رفعت بیات: امام مخالف ریاست جمهوری زنان نبود

«رفعت بیات» سال 1336 در زنجان به دنیا آمده است. او پس از دوره راهنمایی به تهران و در سال 1353 برای ادامه تحصیل به امریکا رفت. در جریانات انقلابی، علیه حکومت محمدرضاشاه فعالیت می کرد و با ورود روح الله خمینی به پاریس، به «نوفل لوشاتو» رفت. در سال 1364 مسوول «بسیج خواهران کشور» شد. سال 1369 سمت مشاور معاون رییس جمهوری ایران در امور ورزش زنان را بر عهده گرفت و سال 1383 از حوزه انتخابیه زنجان و طارم به مجلس هفتم شورای اسلامی راه یافت.
او در سال های 1384 و 1388 در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد اما نتوانست از سد شورای نگهبان رد و کاندیدای ریاست جمهوری شود.
«ایران‌وایر» از او درباره انتخابات پیش روی ریاست جمهوری و مساله «رجل سیاسی» پرسیده است:

آقای کدخدایی، سخن گوی شورای نگهبان اعلام کرده است زنان می توانند در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کنند. شما که دوبار برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کردید، در این دوره شانس زنان را چه گونه می بینید؟

• ثبت نام زنان در انتخابات ریاست جمهوری موردی ندارد و آزاد است. من خودم دو بار ثبت نام کردم. مهم این است که شورای نگهبان به این نتیجه برسد خانمی که ثبت نام کرده است، با شرایط مندرج در اصل 115 «قانون اساسی» تطابق دارد و این که بحث رجل سیاسی به آقایان محدود نشود. این چیزی که آقای کدخدایی گفتند، نکته تازه ای نبود. قبلا هم خانم ها می توانستند ثبت نام کنند.

یعنی فکر می کنید مانع کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست جمهوری، نوع برداشت شورای نگهبان از مفهوم رجل سیاسی است؟

• تا حدودی. شاید بعضی از اعضای شورای نگهبان این برداشت را داشته باشند که مفهوم رجل سیاسی شامل زنان نمی شود.

شما چه اندازه امیدوار به کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست جمهوری هستید؟

• نه؛ کاندیداتوری مانعی ندارد. من دوبار کاندیدا شدم.

خانم بیات شما فقط ثبت نام کردید اما ردصلاحیت شدید و نتوانستید کاندیدای رقابت انتخاباتی شوید.

• نه؛ من ردصلاحیت نشدم بلکه صلاحیتم اعلام نشد. این ها تفاوت دارند. فرض کنید 100 نفر در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام می کنند و صلاحیت دو نفر اعلام می شود. این به معنای این نیست که همه آن 98 نفر دیگر رد صلاحیت شده اند.

می توانیم بگوییم صلاحیت شما احراز نشد؟

• بله؛ این درست تر است. البته این را هم به من نگفتند که چون خانم هستید، صلاحیت شما احراز نشد. مثل بقیه آقایانِ عدم احراز صلاحیت شده برخورد کردند.

شما در زمان حضور آیت الله خمینی در پاریس، به نوفل لوشاتو هم رفتید و در جریان انقلاب فعال بودید. نگاه آیت الله خمینی به سیاست ورزی زنان چه گونه بود؟

• بله؛ من در پاریس خدمت امام بودم. خودم از امام در این باره پرسیدم و بقیه هم از ایشان سوال کردند. ایشان فرمودند هیچ ممانعتی برای حضور خانم ها در مقام های سیاسی وجود ندارد. فقط روی بحث حجاب تاکید داشتند.

شما این را مستقیم از آیت الله خمینی شنیدید؟

• بله؛ امام تفکر پیشرفته ای داشتند و هیچ مخالف حضور زنان در پست های سیاسی نبودند.

پس شاید جدای از نگاه آیت الله خمینی، در لایه های بالادست فکری- سیاسی جمهوری اسلامی، نگاه هایی وجود دارد که مانع از کاندیداتوری زنان برای ریاست جمهوری شده است و هنوز می شود.

• نه؛ موافق نیستم. جدای از امام که هیچ گاه از ایشان شنیده نشد که مخالف حضور زنان در پست های سیاسی باشند، حتی در مجلس خبرگان قانون اساسی و در بحث شرایط رییس جمهوری، وقتی پیشنهاد شد قید مرد بودن برای رییس جمهوری در قانون ذکر شود، رای نیاورد و به جای آن واژه رجل سیاسی را گنجاندند تا روزی اگر خانمی شرایط ریاست جمهوری داشت، جامعه از خدمت او محروم نشود. شهید بهشتی این بحث را هدایت کردند که ایشان هم تفکر پیشرفته ای داشتند. ببینید! اگر روزی جامعه این آمادگی را پیدا کند که یک خانم رییس جمهوری شود، این بینش اجتماعی در بین مردم و این خواست در جامعه پیدا شود، شورای نگهبان هم به این خواست پاسخ مثبت خواهد داد.

یعنی می فرمایید شورای نگهبان تابع خواست جامعه است و اگر این خواست را در جامعه ببیند، زنان را تایید صلاحیت خواهد کرد؟

• بله؛ این هم یکی از شرایط است. جامعه باید درخواست داشته باشد و آن را نشان بدهد. جامعه هم باید آمادگی این را داشته باشد.

