه 300 عملیات کوچک و بزرگ را انجام می دهند. محسن سرخو دیگر عضو شورای شهر هم دیروز به خبرگزاری ایلنا گفت: «شورای اسلامی شهر تهران بعد از حادثه خیابان جمهوری مصوبات متعددی را در مورد تامین تجهیزات مدرن و بالگرد برای سازمان آتش نشانی داشته است ، و بارها تذکر داده شده در صورت وقوع آتش سوزی و حادثه در ساختمان های بلند مرتبه، تجهیزات آتش نشانی برای مهار آن کافی نیست. ولی متاسفانه تاکنون شهرداری تهران اقدام موثری در اجرای این مصوبات و تذکرات انجام نداده است».

طبق یک برآورد کارشناسی که چند ماه قبل سازمان آتش نشانی به شهردار تهران تقدیم کرده بود به منظور نوسازی تجهیزات سازمان آتش نشانی 551 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

در همین نامه و به منظور نشان دادن شدت نیاز به اختصاص این بودجه عنوان شده بود " هم‌اکنون 141 دستگاه خودرو در آتش‌نشانی داریم که از این تعداد 56 دستگاه فرسوده یا از رده خارج و 84 دستگاه آماده به کار است. به دنبال این نامه حافظی عضو اصولگرای شورای شهر گفته بود: " برای وضعیت بهینه در تهران ۳۶۵ دستگاه خودرو مجهز نیاز است.»

 بررسی های مشترک وزارت کشور و شهرداری تهران بعد از واقعه آتش سوزی در ساختمان آلومینیوم نشان داد: «یکی از مشکلاتی که موجب شد حادثه میدان جمهوری اتفاق بیفتد عدم وجود مکانیزم مشخص برای تعمیر و نگهداری از تجهیزات آتش‌نشانی بوده است». در این گزارش مشخصا به نبود نردبان های هیدرولیکی و بالابر اشاره شده بود، ضعفی که فقدان آن در حادثه ساختمان پلاسکو نیز کاملا به چشم می آمد.

اگرچه سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران اینها را شایعات کانال های تلگرامی و شبکه های ماهواره ای دانسته و معتقد است:  " تجهیزات آتش نشانی تهران جزء به روزترین تجهیزات در دنیا است" که ظاهرا این ادعا چندان موافقانی در میان اعضای شورای شهر ندارد چرا که چند ماه قبل رییس کمیته ایمنی شورای شهر گفته بود " به روزرسانی تجهیزات آتش نشانی از نان شب هم واجب تر است ". همچنانکه محمد طلایی در واکنش به فریاد آتش نشان در توییتر خود نوشت: « آتش‌نشان فریاد زد: پول بدهید دستگاه بخریم / فریادش را به جان خریدم! / او راست میگفت / اما درد ما را نمی دانست.»