فارغ از نوع نگاه سیاسی، ما پیش از انقلاب وزیر و سناتور زن داشتیم، پس از انقلاب اسلامی هم نماینده زن، معاون رییس جمهوری زن و حتی در کابینه محمود احمدی نژاد، وزیر زن داشتیم. چه باید رخ بدهد که شورای نگهبان به این نتیجه برسد که جامعه آماده کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست جمهوری است؟

• پیش از انقلاب شرایط خاص خودش را داشت و ما الان توجهی به آن نداریم اما شرایط بعد از انقلاب مثبت بوده و هست. خب خانم ها باید حرکتی بکنند و انسجامی داشته باشند. عرض کردم، درباره این مساله و کاندیداتوری زنان در انتخابات ریاست جمهوری بینشی باید در جامعه وجود داشته باشد. شورای نگهبان هم قطعا به این درخواست توجه می کند. حضور یک وزیر زن در کابینه آقای احمدی نژاد ناشی از خواست جامعه بود. آقای احمدی نژاد می توانست توجه نکند اما توجه کردند و جوابش را هم گرفتند. مسایل این چنینی چندجانبه است.

شما نماینده مجلس هفتم بودید و با نیروهای بالادستی سیاست در ایران دادوستد داشتید. به نظر شما، در بالادست سیاست در ایران، چه اصول گرا و چه اصلاح طلب، نگاه مثبتی به ریاست جمهوری زنان وجود دارد؟

• به این موضوع نمی توان حزبی نگاه کرد. بعضی از آقایان اصول گرا دید مثبت دارند، بعضی ندارند. در نیروهای چپ هم همین طور است. در میان خود خانم ها هم بعضی به این قضیه مثبت نگاه می کنند و بعضی نگاه منفی دارند.

یعنی می گویید در بین زنان سیاستمدار ایرانی، زنانی هستند که دید منفی به ریاست جمهوری زنان دارند؟

• دقیقا. بله؛ همیشه بوده و الان هم هست.

بر اساس چه استدلالی مخالف ریاست جمهوری زنان هستند؟

• خب به مدیریت آقایان بیش تر اعتقاد دارند.

یعنی یک زنی که خود نماینده مجلس است، فکر می کند که زنان توان ریاست جمهوری ندارند؟

• بله؛ در بین نمایندگان زن مجلس هم هستند کسانی که ریاست جمهوری زنان را قبول ندارند. حتی در سطح عمومی جامعه هم زنان زیادی این گونه فکر می کنند. این مساله فرایند خاص خود را دارد که باید طی شود. این یک موضوع چندوجهی و جامعه شناختی است.

شما فرض کنید شرایطی فراهم بیاید که شما بتوانید کاندیدای ریاست جمهوری زنان شوید و مردم هم به شما رای بدهند. خب، در ایران تبعیض بین زن و مرد وجود دارد؛ مثلا در حوزه حقوقی یا حوزه اقتصادی و اشتغال. شما فکر می کنید یک رییس جمهوری زن در ساختار جمهوری اسلامی می تواند به رفع این تبعیض ها کمک کند؟

• من اصلا موافق حرف شما نیستم. در ایران چه تبعیضی علیه زنان وجود دارد؟ ما در ایران حقوق برابر بین زن و مرد داریم که در دنیا چنین چیزی نیست. هیچ مانع قانونی هم بر سر فعالیت اقتصادی و اشتغال زنان وجود ندارد. ما داریم دنیا را هم می بینیم دیگر. مطالعات و تحقیقات خودمان از دنیا را هم داریم. من در ایران اصلا تبعیضی بین زن و مرد نمی بینم که فرضا یک رییس جمهوری بخواهد بیاید این تبعیض را بردارد. این بحث اصلا موضوعیت ندارد. حالا شاید یک سری مشاغل سخت مثل کار در معدن باشد که خانم ها نتوانند بروند که بحث آن فرق می کند. اما تبعیضی بین زن و مرد وجود ندارد.

شما منکر تبعیض بین زن و مرد در جامعه ایران می شود ولی زنان در ایران بر سر دوچرخه سواری هم مشکل دارند.

• نه؛ چه کسی گفته است؟ خانم ها بر سر دوچرخه سواری مشکلی ندارند. من خیلی وقت ها می بینم خانم ها دوچرخه سواری می کنند.

یکی دوماه پیش نیروی انتظامی با دوچرخه سواران زن برخورد کرد.

• اصلا این مساله مهمی نیست. ما درباره مسایل مهم تر باید صحبت کنیم. شما از اشتغال می آیید به دوچرخه سواری. در آن حوزه ها اصلا این تبعیضی که شما می گویید، ما نمی بینیم.

خواستم مثال بزنم دایره تبعیض چه قدر گسترده است.

• ببینید! این که بگوییم قانون بین زن و مرد تبعیض قائل شده، اصلا این گونه نیست. شاید در یک اداره ای یا خانه ای، یک آقایی به یک خانمی ظلمی روا کند اما در مجموعه قوانین کشور در حوزه های مختلف تبعیضی بین زن و مرد نمی بینیم.

فکر می کنید مزیت یک رییس جمهوری زن در ایران به یک رییس جمهوری مرد چیست؟

• در این پرونده های فساد، شما جای پای یک خانم را نمی بینید. آن ها سلامت نفس بیش تری دارند و پی گیری آن ها قوی تر است. چون نگاه عاطفی به جامعه دارند، رسیدگی شان به مسایل قوی تر خواهد بود. نگرش آن ها به مسایل، یک نگرش همه جانبه است. من همیشه می گویم نگرش و بینش خانم ها مثل یک معادله چندمجهولی است، در حالی که آقایان به موضوعات، خطی نگاه می کنند. البته این جدای از ویژگی هایی چون مدیریت، سواد، تجربه و این ها است که آن ها هم باید باشند.